Ngân hàng tiên phong - lợi thế từ bước đi sớm
Ngày 15/9/2025 đánh dấu một mốc quan trọng trong lịch sử hệ thống ngân hàng Việt Nam khi Thông tư 14/2025/TT-NHNN (Thông tư 14) chính thức có hiệu lực, quy định tỷ lệ an toàn vốn đối với ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Đây không chỉ là một văn bản pháp lý đơn thuần mà còn là bước ngoặt chiến lược, đặt nền móng cho quá trình chuyển đổi toàn diện về quản trị rủi ro, tiến tới tiệm cận chuẩn mực Basel III.
Theo quy định mới, các ngân hàng từ nay phải duy trì tỷ lệ an toàn vốn (CAR) tối thiểu 8%, kèm theo lộ trình bổ sung bộ đệm bảo toàn vốn (CCB) và các yêu cầu chặt chẽ hơn về vốn cấp 1, vốn lõi cấp 1. Từ năm 2030 trở đi, tổng chuẩn CAR hợp nhất sẽ nâng lên ít nhất 10,5%. Đặc biệt, ngân hàng chỉ được chia lợi nhuận bằng tiền mặt khi đã đáp ứng đầy đủ các yêu cầu này. Điều đó đồng nghĩa, bài toán vốn đã bước sang một chương mới ai đi trước, kẻ đó có lợi thế; ai chậm chân sẽ phải đối mặt với sức ép khổng lồ.
Trong bối cảnh nhiều tổ chức tín dụng còn cần thêm thời gian chuyển tiếp, một số ngân hàng đã chọn cách chủ động đi trước, xem việc triển khai sớm chuẩn mực vốn mới không chỉ là yêu cầu tuân thủ mà còn là lợi thế cạnh tranh.
Ngân hàng TMCP Kiên Long (KienlongBank) là một trong những cái tên nổi bật. Từ năm 2023, ngân hàng này đã khởi động dự án Basel III, thành lập Ban dự án với sự tham gia của các chuyên gia nội bộ và hợp tác cùng KPMG, một trong bốn đơn vị kiểm toán hàng đầu thế giới để xây dựng phương pháp luận và công cụ tính toán tự động. Nhờ nền tảng đó, KienlongBank duy trì tỷ lệ an toàn vốn cao hơn mức tối thiểu của Ngân hàng Nhà nước 3 - 4% trong nhiều năm liền, một hiện tượng hiếm thấy trong ngành. Không chỉ sẵn sàng đáp ứng Thông tư 14 ngay khi có hiệu lực, ngân hàng còn hoàn tất kế hoạch chia cổ tức ở mức 60%, thuộc nhóm cao nhất toàn hệ thống. Điều này không chỉ củng cố niềm tin cổ đông mà còn gia tăng tính thanh khoản, thu hút sự quan tâm từ giới đầu tư.
Các ngân hàng từ nay phải duy trì tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu 8%. Ảnh: Duy Minh
Lợi thế của KienlongBank không chỉ nằm ở các con số. Việc triển khai Basel III sớm thể hiện triết lý phát triển bền vững của ngân hàng này là tăng trưởng gắn liền với quản trị rủi ro hiện đại, nâng cao khả năng chống chịu trước biến động kinh tế… Nhờ đầu tư mạnh vào công nghệ thông tin và chuẩn hóa hệ thống dữ liệu, ngân hàng này đã vận hành thành công công cụ tự động giám sát CAR, loại bỏ rủi ro sai sót thủ công, rút ngắn thời gian xử lý dữ liệu. Quan trọng hơn, đây còn là công cụ hỗ trợ Ban lãnh đạo đưa ra quyết định chiến lược, tối ưu hóa danh mục tài sản có rủi ro, bảo đảm duy trì trạng thái vốn an toàn trong mọi kịch bản.
