Đảm bảo quyền lợi chính đáng của nhà sản xuất trong nước
Nền kinh tế ngày càng hội nhập sâu rộng, do đó, việc bảo vệ ngành sản xuất nội địa trước sức ép cạnh tranh từ hàng hóa nhập khẩu trở thành yêu cầu tất yếu. Theo đó, thời gian qua các biện pháp phòng vệ thương mại như chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ đã được sử dụng vừa là công cụ pháp lý hữu hiệu, vừa bảo vệ doanh nghiệp, ngành sản xuất trong nước một cách chính đáng.
Số liệu của Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho thấy, kể từ khi thành lập Cục đến nay, Việt Nam đã triển khai 48 vụ việc điều tra mới và tiến hành 35 vụ rà soát các biện pháp đang áp dụng. Trên cơ sở đó, Bộ Công Thương đã quyết định áp dụng 36 biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng nhập khẩu, tập trung chủ yếu vào các mặt hàng có quy mô sản xuất lớn như sắt thép, thực phẩm, vật liệu xây dựng, hóa chất, gỗ, nhựa...
Các biện pháp phòng vệ thương mại đã giúp bảo vệ ngành sản xuất trong nước khỏi cạnh tranh không lành mạnh. Ảnh minh họa
Đáng chú ý, theo Cục Phòng vệ thương mại, khu vực kinh tế tư nhân đang đóng vai trò quan trọng trong việc khởi xướng và tham gia các vụ việc phòng vệ thương mại. Theo đó, trong số các vụ việc điều tra áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại, có 88% vụ việc có sự tham gia của các doanh nghiệp tư nhân.
Trong số 79 doanh nghiệp tham gia với tư cách là bên yêu cầu điều tra, 56 doanh nghiệp là doanh nghiệp tư nhân. Các doanh nghiệp tư nhân cũng chiếm 66,5% tổng sản lượng hàng hóa trong các vụ việc điều tra. Về mặt doanh thu, các doanh nghiệp tư nhân tham gia phòng vệ thương mại đã đạt mức 595 nghìn tỷ đồng trong những năm qua.
Ông Nguyễn Hữu Trường Hưng - Trưởng phòng Điều tra Thiệt hại và Tự vệ (Cục Phòng vệ thương mại) đánh giá, doanh nghiệp tư nhân là lực lượng đi đầu trong khởi kiện phòng vệ thương mại. Họ có sự nhạy bén, phản ứng nhanh trước các biến động của thị trường, đồng thời tích cực hợp tác, cung cấp thông tin để cơ quan chức năng tiến hành điều tra khách quan, minh bạch.
Theo ghi nhận của Cục Phòng vệ thương mại, các biện pháp phòng vệ thương mại đã giúp bảo vệ các ngành sản xuất trong nước khỏi cạnh tranh không lành mạnh và nhập khẩu giá rẻ, tạo ra một môi trường cạnh tranh công bằng. Nhờ đó, doanh nghiệp trong nước có không gian để phát triển, tối ưu hóa sản xuất và tái cơ cấu kinh doanh để phát triển bền vững.
Ghi nhận từ ngành hàng, ông Lê Việt - Phó Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam nhìn nhận, khi được bảo vệ khỏi sự cạnh tranh gay gắt từ hàng nhập khẩu giá rẻ, các doanh nghiệp thép có động lực và nguồn lực để tái đầu tư vào công nghệ, nâng cấp dây chuyền sản xuất và cải thiện chất lượng sản phẩm.
Đặc biệt, các biện pháp phòng vệ thương mại giúp doanh nghiệp có thời gian để củng cố năng lực nội tại, từ đó tăng cường sức cạnh tranh trên thị trường, không chỉ ở trong nước mà còn đạt được các tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường xuất khẩu. “Trong các vụ việc khởi kiện trong nước, phòng vệ thương mại giúp ngành sản xuất trong nước loại bỏ được cạnh tranh không lành mạnh, đảm bảo quyền lợi chính đáng của các nhà sản xuất trong nước” - ông Việt cho hay.
Điều tra phòng vệ thương mại theo đúng quy định pháp luật
Trao đổi với Báo Công Thương, ông Chu Thắng Trung - Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại cho biết, trong 8 tháng đầu năm 2025, công tác điều tra và áp dụng phòng vệ thương mại đối với hàng nhập khẩu đã được triển khai khẩn trương, nghiêm túc và hoàn toàn tuân thủ theo quy định pháp luật.
Bên cạnh việc khởi xướng và ban hành kết luận điều tra, Cục Phòng vệ thương mại còn thực hiện rà soát định kỳ các biện pháp đang áp dụng để bảo đảm tính hợp lý, đúng đối tượng và chỉ duy trì trong thời gian cần thiết. "Mục tiêu là cân bằng giữa việc bảo vệ ngành sản xuất nội địa và hạn chế tối đa tác động tiêu cực tới người tiêu dùng, cũng như các doanh nghiệp đang phải sử dụng nguyên liệu nhập khẩu" - ông Trung cho hay.
