Thương vụ Việt Nam - ‘đi trước, mở đường’ giữ nhịp tăng trưởng, nâng tầm ngoại thương

Năm 2025 khép lại trong bối cảnh kinh tế thế giới tiếp tục biến động phức tạp, khó lường, đan xen cơ hội và thách thức. Trong bức tranh chung ấy, kinh tế Việt Nam vẫn duy trì được nền tảng ổn định, tăng trưởng phục hồi rõ nét với GDP năm 2025 ước đạt khoảng 8%, thuộc nhóm ít quốc gia đạt mức tăng trưởng cao trong khu vực và thế giới. Kết quả đó phản ánh sự chỉ đạo quyết liệt, điều hành linh hoạt của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân.

Trong dòng chảy chung ấy, ngành Công Thương không chỉ đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng mà còn giữ vai trò điều tiết, dẫn dắt, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế. Giai đoạn 2021 - 2025, ngành Công Thương cơ bản hoàn thành các chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao, trong đó nhiều chỉ tiêu vượt kế hoạch, tạo nền tảng quan trọng để kinh tế đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu cao hơn, quyết liệt hơn.

Đặc biệt, giai đoạn qua, dưới sự chỉ đạo của lãnh đạo Bộ Công Thương, công tác thương vụ đã được đổi mới toàn diện từ phương thức đến nội dung hành động. Việc Bộ Công Thương tổ chức thường kỳ các hội nghị giao ban xúc tiến thương mại từ năm 2022 đến nay đã tạo kênh kết nối trực tiếp, hai chiều giữa cơ quan quản lý, thương vụ, địa phương và doanh nghiệp. Các thương vụ không chỉ làm tốt nhiệm vụ “sứ giả kinh tế” cung cấp thông tin thị trường, mà ngày càng đóng vai trò chủ động kết nối giao thương, xúc tiến đầu tư, hỗ trợ xử lý rào cản xuất nhập khẩu tại chỗ.

Hoạt động thương vụ - trụ cột thúc đẩy thương mại song phương

Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, ông Đỗ Ngọc Hưng - Tham tán thương mại, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ - nhìn nhận, hoạt động thương vụ đã trở thành một trong những trụ cột quan trọng thúc đẩy thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ.

Từ mốc khởi đầu khi kim ngạch thương mại hai chiều mới đạt 450 triệu USD vào năm 1995, đến năm 2024, con số này đã vượt ngưỡng 130 tỷ USD, đưa Việt Nam trở thành đối tác thương mại lớn thứ 8 của Hoa Kỳ. Sự tăng trưởng mang tính bứt phá đó không chỉ phản ánh quy mô thị trường hay sức cạnh tranh ngày càng cải thiện của hàng hóa Việt Nam, mà còn cho thấy vai trò điều phối, dẫn dắt và hỗ trợ bền bỉ của Bộ Công Thương và vai trò “cầu nối” thương mại - đầu tư của hệ thống Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ.

Trong bối cảnh thị trường Hoa Kỳ rộng lớn, đa trung tâm, trải dài từ Washington D.C đến các đầu tàu kinh tế như New York, San Francisco, Houston... hệ thống thương vụ Việt Nam không chỉ thực hiện vai trò xúc tiến thương mại thuần túy mà còn trực tiếp tham gia vào quá trình hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường, xử lý rào cản và bảo vệ lợi ích hợp pháp, chính đáng của doanh nghiệp Việt Nam.

Đáng chú ý, theo ông Đỗ Ngọc Hưng, vai trò “cầu nối chiến lược” của hệ thống thương vụ càng được thể hiện rõ nét trong xử lý các vụ việc tranh chấp thương mại. Giai đoạn 2021 - 2025, thương vụ đã góp phần quan trọng thúc đẩy quá trình ký kết thỏa thuận xử lý tranh chấp tại WTO liên quan đến biện pháp chống bán phá giá cá tra giữa Việt Nam và Hoa Kỳ. Thỏa thuận này không chỉ tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp xuất khẩu cá tra lớn nhất của Việt Nam mà còn tạo dư địa cho tăng trưởng xuất khẩu trong bối cảnh môi trường thương mại quốc tế nhiều biến động.