Cùng với KienlongBank, Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) cũng trở thành điểm sáng khi là một trong số ít ngân hàng đầu tiên đăng ký áp dụng phương pháp xếp hạng nội bộ (IRB) ngay trong ngày Thông tư 14 có hiệu lực. Phương pháp này, vốn đòi hỏi hệ thống dữ liệu chuẩn mực quốc tế và mô hình phân tích rủi ro tiên tiến, sẽ mở ra nhiều cơ hội cho VPBank không chỉ nâng cao tính minh bạch, mà còn có thể được Ngân hàng Nhà nước xem xét gỡ bỏ hạn mức tín dụng, một lợi thế lớn trong cuộc cạnh tranh thị phần. Việc sẵn sàng đáp ứng chuẩn mực vốn khắt khe ngay từ đầu cho thấy chiến lược dài hơi của VPBank trong việc khẳng định vị thế là ngân hàng thương mại cổ phần năng động hàng đầu.
Nếu KienlongBank đi trước về quản trị rủi ro, VPBank tiên phong với phương pháp IRB, thì Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) lại tạo lợi thế từ sức mạnh vốn điều lệ. Tính đến cuối tháng 8/2025, Vietcombank vươn lên dẫn đầu hệ thống với hơn 83.500 tỷ đồng vốn điều lệ, tăng gần 50% so với cuối năm trước. Với quy mô vốn lớn nhất ngành, Vietcombank không chỉ có bộ đệm an toàn để đáp ứng Thông tư 14, mà còn sở hữu nền tảng vững chắc cho việc mở rộng tín dụng, phát triển dịch vụ và tăng sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Vị trí số một về vốn điều lệ cũng đồng nghĩa ngân hàng này có dư địa lớn để chủ động triển khai các yêu cầu khắt khe hơn của Basel III trong thập kỷ tới.
Ba nhà băng nêu trên cho thấy rõ xu hướng, những ngân hàng lựa chọn đi trước không chỉ để đáp ứng luật chơi mới mà còn để định vị lợi thế. KienlongBank khẳng định sức mạnh quản trị rủi ro, VPBank tạo uy tín nhờ áp dụng phương pháp hiện đại, còn Vietcombank chứng minh vai trò dẫn dắt bằng quy mô vốn. Điểm chung của họ là đã biến áp lực tuân thủ thành cơ hội gia tăng sức mạnh cạnh tranh.
Tính đến cuối tháng 8/2025, Vietcombank vươn lên dẫn đầu hệ thống với hơn 83.500 tỷ đồng vốn điều lệ. Ảnh: Duy Minh
Thước đo kỷ luật và sức mạnh cạnh tranh
Nhìn rộng ra toàn hệ thống, Thông tư 14 đã khởi động một cuộc đua vốn chưa từng có. Theo thống kê, chỉ riêng năm 2025, dự kiến sẽ có hơn 33.000 tỷ đồng vốn mới chảy vào hệ thống ngân hàng. Nửa đầu năm, nhiều nhà băng lớn như: MB, SHB, OCB, ABBank hay HDBank đã hoàn tất các đợt tăng vốn điều lệ thông qua chia cổ tức bằng cổ phiếu, phát hành thêm cổ phiếu ESOP hay chuyển đổi trái phiếu. Kết quả là đến cuối tháng 6, tổng vốn điều lệ toàn ngành đã vượt 879.000 tỷ đồng, tăng 6,6% so với cuối năm 2024.
Dù vậy, thách thức vẫn còn lớn, theo các chuyên gia tài chính, ngân hàng, tỷ lệ CAR trung bình của hệ thống chỉ ở mức khoảng 12,5% vào cuối 2024, thấp hơn đáng kể so với nhiều quốc gia trong khu vực. Ở Singapore, Trung Quốc hay tại các ngân hàng nước ngoài hoạt động tại Việt Nam như: ANZ, Shinhan Bank, CAR có thể đạt tới 25%. Trong khi đó, nhóm ngân hàng quốc doanh lớn như: VietinBank, BIDV, Agribank lại đang duy trì CAR chỉ quanh ngưỡng 10,5%, tức vừa bằng mức chuẩn mới vào năm 2030.
