Từ mùa thu vàng Gyeongju tới biển bạc Phú Quốc - Bài 2: Tiếng chuông ngân trong tiếng thép

Buổi sáng Gyeongju mở ra bằng âm thanh tưởng chừng không thể hòa hợp: Tiếng chuông chùa Bulguksa ngân dài giữa tiếng máy ép thép từ khu công nghiệp Munsan. Một thành phố nơi quá khứ và tương lai cùng gõ nhịp - đó chính là Gyeongju, cố đô nghìn năm của Silla và cũng là trung tâm bàn luận chiến lược thương mại châu Á trong Tuần lễ Cấp cao APEC 2025.

Giữa dòng người đổ về trung tâm hội nghị Bomun, biểu tượng APEC xoay tròn bên mặt hồ, phản chiếu ánh mặt trời mùa thu xứ Hàn.

Hàn Quốc không chọn Seoul hào nhoáng hay Busan năng động, mà chọn Gyeongju - nơi di sản sống dậy bằng công nghiệp, nơi văn hóa trở thành vốn liếng của thương mại. Đó là một quyết định mang tính biểu tượng, một tuyên ngôn phát triển: “Công nghiệp phải có linh hồn, thương mại phải có văn hóa.”

Tam giác công nghiệp là trụ cột

Không ồn ào như Seoul hay Busan, Gyeongju là thành phố hậu cần của Hàn Quốc hiện đại. Chỉ cách cảng công nghiệp Ulsan hơn một giờ lái xe và kề bên trung tâm luyện thép Pohang, Gyeongju là mắt xích then chốt trong tam giác công nghiệp Yeongnam - vùng được ví như “cỗ máy tăng trưởng phía Đông” của Hàn Quốc.

Dù nổi tiếng là cố đô văn hóa của vương triều Silla, Gyeongju hiện nay đóng vai trò trung tâm công nghiệp phụ trợ, logistics và du lịch công nghiệp của Hàn Quốc. Các ngành sản xuất tại đây gắn kết chặt chẽ với những thành phố công nghiệp lân cận như Ulsan, Pohang và Daegu. Hệ thống đường sắt tốc độ cao KTX (Korea Train eXpress) và mạng lưới đường cao tốc quốc gia giúp Gyeongju trở thành điểm giao thương trọng yếu giữa công nghiệp nặng, công nghiệp tri thức và thương mại quốc tế.

Theo số liệu từ chính quyền thành phố, Gyeongju hiện có 30 khu công nghiệp, tổng diện tích 15,6 triệu m², quy tụ hơn 2.200 doanh nghiệp, trong đó 60% hoạt động trong ngành phụ tùng ô tô, cơ khí chính xác và luyện kim đặc biệt. Chính nơi đây cung cấp linh kiện cho Hyundai, thép hợp kim cho POSCO, thiết bị năng lượng cho Công ty Thủy điện & Năng lượng Hạt nhân Hàn Quốc (KHNP).

Nhưng khác với hình dung về các khu công nghiệp lạnh lẽo, Gyeongju vẫn giữ dáng vẻ hiền hòa của một thành phố cổ. Những con đường quanh nhà máy được trồng hàng cây ngân hạnh, các khu công nghiệp gắn liền với trung tâm di sản văn hóa.

Tại đây, công nghiệp không xóa đi lịch sử, mà cùng tồn tại với nó. Điều đặc biệt là, khác với hình ảnh những khu công nghiệp xám xịt thường thấy, Gyeongju vẫn giữ vẻ hiền hòa của một thành phố cổ. Những con đường quanh nhà máy phủ vàng hàng cây ngân hạnh mỗi độ thu về, gợi cảm giác vừa công nghiệp, vừa thiền định. Các khu công nghiệp được quy hoạch liền kề khu di sản, nơi tiếng chuông chùa ngân dài giữa những xưởng luyện kim rực lửa - một biểu tượng của sự cân bằng giữa sản xuất và tâm linh, hiện đại và truyền thống.