Những nỗ lực đó phản ánh trực tiếp qua các con số thương mại. Giai đoạn 2021 - 2025, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ tăng từ 102 tỷ USD lên 136 tỷ USD. Đáng chú ý, theo số liệu mới nhất từ phía Hoa Kỳ, chỉ trong 9 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đã đạt 140 tỷ USD, vượt mức của cả năm 2024. Kết quả này cho thấy vai trò của hoạt động thương vụ không chỉ dừng ở hỗ trợ tình thế mà đã trở thành động lực bền vững, góp phần định hình cấu trúc và quy mô thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ trong dài hạn.

Lực lượng “đi trước mở đường”, nâng tầm ngoại thương

Cùng chung quan điểm, ông Trần Ngọc Quân - Tham tán thương mại Việt Nam tại Bỉ và EU - chia sẻ, hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài đã và đang khẳng định vị trí như một lực lượng “đi trước, mở đường”, góp phần giữ nhịp và nâng tầm ngoại thương Việt Nam trong bối cảnh đầy thách thức. Không chỉ đóng góp vào tăng trưởng kinh tế trong nước, hoạt động ngoại thương Việt Nam thời gian qua còn được nhiều đối tác quốc tế ghi nhận bởi vai trò duy trì và bảo đảm chuỗi cung ứng trong những giai đoạn đặc biệt khó khăn.

Cụ thể hơn, theo Tham tán Trần Ngọc Quân, giai đoạn qua, dưới sự điều hành của tập thể lãnh đạo Bộ Công Thương, hoạt động thương vụ trong giai đoạn vừa qua đã có nhiều đổi mới mang tính thực chất. Trước hết là sự gắn kết ngày càng chặt chẽ giữa các thương vụ tại các địa bàn khác nhau, hình thành mạng lưới chia sẻ thông tin, kinh nghiệm và phối hợp hành động.

Một điểm nổi bật khác là tinh thần “phục vụ” được đặt ở vị trí trung tâm trong hoạt động thương vụ. Thương vụ không chỉ là kênh truyền tải chính sách mà ngày càng gắn bó sâu sát hơn với địa phương và cộng đồng doanh nghiệp. Việc kết nối chặt chẽ, hỗ trợ doanh nghiệp không quản ngày đêm, không ngại va chạm, đấu tranh với đối tác khi cần thiết đã giúp doanh nghiệp Việt Nam vững tin hơn khi tiếp cận và khai thác thị trường nước ngoài.

Bên cạnh đó, hệ thống thương vụ đã phát huy hiệu quả vai trò gắn kết cộng đồng doanh nghiệp Việt kiều với doanh nghiệp trong nước, qua đó mở rộng không gian thị trường cho hàng hóa Việt Nam.

Ở chiều ngược lại, các thương vụ cũng ngày càng làm tốt vai trò “tai mắt” tại thị trường sở tại. Việc phát hiện sớm các vấn đề nảy sinh, kịp thời tư vấn chính sách cho Bộ Công Thương đã giúp cơ quan quản lý có thêm cơ sở để điều chỉnh, hoàn thiện chính sách phù hợp với thực tiễn quốc tế. Đồng thời, nhờ mối liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp và địa phương, thông tin từ thị trường nước ngoài không còn bị “đứt gãy” mà được chuyển tải sớm, đầy đủ và đa chiều đến các chủ thể liên quan.

Nếu như trước đây, hoạt động thương vụ chủ yếu tập trung vào cập nhật chính sách, giới thiệu đơn hàng, đối tác hay hỗ trợ giải quyết tranh chấp, vướng mắc phát sinh, thì hiện nay vai trò này đã được mở rộng theo hướng đồng hành toàn diện hơn. Thương vụ thường xuyên trao đổi với doanh nghiệp và địa phương thông qua cả hình thức trực tuyến, trực tiếp và các cuộc giao ban định kỳ hằng tháng.

Đáng chú ý, ngày càng nhiều doanh nghiệp, địa phương chủ động tiếp cận hệ thống thương vụ ngay từ giai đoạn khởi động dự án, chương trình tại nước sở tại. Cách làm này cho phép thương vụ đồng hành cùng doanh nghiệp và địa phương từ sớm, hỗ trợ xuyên suốt quá trình triển khai, qua đó nâng cao hiệu quả và giảm thiểu rủi ro trong hoạt động ngoại thương.