Các chuyên gia đều chung nhận định, việc nâng CAR lên mức tương đương khu vực trong vòng 3 năm tới là gần như bất khả thi. Tuy nhiên, việc từng bước củng cố vốn là điều bắt buộc để duy trì tăng trưởng tín dụng bền vững. Tính đến hết tháng 9/2025, tín dụng toàn ngành đã tăng tăng 11,82%, mức cao nhất trong nhiều năm trở lại đây, với động lực chính đến từ khối ngân hàng thương mại cổ phần. Dự báo, tín dụng cả năm có thể đạt 17-18%, vượt mục tiêu ban đầu 16% của Chính phủ. Đặc biệt, một số ngân hàng thương mại cổ phần lớn như: MBB, VPB và HDB nhiều khả năng sẽ có tốc độ tăng trưởng vượt trội 25 - 30%. Trong bối cảnh đó, bộ đệm vốn trở thành thước đo kỷ luật, buộc ngân hàng phải tăng vốn song song với mở rộng tín dụng.
Thông tư 14 cũng lần đầu tiên đưa ra quy định về các bộ đệm vốn, bảo toàn vốn (CCB), phản chu kỳ (CCyB) và dành cho ngân hàng có tầm quan trọng hệ thống. Đây là cách tiếp cận tiệm cận Basel III, hướng đến một hệ thống an toàn và minh bạch hơn. TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia ngân hàng, nhấn mạnh, “lõi” của Thông tư không chỉ nằm ở tỷ lệ CAR cao hơn mà còn ở yêu cầu về chất lượng vốn, đặc biệt là vốn cấp 1 và vốn lõi cấp 1. Đến năm 2034, toàn bộ ngân hàng trong hệ thống phải bảo đảm vốn lõi cấp 1 không dưới 7% và vốn cấp 1 (bao gồm CCB) đạt ít nhất 8,5%, mức cao hơn đáng kể so với chuẩn cũ.
Điều đó đồng nghĩa, cuộc chơi tín dụng sắp tới sẽ phân hóa mạnh. Ai có vốn mạnh, CAR cao sẽ tiến lên, được cấp hạn mức tín dụng rộng rãi, thu hút nhà đầu tư. Ai còn yếu buộc phải bổ sung vốn hoặc chấp nhận lùi lại. Đây chính là sự cạnh tranh lành mạnh và hợp lẽ thị trường.
Thông tư 14 không chỉ là một văn bản pháp lý mà là thước đo cho sức mạnh và kỷ luật vốn của hệ thống ngân hàng Việt Nam. Trong cuộc đua này, những ngân hàng tiên phong như KienlongBank, VPBank, Vietcombank đã chứng minh rằng triển khai sớm chuẩn mực an toàn vốn không chỉ để đáp ứng yêu cầu mà còn để mở ra dư địa phát triển, gia tăng sức cạnh tranh, củng cố niềm tin nhà đầu tư và khách hàng.
Ở một khía cạnh khác, bức tranh toàn ngành cho thấy áp lực tăng vốn vẫn còn đó, với khoảng cách lớn so với chuẩn mực khu vực. Nhưng chính áp lực này sẽ thúc đẩy quá trình chuyển mình, đưa ngân hàng Việt tiến gần hơn đến chuẩn Basel III.
Có thể nói, chuẩn mực vốn mới là phép thử khắc nghiệt nhưng công bằng. Ai đi trước sẽ nắm lợi thế, ai chậm chân sẽ tự giới hạn mình. Và trong hành trình hội nhập, những ngân hàng dám lựa chọn tiên phong sẽ là lực lượng định hình diện mạo mới cho hệ thống tài chính quốc gia.
Theo thống kê từ báo cáo tài chính của các ngân hàng niêm yết: Top 10 ngân hàng vốn điều lệ lớn nhất tính đến quý II/2025 gồm: Vietcombank, VPBank, Techcombank, BIDV, MB, VietinBank, ACB, SHB, HDBank và LPBank.