Thích ứng bối cảnh mới, cần chiến lược xuất khẩu linh hoạt

Đa dạng hóa thị trường - Hướng đi tất yếu cho xuất khẩu Việt Nam

Trước biến động kinh tế toàn cầu, việc tìm hướng đi mới cho xuất khẩu Việt Nam trở nên cấp thiết. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu đạt trên 405,5 tỷ USD, khẳng định vai trò trong chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào thị trường truyền thống làm gia tăng rủi ro từ rào cản thương mại, địa chính trị và xu hướng bảo hộ.

Nhằm tháo gỡ thách thức, Bộ Công Thương phối hợp với UBND TP. Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo “Chiến lược đa dạng hóa thị trường: Từ rủi ro đến cơ hội” chiều ngày 5/9/2025 tại Trung tâm Hội chợ và Triển lãm Sài Gòn. Sự kiện thuộc khuôn khổ Vietnam International Sourcing 2025, quy tụ đông đảo cơ quan quản lý, hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp xuất khẩu và đối tác quốc tế.

Chia sẻ tại hội thảo, ông Tạ Hoàng Linh, Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương) nhấn mạnh: Sự kiện diễn ra trong bối cảnh kinh tế toàn cầu tiếp tục biến động khó lường, tiềm ẩn nhiều rủi ro đe dọa chuỗi cung ứng và thương mại quốc tế, như bất ổn địa chính trị, chính sách bảo hộ gia tăng, đặc biệt là căng thẳng thương mại leo thang sau khi Hoa Kỳ tuyên bố áp thuế mới.

Theo ông Tạ Hoàng Linh, bức tranh thương mại quốc tế đang đặt ra những thách thức chưa từng có. Mặc dù các FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP đã mở ra những không gian thị trường rộng lớn, giúp Việt Nam tăng trưởng xuất khẩu và nâng cao năng lực cạnh tranh, nhưng thương mại toàn cầu lại đang có dấu hiệu chững lại. Báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB) công bố tháng 6/2025 dự báo tăng trưởng GDP toàn cầu năm nay chỉ đạt 2,3%, trong khi Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) hạ mức tăng trưởng thương mại toàn cầu xuống còn 0,9%, mức thấp kỷ lục trong nhiều năm gần đây.

Cùng với các rào cản truyền thống, doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam đang phải đối mặt với hàng loạt yêu cầu mới mang tính hệ thống: từ chuyển đổi xanh, tiêu chuẩn về lao động, môi trường đến yêu cầu minh bạch chuỗi cung ứng và áp dụng công nghệ số.

Những yếu tố này đang từng bước định hình lại cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu. “Việt Nam, với vị thế là nền kinh tế mở, cần chủ động thích ứng linh hoạt, đồng thời tận dụng cơ hội từ dòng dịch chuyển đầu tư và xu hướng tái cấu trúc chuỗi cung ứng”, ông Tạ Hoàng Linh nhấn mạnh.

Từ góc nhìn của địa phương, bà Hồ Thị Quyên, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại và Đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) - khẳng định, thành phố sẽ tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp trong quá trình chinh phục thị trường quốc tế.

TP. Hồ Chí Minh đã triển khai hàng loạt hoạt động hỗ trợ như tổ chức hội chợ, kết nối giao thương, hội thảo chuyên đề, tư vấn xuất khẩu… giúp doanh nghiệp mở rộng mạng lưới đối tác, xây dựng thương hiệu mạnh và thích ứng với yêu cầu của thị trường.

Tuy nhiên, bà Quyên cũng cho rằng, doanh nghiệp Việt vẫn đang đối mặt với những thách thức lớn như hàng rào kỹ thuật, thuế quan phức tạp, chi phí logistics cao và yêu cầu phát triển bền vững ngày càng khắt khe. Trong bối cảnh đó, TP. Hồ Chí Minh đang tập trung hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, đổi mới công nghệ, nâng cao giá trị gia tăng, đồng thời thúc đẩy thương mại điện tử như một kênh mở rộng thị trường hiệu quả.

Tại hội thảo, các doanh nghiệp và chuyên gia đã phân tích sâu những xu hướng thị trường mới, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn và đề xuất giải pháp thiết thực nhằm nâng cao sức chống chịu, năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững cho doanh nghiệp Việt.

Tất cả diễn giả đều nhất trí rằng, đa dạng hóa thị trường không chỉ là một khẩu hiệu, mà đã trở thành yêu cầu sống còn. Việc khai thác các thị trường tiềm năng như Mỹ Latinh, Trung Đông, Bắc Âu hay Canada sẽ giúp doanh nghiệp Việt giảm phụ thuộc, mở rộng biên độ tăng trưởng và nâng tầm vị thế hàng hóa Việt Nam trên bản đồ thương mại toàn cầu.

