Động lực mới trong chuỗi cung ứng toàn cầu
Việc Trung Quốc cấp giấy phép xuất khẩu nam châm đất hiếm cho các nhà cung cấp của Ford Motor đang tạo ra một tín hiệu tích cực hiếm hoi trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu vẫn còn nhiều biến động. Thông báo của Ford, trở thành hãng xe nước ngoài đầu tiên xác nhận có nhà cung cấp được phê duyệt theo hệ thống giấy phép mới, không chỉ mang ý nghĩa với riêng doanh nghiệp này.
Động thái này còn cho thấy sự chuyển dịch đáng chú ý trong chính sách điều tiết nguồn tài nguyên chiến lược của Trung Quốc, vốn từng khiến nhiều tập đoàn công nghiệp lớn trên thế giới lao đao khi nước này siết chặt xuất khẩu từ tháng 4.
Trung Quốc cấp giấy phép xuất khẩu nam châm đất hiếm cho các nhà cung cấp của Ford Motor. Ảnh minh họa
Theo Ford, các “giấy phép chung” mới được Bắc Kinh ban hành sau cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo cấp cao nhất giữa Việt Nam và Trung Quốc. Đây là kết quả của nỗ lực ngoại giao song phương nhằm tránh đứt gãy nguồn cung các linh kiện cốt lõi trong lĩnh vực xe điện và công nghệ cao.
Khác với cơ chế cũ yêu cầu xin phép cho từng lô hàng, gây chậm trễ, gián đoạn và thậm chí tạm thời làm đình trệ một số mắt xích trong chuỗi cung ứng ô tô, loại giấy phép mới cho phép các nhà cung cấp được cấp phép theo từng khách hàng trong vòng một năm. Điều này có thể cắt giảm đáng kể thủ tục hành chính, đồng thời phục hồi tốc độ giao hàng vốn bị ảnh hưởng nhiều tháng qua.
Tín hiệu tích cực này phản ánh thực tế rằng cả Mỹ và Trung Quốc đều nhận thấy lợi ích chung trong việc giữ ổn định dòng chảy của các vật liệu chiến lược. Đất hiếm và nam châm công suất cao là nền tảng cho động cơ xe điện, tuabin gió, thiết bị quốc phòng và nhiều ngành công nghệ mũi nhọn. Trong bối cảnh thế giới đang đẩy mạnh quá trình điện hóa và chuyển đổi năng lượng, bất kỳ gián đoạn nào đối với nguồn cung đều có thể gây thiệt hại lớn về kinh tế.
Dù Trung Quốc chưa công bố chi tiết cách thức phân bổ giấy phép, việc một số nhà cung cấp của Ford được thông qua cho thấy hệ thống mới đã bắt đầu vận hành theo hướng linh hoạt hơn. Xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc trong tháng 11/2025 cũng tăng mạnh, một chỉ báo cho thấy Bắc Kinh đang chủ động khôi phục mức độ cung ứng nhằm ổn định thương mại và giảm áp lực địa chính trị.
Từ góc nhìn rộng hơn, động thái này là minh chứng cho khả năng đối thoại vẫn còn chỗ đứng trong quan hệ Mỹ - Trung Quốc, đặc biệt trong những lĩnh vực có mức độ phụ thuộc lẫn nhau cao. Thị trường ô tô điện đang cạnh tranh gay gắt, nhưng các tập đoàn đa quốc gia vẫn cần sự phối hợp từ phía nhà sản xuất vật liệu ở Trung Quốc, quốc gia chiếm gần 90% công suất sản xuất nam châm đất hiếm toàn cầu. Việc hai bên nỗ lực tháo gỡ nút thắt không chỉ có lợi cho một vài doanh nghiệp mà còn cho toàn ngành công nghiệp xanh.