Đáng chú ý, theo ông Chu Thắng Trung, Chính phủ ban hành Nghị định số 86/2025/NĐ-CP thay thế cho Nghị định số 10/2018/NĐ-CP quy định về phòng vệ thương mại trong Luật Quản lý ngoại thương. Đây là sự thay đổi, mang tính bước ngoặt, tạo cơ sở pháp lý vững chắc, hỗ trợ doanh nghiệp và điều tra đối với hàng hoá nhập khẩu.
Ông Chu Thắng Trung nhấn mạnh, Nghị định 86 đã hệ thống hóa và chuẩn hóa toàn bộ các quy trình điều tra và áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại kể từ lúc các doanh nghiệp nộp hồ sơ đến lúc thẩm định. Đồng thời, kiểm tra các chứng cứ trong hồ sơ cho đến lúc khởi xướng điều tra, thực hiện các hoạt động điều tra và ra quyết định áp dụng biện pháp cũng như rà soát các biện pháp phòng vệ thương mại sau khi áp dụng. "Đây là một quy trình hoàn thiện và thống nhất đối với cả điều tra chống bán phá giá, điều tra trợ cấp điều tra tự vệ" - ông Trung nói.
Cùng với Nghị định 86, ông Chu Thắng Trung cho biết, Bộ Công Thương cũng đã khẩn trương xây dựng và hoàn thành 6 thông tư vừa là thay thế, vừa là sửa đổi, bổ sung các cái thông tư cũ để đưa toàn bộ hệ thống quy định về phòng vệ thương mại mới bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.
Điểm nhấn thứ hai, 8 tháng năm 2025, Cục Phòng vệ thương mại cũng đã hoàn thành và báo cáo Bộ Công Thương để đưa ra các kết luận điều tra đối với một số vụ việc, như: Vụ cáp thép dự ứng lực vào tháng 1/2025; vụ thép cán nóng vào tháng 3/2025; vụ thép mạ vào tháng 4/2025. Trên cơ sở những kết luận điều tra của Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương cũng đã ra các quyết định áp thuế chống bán phá giá chính thức và tạm thời đối với các sản phẩm tương ứng.
Đồng thời, Cục tiếp tục tiến hành rà soát những vụ việc, những biện pháp phòng vệ thương mại Việt Nam đang áp dụng để làm sao có sự tham mưu điều chỉnh, báo cáo Lãnh đạo Bộ Công Thương để điều chỉnh các biện pháp một cách phù hợp, theo đúng quy định của pháp luật. Đồng thời, đảm bảo rằng các biện pháp áp dụng đúng đối tượng, đúng mức độ chỉ trong khoảng thời gian cần thiết nhằm bảo vệ hoạt động cạnh tranh công bằng giữa hàng hóa sản xuất trong nước với hàng hóa nhập khẩu. Cũng như tạo điều kiện để nâng cao năng lực sản xuất của doanh nghiệp trong nước.
Cục phòng vệ thương mại cũng đã tiếp nhận và xem xét một số hồ sơ của các ngành sản xuất trong nước yêu cầu tiếp tục mở ra các cuộc điều tra mới đối với cả một số mặt hàng xuất khẩu và nhập khẩu. Trong quá trình tiến hành điều tra và áp dụng các biện pháp bảo vệ thương mại đối với hàng nhập khẩu, theo ông Chu Thắng Trung, về chủ trương, quan điểm của Cục Phòng vệ thương mại đó là tuân thủ theo các cam kết quốc tế, tuân thủ luật chơi chung của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) cũng như những cam kết trong các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam tham gia.
Ông Chu Thắng Trung nhấn mạnh thêm, các cuộc điều tra phòng vệ thương mại của Việt Nam được thực hiện một cách khách quan, đầy đủ và có sự lắng nghe, cầu thị, tiếp thu ý kiến của tất cả các bên liên quan. Đó là, không chỉ doanh nghiệp sản xuất trong nước mà còn có doanh nghiệp nhập khẩu, các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu và những doanh nghiệp sử dụng các sản phẩm nhập khẩu phục vụ cho hoạt động sản xuất, hoạt động kinh doanh của mình.
Theo ông Chu Thắng Trung, các biện pháp phòng vệ thương mại được áp dụng đúng đối tượng, đúng mức độ và chỉ trong một khoảng thời gian cần thiết nhằm bảo vệ cho ngành sản xuất trong nước trước áp lực cạnh tranh không công bằng từ hàng nhập khẩu.