Cơ hội và thách thức trong bối cảnh bảo hộ thương mại quốc tế gia tăng

Trong khuôn khổ hội thảo về thương mại quốc tế diễn ra gần đây, phiên thảo luận chuyên đề mang tên “Cơ hội và thách thức đối với Việt Nam trong bối cảnh bảo hộ thương mại quốc tế gia tăng” đã thu hút sự quan tâm của nhiều chuyên gia đầu ngành và doanh nghiệp lớn. Phiên thảo luận được điều phối bởi ông Nguyễn Hồng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương), cùng với sự tham gia của các diễn giả uy tín trong và ngoài nước như: Bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương); ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán thương mại Việt Nam tại Hoa Kỳ; ông Victor Dulait, Giám đốc điều hành Hiệp hội Doanh nghiệp BeluxCham; ông Nguyễn Xuân Linh, Giám đốc vận hành Tập đoàn B’Lao - Scavi; bà Sarah Negro, Quản lý về các vấn đề công toàn cầu, Tập đoàn H&M và ông Nguyễn Trung Dũng, CEO DH Foods.

Phiên thảo luận tập trung sâu vào các vấn đề nóng bỏng như xu hướng bảo hộ thương mại ngày càng gia tăng, tác động của chính sách thuế mới từ Hoa Kỳ đối với doanh nghiệp Việt Nam, chiến lược thu mua và chuỗi cung ứng bền vững, khả năng tự chủ nguồn nguyên liệu, cùng những giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị phần cho hàng hóa xuất khẩu Việt Nam.

Dẫn đề phiên thảo luận, ông Nguyễn Hồng Dương nhấn mạnh các xu hướng lớn trong thương mại quốc tế như chuyển đổi xanh, tái cấu trúc chuỗi cung ứng và bảo hộ thương mại đang diễn ra rất nhanh chóng, có thể thay đổi hoàn toàn “chỉ sau một đêm”. Do đó, ông cho rằng mọi dự báo đều mang tính tương đối và doanh nghiệp cần có tư duy linh hoạt, sáng tạo để kịp thích ứng với thực tiễn.

Ông cũng nhấn mạnh rằng, Việt Nam đang đứng trước nhiều biến động mang tính cơ bản, đòi hỏi không chỉ thay đổi chính sách mà cả tư duy điều hành cũng như chiến lược kinh doanh. Đặc biệt, ông đề cao vai trò của sự tương tác, đối thoại đa chiều giữa các cơ quan quản lý và doanh nghiệp để tìm ra những giải pháp tối ưu, phù hợp với từng ngành nghề và quy mô doanh nghiệp.

Bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, cũng đã chia sẻ nhiều góc nhìn quan trọng. Bà khẳng định, mặc dù hoạt động xuất khẩu của Việt Nam thời gian qua có những bước tăng trưởng ấn tượng với thặng dư thương mại nhiều năm liên tiếp, nhưng thương mại toàn cầu đang trải qua nhiều thách thức lớn. Những bất ổn do xung đột địa chính trị kéo dài, chuỗi cung ứng bị gián đoạn, nhu cầu tiêu dùng giảm sút và chi phí logistics tăng cao đều đang tác động trực tiếp đến hoạt động xuất nhập khẩu.

Đáng chú ý, xu hướng bảo hộ thương mại ngày càng tinh vi và phức tạp hơn với sự xuất hiện của các “rào cản xanh” như tiêu chuẩn môi trường, lao động và phát triển bền vững. Đây vừa là thách thức vừa là yêu cầu bắt buộc đối với doanh nghiệp muốn duy trì và mở rộng thị trường tại các quốc gia phát triển.

Trước bối cảnh đó, bà Cẩm Trang cho biết, Bộ Công Thương đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm hỗ trợ doanh nghiệp thích nghi và phát triển. Các biện pháp bao gồm hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế, đẩy mạnh đàm phán các hiệp định thương mại tự do (FTA) mới với các thị trường tiềm năng như Trung Đông, châu Phi và Mỹ Latinh, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số, minh bạch chuỗi cung ứng và nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm xuất khẩu.

Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu nhấn mạnh, Việt Nam cần tận dụng tối đa cơ hội từ quá trình tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu đang diễn ra mạnh mẽ, đồng thời nâng cao năng lực sản xuất nội địa, giảm phụ thuộc vào gia công cho các thương hiệu lớn. Việc này không chỉ giúp gia tăng giá trị xuất khẩu mà còn góp phần xây dựng nền xuất khẩu bền vững, ổn định trong dài hạn...

Phiên thảo luận đã kết thúc với nhiều ý kiến trao đổi sôi nổi, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của cộng đồng doanh nghiệp và các nhà quản lý trước những biến động mới trong thương mại quốc tế.

Đây cũng là dịp để Việt Nam nhìn nhận lại định hướng phát triển xuất khẩu trong bối cảnh thế giới đang chuyển dịch mạnh mẽ, từ đó đề ra các chiến lược phù hợp nhằm giữ vững vị thế và đẩy mạnh hội nhập kinh tế toàn cầu.