Cơ hội củng cố hợp tác quốc tế
Trong khi động thái mới của Trung Quốc mang lại sự thở phào cho các hãng xe Mỹ, phản ứng từ châu Âu, đặc biệt là Đức, cho thấy chặng đường phía trước vẫn còn nhiều điều phải làm. Ngoại trưởng Đức Johann Wadephul cho biết, các hãng xe của Đức chưa nằm trong nhóm được cấp giấy phép đầu tiên và thừa nhận Berlin cần “rất nhiều nỗ lực” để vận động Bắc Kinh. Tuy vậy, những phát biểu này cũng mở ra cơ hội để các nước châu Âu thúc đẩy đối thoại sâu hơn với Trung Quốc nhằm bảo đảm nguồn cung bền vững trong dài hạn.
Điều quan trọng là các hãng xe châu Âu vẫn đang tỏ ra bình tĩnh trước diễn biến mới. BMW nói rằng họ đang theo dõi sát sao vấn đề cùng với các nhà cung cấp của mình, trong khi Volkswagen khẳng định nguồn cung đất hiếm vẫn ổn định và chưa ghi nhận tình trạng thiếu hụt. Phản ứng này cho thấy các doanh nghiệp lớn tại châu Âu đã nâng cao mức độ ứng phó, đa dạng hóa nguồn hàng và thiết lập kênh làm việc thường xuyên với nhà cung cấp Trung Quốc. Dù chưa có tên trong đợt cấp phép đầu, họ vẫn duy trì hoạt động.
Về phía Trung Quốc, việc thiết kế cơ chế giấy phép mới theo hướng kéo dài một năm thay vì từng lô hàng là một bước đi chiến lược nhằm giảm áp lực lên doanh nghiệp trong nước và củng cố uy tín trong vai trò nhà cung ứng trọng yếu toàn cầu. Nếu Bắc Kinh phát triển cơ chế này theo hướng mở rộng thêm cho nhiều khách hàng quốc tế, sự tin cậy trong thương mại đất hiếm có thể được nâng lên đáng kể, từ đó giảm thiểu các lo ngại về việc sử dụng nguồn cung làm đòn bẩy chính trị.
Hệ thống giấy phép mới mở ra một “khoảng lặng” ổn định cho ngành công nghiệp xe điện và công nghệ cao, ít nhất trong ngắn hạn. Các tập đoàn như Ford hy vọng những nút thắt sẽ dần được gỡ bỏ khi Bắc Kinh và Washington duy trì hợp tác. Trong tuyên bố mới nhất, Ford nhấn mạnh mong muốn hai chính phủ tiếp tục phối hợp để “giải quyết triệt để các vấn đề chuỗi cung ứng”. Đây là thông điệp cho thấy doanh nghiệp kỳ vọng một nền tảng hợp tác ổn định, thay vì chỉ những giải pháp tạm thời.
Triển vọng sắp tới cũng khả quan hơn khi một số chuyên gia dự đoán Trung Quốc có thể mở rộng danh mục khách hàng được cấp phép để tránh rủi ro tập trung thị trường và giảm sức ép từ dư luận quốc tế. Việc xuất khẩu đất hiếm tăng trở lại trong tháng 11 là dấu hiệu cho thấy nước này đang tìm cách cân bằng giữa mục tiêu kiểm soát chiến lược và đảm bảo thương mại thuận lợi.
Bên cạnh đó, cú hích từ hệ thống giấy phép mới sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp quốc tế đánh giá lại chiến lược chuỗi cung ứng. Thay vì lệ thuộc tuyệt đối vào một nguồn duy nhất, nhiều công ty sẽ khai thác cơ hội để mở rộng sản xuất nội địa, tìm kiếm nguồn cung bổ sung từ Mỹ, Canada, Australia hoặc Đông Nam Á, đồng thời vẫn duy trì quan hệ với Trung Quốc, thị trường có quy mô và hiệu quả vượt trội.
Việc Trung Quốc nới lỏng xuất khẩu nam châm đất hiếm và cấp phép cho các nhà cung cấp của Ford đánh dấu một bước tiến quan trọng hướng tới ổn định chuỗi cung ứng toàn cầu. Dù còn nhiều câu hỏi về phạm vi áp dụng và khả năng mở rộng, động thái này đã gửi đi tín hiệu tích cực đến nền công nghiệp xe điện đang tăng trưởng nhanh trên toàn thế giới.