Thị trường chiến lược cho hàng hóa Việt Nam
Sau 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, Việt Nam - Nhật Bản đã chung tay vun đắp nên mối quan hệ hữu nghị hợp tác ngày càng thực chất, hiệu quả với nền tảng là sự tương đồng về văn hóa, sự gắn kết lịch sử bền chặt và sự tin cậy chính trị cao. Nhật Bản là đối tác kinh tế, thương mại, đầu tư, du lịch và lao động quan trọng hàng đầu của Việt Nam.
Quan hệ thương mại Việt Nam - Nhật Bản đang duy trì tăng trưởng ổn định nhờ tác động tích cực từ nhiều hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương. Ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết, Nhật Bản hiện là đối tác kinh tế quan trọng hàng đầu của Việt Nam.
Hai nước hiện đang cùng tham gia và hưởng lợi từ các hiệp định quan trọng như Hiệp định Đối tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản (VJFTA), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện ASEAN - Nhật Bản (AJCEP), Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP).
Vải thiều Việt Nam trên kệ hàng siêu thị Nhật Bản
Thống kê của Cục Hải quan cho thấy, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam - Nhật Bản năm 2024 đạt 46,2 tỷ USD. 7 tháng đầu năm 2025, thương mại hai chiều đạt gần 29 tỷ USD, tiếp tục xu hướng tăng trưởng so với cùng kỳ. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Nhật đạt 15,14 tỷ USD, tăng 10,1% (tăng 1,39 tỷ USD). Ở chiều ngược lại, nhập khẩu từ Nhật đạt 13,77 tỷ USD, tăng 9,2% (tăng 1,16 tỷ USD).
Cơ cấu hàng hóa trao đổi giữa hai nước được đánh giá mang tính bổ sung cao. Việt Nam xuất khẩu chủ yếu các sản phẩm nông nghiệp như gạo, cà phê, hạt điều, thủy sản, cùng nhóm hàng công nghiệp gồm dệt may, da giày, đồ gỗ, linh kiện điện tử và máy móc. Ngược lại, Nhật Bản là nguồn cung lớn về máy móc, thiết bị công nghệ cao, ô tô, phụ tùng và nguyên liệu phục vụ sản xuất cho doanh nghiệp Việt Nam.
"Đặc điểm không cạnh tranh trực diện mà bổ sung lẫn nhau trong cơ cấu hàng hóa là nền tảng quan trọng giúp quan hệ thương mại Việt Nam - Nhật Bản phát triển bền vững, mở rộng dư địa hợp tác trong nhiều lĩnh vực", ông Trần Thanh Hải nhấn mạnh.
Nhật Bản từ nhiều năm nay luôn duy trì vị trí trong Top 3 thị trường nhập khẩu gỗ và sản phẩm gỗ lớn nhất của Việt Nam, ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho biết, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này sang Nhật đạt 10,8% trong tổng giá trị gần 16 tỷ USD của toàn ngành. Đây là thị trường trọng điểm, giữ vai trò then chốt đối với tăng trưởng xuất khẩu gỗ của Việt Nam.
Theo ông Hoài, các FTA thế hệ mới, đặc biệt là CPTPP và RCEP, có ý nghĩa rất quan trọng trong việc mở rộng dư địa hợp tác giữa hai nước. Những hiệp định này giúp mở rộng ưu đãi thuế quan, giảm rào cản thương mại, tạo ra một hành lang pháp lý thuận lợi, giúp doanh nghiệp gỗ Việt Nam thích ứng nhanh hơn với các quy định nhập khẩu khắt khe của Nhật Bản.
Trong đó, RCEP được xem là "chìa khóa" để ngành gỗ Việt Nam khai thác tốt hơn lợi thế thị trường, gia tăng giá trị xuất khẩu và từng bước nâng cao năng lực cạnh tranh. Sự hiện diện của RCEP giúp doanh nghiệp tiếp cận sâu hơn vào chuỗi cung ứng khu vực, góp phần củng cố vị thế của ngành gỗ Việt Nam tại một trong những thị trường chiến lược hàng đầu, qua đó mở rộng triển vọng phát triển bền vững trong những năm tới.