Bảng 1: Vị thế Gyeongju trong tam giác công nghiệp Yeongnam (2024)

Chỉ tiêu	Ulsan	Pohang	Gyeongju
Số khu công nghiệp	45	28	30
Doanh nghiệp công nghiệp	3.200	1.800	2.200
Ngành chủ lực	Ô tô, dầu khí	Luyện thép	Cơ khí – năng lượng
Tăng trưởng công nghiệp 2024	+3.5%	+4.2%	+4.6%

Gyeongju không sản xuất những con số, mà sản xuất niềm tin rằng công nghiệp hóa không cần đồng nghĩa với đô thị hóa vô hồn. Câu nói đó giải thích vì sao chính phủ Hàn Quốc chọn nơi đây để tổ chức APEC 2025 - một diễn đàn mà thương mại không chỉ bàn về hàng hóa, mà còn về con người, di sản và bản sắc.

Năng lượng mới, sức sống mới

Phía Nam thành phố, bên những cánh đồng trải dài, là Tổ hợp năng lượng hạt nhân Wolseong, nơi đặt trụ sở Công ty Thủy điện & Năng lượng Hạt nhân Hàn Quốc (KHNP) - một trong những doanh nghiệp năng lượng lớn nhất châu Á. Từ đây, năng lượng cung cấp cho 10% tổng sản lượng điện quốc gia.

Cách đó không xa, Viện Gia tốc Proton Quốc gia (Proton Accelerator Center) hoạt động suốt ngày đêm. Đây là nơi Hàn Quốc nghiên cứu vật liệu siêu dẫn, điều trị ung thư bằng proton và phát triển công nghệ nano. Cả hai trung tâm cùng chứng minh rằng Gyeongju đã chuyển từ công nghiệp nặng sang công nghiệp tri thức, từ khai thác tài nguyên sang khai thác trí tuệ.

Năm 2024, ngành sản xuất của Gyeongju tăng trưởng +4,6%, sau giai đoạn chững lại -2,3% năm 2023. Con số ấy tuy không ấn tượng nếu nhìn bề mặt, nhưng lại thể hiện rõ sự chuyển đổi mô hình: Tăng chậm nhưng vững, tập trung vào công nghệ cao và năng lượng sạch.

Đáng chú ý, nhiều tập đoàn tại Gyeongju đã áp dụng AI trong quản trị dây chuyền sản xuất, sử dụng robot tự hành và năng lượng tái tạo. Chính quyền thành phố khuyến khích “nhà máy xanh”, tái chế nước thải và giảm khí thải carbon. Đó cũng rất gần với triết lý mà Việt Nam đang hướng tới trong chiến lược chuyển đổi năng lượng công bằng và công nghiệp 4.0.

Bảng 2: Chuyển đổi công nghiệp tại Gyeongju (2022 - 2024)

Năm	Tăng trưởng CN (%)	Năng lượng sạch (%)	Ứng dụng AI (%)
2022	-2.3	9.8	32
2023	+1.5	12.4	48
2024	+4.6	18.2	63

Từ chợ cổ Silla đến logistics toàn cầu

Từ hàng nghìn năm trước, Gyeongju đã là trung tâm thương mại của vương quốc Silla, nơi các đoàn buôn Nhật Bản, Trung Hoa, Ba Tư cập bến. Chợ cổ Gyeongju, tồn tại từ năm 490, là một trong những chợ lâu đời nhất Đông Á.

Vùng Yeongnam bao gồm các đô thị công nghiệp then chốt: Busan, Ulsan, Pohang, Daegu và Gyeongju. Trong đó, Gyeongju được xem là trung tâm kết nối hậu cần và tri thức, nằm giữa hai “ngọn trụ thép” Ulsan (hóa dầu, ô tô) và Pohang (luyện kim, thép nặng).

Từ thời cổ đại, Gyeongju đã là trung tâm thương mại của bán đảo. Sau khi vương quốc Silla thống nhất bán đảo, Gyeongju trở thành trung tâm kinh tế, nơi thương nhân từ Trung Quốc, Nhật Bản và Ả Rập đến giao thương.

Ngày nay, thành phố này vẫn giữ linh hồn thương mại ấy, nhưng đã khoác lên tấm áo mới: một trung tâm logistics xanh và thương mại số.

Gyeongju kết nối trực tiếp với tuyến đường sắt tốc độ cao KTX đi Busan - Pohang - Seoul. Hệ thống đường bộ và cảng biển Yeongnam giúp hàng hóa từ nhà máy Gyeongju ra thế giới chỉ trong vài ngày. Chính quyền tỉnh Bắc Gyeongsang đặt mục tiêu đến năm 2030, 80% hàng hóa xuất khẩu khu vực sẽ đi qua tuyến vận tải xanh, sử dụng xe điện và nhiên liệu hydro.

