Hành trình từ “zero to hero” và câu chuyện trách nhiệm
Tại Hội nghị “KOL với kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” diễn ra hôm nay (18/8) đã ghi nhận sự tham gia của hơn 300 gương mặt nổi bật, từ nghệ sĩ, hoa hậu, MC cho đến các nhà quản lý, chuyên gia. Những câu chuyện được chia sẻ không chỉ gợi mở hành trình cá nhân mà còn làm rõ hơn trách nhiệm xã hội của những người có sức ảnh hưởng.
MC Khánh Vy, người được khán giả trẻ yêu mến, đã kể lại hành trình xây dựng kênh cá nhân của mình. Chỉ vài năm trước, cô còn loay hoay không biết gọi tên công việc là gì, chỉ trả lời vui rằng “mình làm những cái vui vui trên mạng xã hội”. May mắn được tiếp cận với những người thầy, cô đã định hướng, Khánh Vy chọn con đường sáng tạo nội dung mang thông điệp tích cực, truyền cảm hứng thay vì chạy theo sự hào nhoáng ngắn hạn.
MC Khánh Vy chia sẻ tại sự kiện. Ảnh: Hải Sơn
Hoa hậu Lê Nguyễn Bảo Ngọc lại mang đến một góc nhìn khác khi nói về ranh giới “thật hay ảo” trên mạng xã hội. Theo Hoa hậu Liên lục địa 2022 này, chỉ trong thời gian ngắn, khái niệm “sống ảo” đã trở thành một phần của đời sống số. Số lượt thích, lượt chia sẻ có thể bị thao túng, dẫn dắt, và điều đó đẩy nhiều người vào vòng xoáy chạy theo con số ảo. Với Bảo Ngọc, giá trị bền vững chỉ được xây dựng từ uy tín và bản lĩnh cá nhân, thay vì những chỉ số phù phiếm.
Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Đỗ Quang Vinh, Phó Chủ tịch HĐQT, Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng SHB so sánh, niềm tin với hệ miễn dịch. Khi hệ miễn dịch mạnh, thông tin cực đoan khó lan rộng, khi yếu thì chỉ một tác động nhỏ cũng đủ gây rối loạn... Vì vậy, KOL không chỉ đơn thuần là kể câu chuyện thật, mà còn phải xây dựng chuẩn mực đúng đắn, văn minh và nhân văn.
“Khi KOL và doanh nghiệp hợp tác theo tinh thần “nói đi đôi với làm”, giá trị tạo ra không chỉ dừng lại ở truyền thông mà còn là tác động xã hội. Đó là lan tỏa tri thức tài chính, khởi xướng sáng kiến xanh, hỗ trợ nhóm yếu thế kỹ năng số an toàn. Người tiêu dùng ngày nay lựa chọn sản phẩm không chỉ dựa trên tính năng, mà còn quan tâm đến trách nhiệm xã hội gắn kèm”, ông Đỗ Quang Vinh nhấn mạnh.
Nhiều KOL nổi tiếng tham gia sự kiện. Ảnh: Hải Sơn
CEO TikTok Việt Nam Nguyễn Lâm Thanh nhấn mạnh, mạng xã hội đã biến rất nhiều người từ “zero to hero” (từ vô danh thành người nổi tiếng). Ông cho rằng đã đến lúc cần có bộ tiêu chí đánh giá chuẩn về KOL để vừa phát huy sức mạnh lan tỏa, vừa đảm bảo đúng pháp luật và chuẩn mực đạo đức, từ đó xây dựng không gian số “sạch, mạnh”.
Cần xây dựng hành lang pháp lý với KOL
Ở góc nhìn quản lý, bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, Phó Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã có phân tích bài học từ Trung Quốc và Hàn Quốc.
Theo bà Huyền, tại Trung Quốc, KOL được xem như biểu tượng văn hóa, lối sống, do đó phải “quản đúng và dùng đúng”. Người nổi tiếng không được phép vi phạm pháp luật, đạo đức, hay mập mờ trong hoạt động quảng cáo. Ai vi phạm có thể bị xử phạt nặng, thậm chí bị “phong sát” được coi là biện pháp nghiêm khắc nhưng hiệu quả. Hay ở Hàn Quốc, công chúng thường quay lưng rất nhanh nếu nghệ sĩ hay KOL vi phạm chuẩn mực, bởi họ coi người nổi tiếng là tấm gương xã hội.
Cũng theo bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, Việt Nam hiện chưa có khung pháp lý chặt chẽ về quản lý KOL, trong khi thực tế đã xuất hiện nhiều trường hợp vi phạm thuần phong mỹ tục, quảng cáo sai sự thật, hay phát ngôn phản cảm. Bà đề xuất cần sớm ban hành quy định cụ thể, có chế tài rõ ràng, thậm chí hạn chế sự xuất hiện truyền thông của những cá nhân vi phạm, đồng thời khuyến khích KOL tham gia vào hoạt động truyền thông chính sách, quảng bá văn hóa Việt Nam.
Bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, Phó Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phát biểu tại sự kiện. Ảnh: Xuân Mai
Nhìn lại thực trạng ở Việt Nam, bà Nguyễn Thị Thanh Huyền khuyến nghị, các công ty quảng cáo và nhãn hàng cần cân nhắc kỹ lưỡng khi lựa chọn KOL ký hợp đồng quảng cáo sản phẩm. Qua đó nhằm đảm bảo an toàn thương hiệu, nhãn hàng cũng thể hiện được rõ nguồn gốc.
Bên cạnh đó cũng cần tận dụng KOL để họ tham gia truyền thông chính sách, sáng tạo nội dung số tích cực, giữ gìn văn hóa Việt Nam. Từ đó để “các bạn trở thành đại sứ văn hóa”, đưa văn hóa giàu có của Việt Nam ra cho bạn bè thế giới biết đến.
TS. Nguyễn Hồng Quân, Ủy viên ban chấp hành Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, cho rằng cần phân định rõ người có ảnh hưởng (influencer) và người dẫn dắt dư luận (KOL). Sự khác biệt nằm ở niềm tin của cộng đồng, được xây dựng qua quá trình hoạt động.
“Tín nhiệm được coi là cầu nối để người có ảnh hưởng bước qua ranh giới rất mỏng, vượt qua vai trò lan tỏa, trở thành người dẫn dắt dư luận”, TS. Nguyễn Hồng Quân nhận xét.
Những người tham gia chương trình “Tín nhiệm Người ảnh hưởng” gồm nhóm KOL, KOC, những người bán hàng trực tuyến, quản trị cộng đồng online và cả doanh nghiệp, tổ chức truyền thông. Chương trình bao gồm chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức, vinh danh KOL/KOC tiêu biểu, và các khóa tập huấn, nâng cao năng lực, đặc biệt là năng lực về pháp lý, chuẩn mực đạo đức.
Một bộ tiêu chuẩn cộng đồng về chuẩn mực đạo đức, trách nhiệm chất lượng nội dung của cộng đồng KOL cũng sẽ được xây dựng, dựa trên các nền tảng giá trị đạo đức, trách nhiệm xã hội và các yêu cầu pháp lý. Tiêu chuẩn này cũng sẽ tham chiếu nhiều tiêu chuẩn từ các nước trên thế giới như Pháp, Mỹ, Anh.
TS. Nguyễn Hồng Quân chia sẻ tại sự kiện. Ảnh: Hải Sơn
Để đánh giá tín nhiệm, khung tiêu chí gồm 5 trụ cột: Minh bạch nội dung và hoạt động quảng cáo; chuẩn mực đạo đức và lịch sử hành vi truyền thông; mức độ tương tác thực và phản hồi cộng đồng; sự phù hợp với thương hiệu và giá trị xã hội; tuân thủ quy định về pháp luật.
Sau khi hoàn thành chương trình, người có ảnh hưởng sẽ được cấp chứng nhận có hiệu lực trong 12 tháng. Kết quả đánh giá, thông tin chứng chỉ được công khai, minh bạch, có quy trình hậu kiểm và tái xác minh.
Cũng theo TS. Nguyễn Hồng Quân, bên cạnh luật pháp, yếu tố đạo đức cá nhân mới là rào chắn quan trọng.
“Quyền lực của KOL nếu không được kiểm soát sẽ dẫn đến hành vi tiêu cực, bởi vậy cần có sự định hình, kiểm soát để hoạt động đúng pháp luật, đúng mục đích, vì lợi ích cộng đồng”, TS. Nguyễn Hồng Quân khẳng định.
Dưới góc độ nhà quản lý, ông Hoàng Ninh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương cho hay, thương mại điện tử ngày càng phát triển, trong đó vai trò, đóng góp của KOL là không nhỏ.
Tuy nhiên, thời gian gần đây có nhiều KOL lại lợi dụng uy tín cá nhân của mình để bán sản phẩm là hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng. Một số KOL thì cung cấp thông tin không minh bạch, dẫn đến ảnh hưởng đến doanh nghiệp, nhãn hàng và mất niềm tin với nhân dân. Liên minh “niềm tin số” ra mắt sẽ tập hợp các KOL cùng cơ quan quản lý, nền tảng, doanh nghiệp và báo chí. Từ đó chung tay chống lại tin giả, lừa đảo trực tuyến, quảng cáo kém minh bạch và lan tỏa giá trị tích cực, nhân văn trong cộng đồng.