Nhà gỗ hoàn thiện là một trong những sản phẩm mới có tiềm năng xuất khẩu sang Nhật Bản - Ảnh: Vũ Gia
Chiến lược dài hạn để khai thác thị trường Nhật
Với dân số hơn 120 triệu người và nhu cầu nhập khẩu ngày càng lớn, Nhật Bản tiếp tục là thị trường xuất khẩu đầy tiềm năng cho hàng hóa Việt Nam. Theo Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản, đây là một thị trường có tính cạnh tranh cao, đồng thời áp dụng những tiêu chuẩn chất lượng rất nghiêm ngặt. Hiện hàng hóa Việt Nam mới chỉ chiếm khoảng 3,3% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Nhật Bản, cho thấy dư địa hợp tác và mở rộng thị phần còn rất lớn.
Tuy vậy, để khai thác hiệu quả cơ hội này, các doanh nghiệp cần không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm, nắm bắt kịp thời xu hướng tiêu dùng, đồng thời xây dựng chiến lược phát triển bền vững gắn với mở rộng hợp tác quốc tế. Đây là yếu tố quyết định giúp hàng Việt giữ vững vị thế và từng bước gia tăng thị phần tại một trong những thị trường khó tính nhưng giàu tiềm năng nhất thế giới.
Ngoài ra, các nền tảng thương mại điện tử như Rakuten và Amazon Japan đang trở thành kênh phân phối tiềm năng, nhất là trong bối cảnh xu hướng mua sắm trực tuyến tại Nhật ngày càng tăng mạnh. Cùng với đó, doanh nghiệp cần chủ động cập nhật chính sách, tích cực tham gia các chương trình xúc tiến thương mại và tận dụng dịch vụ logistics chuyên nghiệp để giảm thiểu rủi ro, nâng cao hiệu quả trong quá trình thâm nhập thị trường.
Việc hiểu rõ văn hóa và thói quen tiêu dùng Nhật Bản sẽ là "chìa khóa" để doanh nghiệp Việt khẳng định vị thế, không chỉ tại Nhật mà còn trên các thị trường quốc tế khác.
Ông Kunihiko Hirabayashi, Tổng Thư ký Trung tâm ASEAN - Nhật Bản (AJC) chia sẻ về những lĩnh vực mới còn nhiều dư địa hợp tác cho doanh nghiệp hai nước tại Hội nghị giao thương hợp tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản, tháng 5/2025
Vừa qua, tại Hội nghị giao thương hợp tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản do Cục Xúc tiến thương mại và Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản (Bộ Công Thương) phối hợp với Trung tâm ASEAN - Nhật Bản (AJC) tổ chức, ông Kunihiko Hirabayashi, Tổng Thư ký Trung tâm AJC đánh giá, Việt Nam từ lâu đã là một trong những điểm đến đầu tư hấp dẫn đối với các doanh nghiệp Nhật Bản, với lực lượng lao động trẻ và có năng lực, chi phí sản xuất cạnh tranh, vị trí chiến lược và sự tham gia mạnh mẽ vào các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.
Ông Kunihiko Hirabayashi nhấn mạnh, ngay cả trong những thời kỳ bất ổn toàn cầu, Việt Nam vẫn được coi là đối tác chiến lược và đáng tin cậy đối với Nhật Bản. Việt Nam tiếp tục duy trì vị thế nổi bật trong thương mại quốc tế do đã và đang tham gia cũng như không ngừng củng cố các chuỗi giá trị toàn cầu.
Tổng Thư ký AJC cũng gợi mở nhiều mảng hợp tác triển vọng giữa hai nước Việt Nam - Nhật Bản như các sản phẩm xanh và thân thiện với môi trường, các hoạt động liên kết thúc đẩy thương hiệu quốc gia của hai nước để mở ra cơ hội đồng hợp tác phát triển thương hiệu chung trong một số nhóm sản phẩm có giá trị cộng hưởng giữa khả năng sản xuất xuất sắc của Việt Nam và sự tin cậy của Nhật Bản, các hoạt động song hành mở rộng sang các thị trường mới nổi để phát triển chuỗi cung ứng.
Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) là hiệp định bao gồm 15 quốc gia thành viên, trong đó có 10 nước ASEAN và 5 nước đối tác là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, New Zealand ký kết vào ngày 15/11/2020, chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2022. Theo các chuyên gia, RCEP mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho nhiều ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam nhờ quy tắc xuất xứ "dễ thở" hơn so với các FTA khác.