Bên cạnh đó, Hàn Quốc phát triển mô hình “công nghiệp - thương mại - du lịch tích hợp”, cho phép khách tham quan chuỗi sản xuất, mua sản phẩm tại chỗ và đặt hàng online quốc tế.

Một minh họa sinh động là sản phẩm gốm Gyeongju: Du khách đến xưởng, xem quy trình nung gốm, ký tên lên sản phẩm và đặt vận chuyển đến tận nhà sau 7 ngày. Văn hóa trải nghiệm được thương mại hóa tinh tế mà không mất đi bản sắc.

Hàn Quốc hiểu rằng: Thương mại không phải chỉ là giao dịch, mà là kể chuyện. Mỗi món hàng xuất khẩu đều kể lại câu chuyện của một dân tộc - từ chiếc điện thoại thông minh đến lọ tương truyền thống.

Bảng 3: Tỷ trọng thương mại và dịch vụ Gyeongju qua ba thập kỷ

	Thương mại dịch vụ (%)	Du lịch thương mại (%)	Logistics xanh (%)
1990	28	9	0
2010	45	22	5
2025	61	38

Chính vì vậy, việc Hàn Quốc lựa chọn Gyeongju làm địa điểm tổ chức Hội nghị APEC 2025 là một quyết định có tính chiến lược: đưa một thành phố “vừa cổ xưa vừa hiện đại” trở thành tấm gương cho thế giới về mô hình phát triển hài hòa giữa công nghiệp, thương mại và văn hóa.

Đó cũng là điều mà Việt Nam có thể học, khi muốn xây dựng thương hiệu quốc gia trong thời đại toàn cầu hóa văn hóa.

Chủ tịch nước Lương Cường phát biểu tại Phiên thứ nhất của Hội nghị các nhà lãnh đạo APEC 2025 đã khẳng định: Với vai trò chủ nhà năm APEC 2027, Việt Nam sẽ phối hợp chặt chẽ với các nền kinh tế trong và ngoài APEC để tăng cường liên kết kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng xanh, kiến tạo môi trường thuận lợi cho hợp tác và phát triển vì một khu vực châu Á - Thái Bình Dương hòa bình, ổn định và thịnh vượng.

Bài học lớn nhất mà Gyeongju để lại không nằm ở con số GDP, mà ở triết lý phát triển: “Công nghiệp không đối lập với văn hóa; thương mại không triệt tiêu di sản".

Những tam giác phát triển của Việt Nam

Việt Nam cũng đang bước vào giai đoạn chuyển đổi tương tự. Ở miền Trung, “tam giác kinh tế Huế - Đà Nẵng - Quảng Nam” có điều kiện giống Yeongnam: Vừa có di sản, vừa có công nghiệp, vừa có cảng biển. Tuy nhiên, bài toán đặt ra là liên kết vùng và cân bằng giữa tăng trưởng với bảo tồn.

Ba hướng hành động gợi mở có thể làm. Đó là: xây dựng vùng di sản công nghiệp phụ trợ: Phát triển các khu công nghiệp xanh quanh di sản, gắn sản xuất - du lịch - giáo dục. Phát triển logistics xanh và thương mại điện tử vùng di sản: Huế, Hội An, Ninh Bình có thể trở thành trung tâm logistics văn hóa, xuất khẩu sản phẩm thủ công, nông sản, hàng sáng tạo. Tạo bản sắc thương mại Việt Nam: Mỗi sản phẩm phải kể được câu chuyện dân tộc, giống như Hàn Quốc đã làm với gạo, trà và phim ảnh.

Bộ Công Thương Việt Nam hiện đang chú trọng phát triển khu công nghiệp sinh thái, chuỗi giá trị xanh, xuất khẩu carbon thấp. Nếu các vùng di sản được quy hoạch đúng hướng, Việt Nam hoàn toàn có thể tái hiện mô hình Gyeongju - kết hợp công nghiệp, thương mại và văn hóa trong một chỉnh thể bền vững.