Phát huy vai trò "người đi trước" hỗ trợ hoạt động giao thương

Ở một góc nhìn khác, ông Lê Phú Cường - Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Philippines - cũng cho biết, thương vụ đã và đang phát huy vai trò “đi trước một bước” giúp doanh nghiệp chủ động thích ứng với những biến động thị trường.

Số liệu thống kê từ Hải quan Việt Nam cho biết, 11 tháng năm 2025, thương mại song phương hai nước Việt Nam - Philippines đạt hơn 7 tỷ USD. Kết quả này phản ánh hiệu quả thực chất của công tác phát triển thị trường, bám sát địa bàn của Thương vụ Việt Nam tại Philippines.

Philippines là thị trường lớn với gần 120 triệu dân, nhu cầu tiêu dùng cao, sản xuất trong nước hạn chế và phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu. Tuy nhiên, đây cũng là thị trường không dễ tiếp cận, khi hàng hóa Việt Nam phải cạnh tranh gay gắt với nhiều đối tác. Trong bối cảnh đó, vai trò của Thương vụ Việt Nam tại Philippines được thể hiện rõ nét ở năng lực “đi trước một bước” trong phát hiện vấn đề, cung cấp thông tin và đồng hành cùng doanh nghiệp.

Thương vụ không chỉ dừng ở việc cập nhật số liệu hay giới thiệu cơ hội thị trường, mà còn bám sát từng thay đổi chính sách, quy định của nước sở tại có thể tác động đến hàng hóa Việt Nam. Từ những rào cản về thủ tục, xu hướng kiểm soát nhập khẩu (như đối với mặt hàng gạo), đến các vụ việc liên quan đến điều tra phòng vệ thương mại, thương vụ luôn kịp thời thông tin, cảnh báo và hỗ trợ doanh nghiệp chuẩn bị phương án ứng phó phù hợp.

Cùng với đó, hiệu quả của hoạt động Thương vụ còn thể hiện rõ qua việc hỗ trợ đa dạng hóa mặt hàng xuất khẩu. Bên cạnh mặt hàng chủ lực như gạo, sắt thép, xi măng... nhiều nhóm hàng khác như máy móc, thiết bị, điện tử, dệt may, thủy sản, cà phê, xi măng, giày dép... tiếp tục được duy trì và mở rộng thị phần.

Đáng chú ý, thông qua kết nối của Thương vụ Việt Nam tại Philippines, một số sản phẩm trước đây rất khó tiếp cận thị trường như thiết bị bảo hộ lao động, y tế, dược phẩm, thuốc thú y, vaccine đã bắt đầu ghi nhận những tín hiệu tích cực, cho thấy vai trò “mở cửa thị trường” ngày càng rõ nét của hệ thống Thương vụ.

“Thời gian qua, chúng tôi tích cực mời doanh nghiệp Philippines tham gia làm người mua hàng tại các hội chợ quan trọng như Triển lãm Kết Nối Chuỗi Cung Ứng Hàng Hóa Quốc Tế - Vietnam International Sourcing, Hội chợ Mùa Thu, tới đây là Hội chợ Mùa Xuân...”, Tham tán Lê Phú Cường thông tin.

Năm 2026 và giai đoạn mới, Thương vụ Việt Nam tại Philippines sẽ tăng cường nắm bắt, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, hỗ trợ các địa phương, hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp trong hoạt đọng giao thương; phối hợp với các bộ, ngành, địa phương tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp thâm nhập hệ thống bán lẻ thông qua việc tổ chức, tham gia các hội chợ, nhất là hàng thực phẩm chế biến...

Ngoài ra, nâng cao năng lực cảnh báo sớm, hỗ trợ doanh nghiệp trong xử lý các vụ việc phòng vệ thương mại, rào cản kỹ thuật, hàng rào phi thuế quan và chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng xanh, bền vững.

Phát huy vai trò “đầu mối thông tin tin cậy”

Ông Ngô Quang Hưng - Bí thư thứ Nhất, Thương vụ Việt Nam tại Malaysia cũng cho biết, giai đoạn 2021 - 2025, hoạt động của Thương vụ Việt Nam tại Malaysia được triển khai trong bối cảnh quốc tế và khu vực có nhiều biến động sâu sắc. Trong bối cảnh đó, công tác điều hành, chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ Công Thương đối với hệ thống Thương vụ nói chung và Thương vụ tại Malaysia nói riêng được đánh giá là kịp thời, nhất quán và ngày càng sát với thực tiễn địa bàn.

