Thông qua Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự: Chính thức bỏ tử hình ở 8 tội danh

Bỏ tử hình ở 8 tội danh là phù hợp thực tiễn

Sáng 25/6, tiếp tục Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Tại phiên biểu quyết, có 439 đại biểu tham gia, chiếm 91,84% tổng số đại biểu. Trong đó, 429 đại biểu tán thành, 2 đại biểu không tán thành và 8 đại biểu không biểu quyết. Kết quả này cho thấy sự đồng thuận cao trong Quốc hội đối với định hướng sửa đổi các chính sách hình sự quan trọng, đặc biệt là vấn đề tử hình.

Dự thảo Luật sửa đổi 38 điều, bổ sung 1 điều mới, trong đó đặc biệt đáng chú ý là quy định bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh, bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy và nâng mức hình phạt đối với hàng loạt tội phạm nguy hiểm.

Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật do Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh trình bày nêu rõ: Việc bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh là nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương lớn của Đảng, được xác lập tại Thông báo số 13936-VC/VPTW ngày 25/3/2025 của Văn phòng Trung ương Đảng, thông báo ý kiến của Bộ Chính trị về định hướng thu hẹp hình phạt tử hình.

Theo lộ trình qua các lần sửa đổi luật, Bộ luật Hình sự năm 1985 quy định 44 tội có hình phạt tử hình, đến năm 1999 còn 29 tội, năm 2009 giảm còn 22 và năm 2015 chỉ còn 18 tội. Lần sửa đổi này, tiếp tục bỏ thêm 8 tội danh được đánh giá không còn cần thiết duy trì mức án tử hình, xét trên nhiều căn cứ thực tiễn và pháp lý.

Một là, căn cứ vào tính chất, mức độ của hành vi phạm tội; tầm quan trọng của khách thể được bảo vệ; khả năng khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra.

 Hai là, căn cứ kết quả tổng kết công tác thi hành Bộ luật Hình sự, nhiều tội danh có quy định về hình phạt tử hình nhưng không áp dụng trên thực tế thời gian qua.

Ba là, tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy, hiện nay, xu hướng về việc giảm hình phạt tử hình trong quy định của pháp luật cũng như thực tế thi hành trên thế giới là phổ biến. Trong 193 quốc gia là thành viên của Liên hợp quốc chỉ còn hơn 50 quốc gia quy định về hình phạt tử hình.

Bốn là, trách nhiệm, nghĩa vụ của Việt Nam khi là thành viên của các điều ước quốc tế có liên quan, đặc biệt tại khoản 2 Điều 6 Công ước của Liên hợp quốc về quyền dân sự và chính trị xác định: “Ở những nước mà hình phạt tử hình chưa được xóa bỏ thì chỉ được phép áp dụng hình phạt tử hình đối với những tội ác nghiêm trọng nhất”.

Năm là, phục vụ hoạt động hợp tác quốc tế của nước ta, nhất là trong bối cảnh hiện nay, khi Việt Nam đang mở rộng hợp tác quốc tế một cách sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, việc xây dựng hệ thống pháp luật tương đồng với đa số các nước trên thế giới sẽ góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy các quan hệ hợp tác ngày càng bền chặt và tin tưởng lẫn nhau.

Sáu là, trách nhiệm, năng lực của các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ quan bảo vệ pháp luật trong giai đoạn hiện nay.

Chính phủ nhận định rằng, việc bỏ tử hình ở 8 tội danh là bước đi phù hợp thực tiễn, vẫn đảm bảo yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, đồng thời thể hiện chính sách hình sự khoan dung, nhân đạo, góp phần nâng cao hình ảnh pháp luật Việt Nam trong mắt bạn bè quốc tế.

Đối với hai tội danh đặc biệt nghiêm trọng là tội tham ô tài sản và tội nhận hối lộ, mặc dù bỏ hình phạt tử hình, nhưng Luật bổ sung quy định mới nhằm ràng buộc trách nhiệm người phạm tội. Cụ thể, khoản 1 Điều 63 được sửa theo hướng: người bị kết án tù chung thân chỉ có thể được giảm án nếu chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và có thái độ hợp tác tích cực với cơ quan tiến hành tố tụng hoặc lập công lớn.

Siết chặt ma túy, thực phẩm, môi trường

Về việc bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy, Dự thảo Luật bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy (Điều 256a) theo hướng chỉ xử lý đối với những người đang trong quá trình cai nghiện hoặc vừa kết thúc quá trình cai nghiện ma túy mà tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy.

Theo đó, chỉ xử lý hình sự với người đang trong quá trình cai nghiện hoặc vừa kết thúc cai nghiện nhưng tiếp tục sử dụng ma túy.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh khẳng định, đây là nhóm có nguy cơ cao tái phạm và gây ra các hành vi đặc biệt nghiêm trọng. Thực tế từ 01/01/2018 đến 31/5/2025 cho thấy, khoảng 10% tội phạm được phát hiện có liên quan đến người sử dụng trái phép chất ma túy. Trong đó có hơn 200 vụ giết người, đặc biệt có hơn 40 vụ giết người thân trong gia đình. Đây là cảnh báo nghiêm trọng, cho thấy việc bổ sung tội danh này là cần thiết để siết lại lỗ hổng chính sách.

Ngoài ra, Luật cũng điều chỉnh tăng khung hình phạt tù đối với nhiều tội danh nghiêm trọng khác, gồm gây ô nhiễm môi trường (Điều 235), vi phạm quy định về quản lý chất thải nguy hại (Điều 236), sản xuất trái phép chất ma túy (Điều 248), tàng trữ ma túy (Điều 249), mua bán trái phép chất ma túy (Điều 251), vi phạm an toàn thực phẩm (Điều 317).

Đồng thời, mức phạt tiền cũng được tăng gấp đôi với các tội liên quan đến sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc thú y, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, vật nuôi và đặc biệt là các tội phạm về tham nhũng.

Việc tăng mức phạt lần này phù hợp với mức tăng lương cơ sở (gấp 2,04 lần) và thu nhập bình quân đầu người (gấp 2,02 lần) so với năm 2015. Các điều chỉnh này nhằm tăng tính răn đe thực tế, nâng cao hiệu quả phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Toàn bộ nội dung dự thảo đã được Chính phủ tiếp thu, chỉnh lý kỹ lưỡng, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành. Luật sẽ có hiệu lực theo thời điểm được quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.