Bộ Tài chính đang lấy ý kiến về dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế). Theo đó, Bộ này dự kiến sửa quy định về cách tính thuế thu nhập cá nhân với hoạt động chuyển nhượng vốn, chứng khoán.
Cụ thể, dự thảo vừa đề xuất khoản thuế thu nhập cá nhân với chuyển nhượng chứng khoán của cá nhân cư trú được xác định bằng khoản thu nhập tính thuế nhân với thuế suất 20%.
Khoản thu nhập tính thuế từ chuyển nhượng chứng khoán được xác định bằng giá bán trừ giá mua và các khoản chi phí hợp lý liên quan đến việc tạo ra thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán trong kỳ tính thuế (theo năm).
Trường hợp không xác định được giá mua và chi phí liên quan đến việc chuyển nhượng, thuế đối với thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán được xác định bằng giá bán chứng khoán nhân với thuế suất 0,1% theo từng lần chuyển nhượng. Thời điểm xác định thu nhập tính thuế là thời điểm giao dịch hoàn thành theo quy định pháp luật.
Cần lộ trình "dài hơi”
Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương về đề xuất áp thuế thu nhập cá nhân 20% đối với hoạt động chuyển nhượng chứng khoán, Tiến sĩ Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Tài chính (Học viện Tài chính) cho rằng, chính sách này nếu được thông qua sẽ tạo ra những tác động đa chiều tới thị trường, đòi hỏi sự đánh giá thận trọng về cả ngắn hạn và dài hạn.
Chuyên gia cho rằng đề xuất áp thuế 20% trên lãi chứng khoán cần có lộ trình dài. Ảnh minh họa
“Việc chuyển sang đánh thuế trên lợi nhuận là rất phức tạp hơn so với cách làm hiện tại. Việc xác định lợi nhuận ròng đòi hỏi phải tính toán chi phí mua, chi phí giao dịch, và các chi phí hợp lý khác, tạo ra gánh nặng hành chính lớn cho cả nhà đầu tư và cơ quan thuế”, ông Độ nói.
Chuyên gia này cũng đặt câu hỏi về việc làm thế nào để xác định các khoản vay không chính thức.
Ngược lại, hệ thống hiện tại thu 0,1% trên giá trị mỗi lần bán được đánh giá là đơn giản, minh bạch và dễ thực hiện, khi các công ty chứng khoán có thể khấu trừ ngay tại nguồn. Một trong những quan ngại lớn nhất được Tiến sĩ Nguyễn Đức Độ nhấn mạnh, việc tính thuế theo năm là "quá ngắn" khi đầu tư chứng khoán có năm thắng, năm thua.
"Năm lãi thì bị tính thuế, năm lỗ lại không được bù trừ là một sự bất hợp lý, không phản ánh đúng bản chất dài hạn của hoạt động đầu tư”, ông Độ chỉ ra.
Chuyên gia đề nghị rằng, nếu áp dụng phương pháp này, cần có một lộ trình và nên tính toán trên một chu kỳ dài hơn.
Tác động đến thanh khoản và sự phát triển của thị trường
Việc áp mức thuế suất 20% trên lợi nhuận được cho là sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến "thanh khoản của thị trường". Bởi lẽ, mức thuế cao có thể làm giảm sức hấp dẫn của kênh đầu tư chứng khoán, khiến số lượng nhà đầu tư mới tăng chậm lại hoặc thậm chí sụt giảm. Điều này đi ngược lại với mục tiêu phát triển thị trường chứng khoán thành một kênh huy động vốn quan trọng cho nền kinh tế, giảm sự phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng.
Chuyên gia cảnh báo, chính sách thuế mới có thể khiến các nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư dài hạn, cảm thấy nản lòng và "chuyển sang một kênh đầu tư khác" hấp dẫn hơn. Một số nhà phân tích khác cũng cho rằng mức thuế 20% là quá cao và có thể làm giảm khả năng cạnh tranh của thị trường.
Khi được hỏi liệu chính sách mới có giúp thị trường "minh bạch hơn", Tiến sĩ Nguyễn Đức Độ đã thẳng thắn khẳng định, hệ thống giao dịch hiện tại đã rất minh bạch với các lệnh mua, bán và giao dịch được ghi nhận trên hệ thống điện tử và không thể thay đổi. Theo ông Độ: "Chẳng có gì đơn giản và minh bạch hơn việc khấu trừ thuế tự động như hiện nay”.
Về khuyến nghị, Tiến sĩ Nguyễn Đức Độ cho rằng hệ thống thuế hiện hành được thị trường chấp nhận. Nếu thấy mức thu thuế 0,1% là thấp, có thể cân nhắc "tăng thêm một chút", nhưng nên giữ nguyên phương pháp thu thuế trên doanh thu giao dịch vì sự đơn giản và hiệu quả.
Còn một số chuyên gia khác cũng đồng thuận rằng, việc chuyển đổi là phù hợp với thông lệ quốc tế nhưng cần có lộ trình và mức thuế suất linh hoạt hơn, ví dụ như áp dụng các mức thuế khác nhau tùy theo thời gian nắm giữ để khuyến khích đầu tư dài hạn.
Trước đây, Luật Thuế thu nhập cá nhân 2007 (hiệu lực từ năm 2009) quy định 2 cách thu thuế chứng khoán: Nộp 0,1% trên giá bán từng lần hoặc 20% trên thu nhập cuối năm nếu có quyết toán. Từ 2015, quy định thống nhất chỉ áp dụng thuế suất 0,1% trên giá trị từng lần chuyển nhượng để đảm bảo minh bạch và đơn giản. Tuy nhiên, Bộ Tài chính cho rằng, cần sửa cách tính thuế với chuyển nhượng chứng khoán do xuất phát từ thực tiễn thực hiện thời gian qua, xu hướng và kinh nghiệm của các nước thời gian gần đây.