Trước hết, Lãnh đạo Bộ đã thể hiện vai trò chỉ đạo xuyên suốt trong việc định hướng chuyển đổi phương thức hoạt động của Thương vụ từ tiếp cận truyền thống sang cách làm chủ động, linh hoạt, ứng dụng công nghệ và gắn chặt hơn với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp.

Trong cao điểm dịch Covid-19 từ năm 2021 - 2022, các chỉ đạo về tăng cường xúc tiến thương mại trực tuyến, duy trì kết nối thị trường, hỗ trợ doanh nghiệp xử lý các vướng mắc phát sinh trong xuất nhập khẩu được ban hành kịp thời, tạo điều kiện để Thương vụ Malaysia duy trì nhịp độ công tác trong điều kiện đi lại bị hạn chế.

Bước sang giai đoạn 2023 - 2025, khi hoạt động kinh tế - thương mại quốc tế dần phục hồi nhưng đi kèm với nhiều rủi ro mới, lãnh đạo Bộ tiếp tục chỉ đạo theo hướng nâng cao chất lượng tham mưu, dự báo thị trường và tăng cường vai trò “đầu mối thông tin tin cậy” của thương vụ tại địa bàn.

Công tác chỉ đạo của lãnh đạo Bộ Công Thương trong giai đoạn này cũng thể hiện rõ định hướng gắn kết chặt chẽ giữa hoạt động của thương vụ với các chiến lược lớn của ngành Công Thương và của Chính phủ, đặc biệt là chiến lược đa dạng hóa thị trường, tận dụng các hiệp định thương mại tự do và thúc đẩy xuất khẩu bền vững.

Đối với địa bàn Malaysia, các chỉ đạo tập trung vào việc khai thác sâu thị trường ASEAN, tăng cường kết nối doanh nghiệp hai nước, đồng thời mở rộng hợp tác sang các lĩnh vực mới như logistics, kinh tế số, chuỗi cung ứng Halal và đầu tư hai chiều. Điều này đã tạo khuôn khổ định hướng rõ ràng để thương vụ chủ động xây dựng kế hoạch công tác phù hợp với đặc thù địa bàn.

Như vậy, trong bối cảnh kinh tế - thương mại quốc tế diễn biến nhanh, phức tạp và khó dự báo như hiện nay, hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài đã tiếp tục khẳng định vai trò là “cánh tay nối dài” của Bộ Công Thương tại thị trường nước ngoài, trực tiếp triển khai các nhiệm vụ quản lý nhà nước về phát triển thị trường, xúc tiến thương mại và hỗ trợ doanh nghiệp trong môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Không chỉ thực hiện chức năng đại diện của Bộ Công Thương tại địa bàn, hệ thống thương vụ ngày càng giữ vai trò quan trọng trong việc kết nối giữa công tác hoạch định chính sách trong nước với thực tiễn thị trường quốc tế, bảo đảm các chủ trương, định hướng phát triển thị trường, hội nhập kinh tế quốc tế của Đảng, Nhà nước và Chính phủ được triển khai sát thực tế, kịp thời và hiệu quả.

Chiều ngày 30/12/2025, tại Hà Nội, Bộ Công Thương sẽ tổ chức Hội nghị Tham tán thương mại năm 2025 với sự tham dự của lãnh đạo Bộ Công Thương cùng đại diện lãnh đạo các tập đoàn, doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng; cùng toàn thể các tham tán thương mại, trưởng cơ quan thương vụ và chi nhánh thương vụ Việt Nam ở nước ngoài.

Hội nghị được tổ chức trong bối cảnh kinh tế, thương mại thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều yếu tố bất định; cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn gia tăng; xu hướng bảo hộ thương mại, phân mảnh chuỗi cung ứng và các yêu cầu mới về phát triển bền vững, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số ngày càng tác động sâu rộng đến hoạt động xuất nhập khẩu và phát triển thị trường của Việt Nam.