Bảng 4: So sánh Gyeongju và khu vực Huế - Đà Nẵng - Quảng Nam

Tiêu chí	Gyeongju	Huế - Đà Nẵng - Quảng Nam
Số khu CN	30	26
Khách du lịch/năm (triệu)	10	9.5
Tỷ lệ CN xanh (%)	18	12
Chỉ số bảo tồn di sản (UNESCO)	0.92	0.88

Khi ánh chiều buông xuống, mặt hồ Bomun nhuộm sắc vàng đồng, những con thuyền nhỏ lướt qua trong tiếng gió. Trên bờ, trung tâm hội nghị APEC vẫn sáng đèn, vang lên những bài diễn thuyết về thương mại tự do, tăng trưởng xanh, chuyển đổi số.

Gyeongju kết thúc Tuần lễ APEC bằng một thông điệp giản dị mà sâu sắc: Không có thương mại bền vững nếu quên con người; không có công nghiệp phát triển nếu xa rời văn hóa.

Và khi nhìn về phía Nam, hình ảnh một Việt Nam đang lên - với Phú Quốc hiện ra như một biểu tượng mới của Đông Nam Á.

Phú Quốc hôm nay đang trên đường trở thành thành phố biển xanh, trung tâm du lịch - thương mại quốc tế, cửa ngõ kinh tế ASEAN. Nếu Gyeongju là thành phố nơi di sản sống giữa công nghiệp, thì Phú Quốc đang hướng tới trở thành nơi công nghiệp sống giữa thiên nhiên.

Giữa những khu nghỉ dưỡng hiện đại, những làng chài truyền thống Phú Quốc vẫn giữ nghề nước mắm, ngọc trai, đan thuyền. Đó chính là “bản hòa tấu” tương lai của Việt Nam: công nghiệp xanh - thương mại thông minh - văn hóa biển.

Có thể xây dựng Phú Quốc - Cần Thơ - Kiên Giang thành vùng đô thị biển công nghiệp văn hóa tương lai. Phú Quốc được định hướng trở thành “thành phố biển đảo quốc tế”, có tiềm năng tổ chức APEC 2027; Cần Thơ là trung tâm công nghiệp - logistics - thương mại vùng đồng bằng sông Cửu Long; Kiên Giang có văn hóa biển đảo đặc sắc.

Xây dựng “vành đai công nghiệp - thương mại - văn hóa biển đảo”, trong đó Phú Quốc là trung tâm du lịch quốc tế, còn Cần Thơ là trung tâm công nghiệp - logistics. Phát triển các khu công nghiệp sinh thái ven biển, sản xuất chế biến hải sản, năng lượng tái tạo, công nghiệp dịch vụ du lịch. Tổ chức các sự kiện quốc tế (APEC, hội chợ thương mại biển, tuần lễ văn hóa ASEAN) để đưa thương mại và văn hóa hòa quyện.

Tương tự với một khu vực khác là Hải Phòng và Hưng Yên hiện nay, hoàn toàn có khả năng hình thành cụm đô thị - công nghiệp - văn hóa kiểu Gyeongju tại khu vực Hưng Yên - Hải Phòng - Thái Bình - Hải Dương (cũ) tức vùng hạ lưu sông Hồng ven biển Đông Bắc Bộ, một trong những trung tâm kinh tế năng động nhất miền Bắc.

Trong đó, Hải Phòng là cửa ngõ biển lớn nhất miền Bắc, trung tâm công nghiệp nặng, cảng nước sâu Lạch Huyện. Hải Dương - Hưng Yên là vùng trung chuyển giữa Hà Nội và Hải Phòng, có hệ thống khu công nghiệp và đô thị vệ tinh dày đặc. Thái Bình có quỹ đất ven biển, năng lượng gió, nông nghiệp - thủy sản phát triển, đang quy hoạch khu công nghiệp - đô thị Thái Thụy, Tiền Hải.

Cấu trúc vùng này tương tự “tam giác Yeongnam” của Hàn Quốc (Ulsan - Pohang - Gyeongju):

Ulsan = Hải Phòng (công nghiệp nặng, cảng biển).

Pohang = Hải Dương (luyện kim, cơ khí).

Gyeongju = Hưng Yên - Thái Bình (hậu cần, văn hóa, du lịch và sản xuất phụ trợ).

Đây là một “tam giác công nghiệp - văn hóa - biển” tiềm năng, có thể phát triển thành “Gyeongju vùng đồng bằng sông Hồng”, nếu được quy hoạch theo hướng tích hợp văn hóa và công nghiệp xanh.

Các địa phương này đang hình thành chuỗi cung ứng công nghiệp khép kín: sản xuất - lắp ráp - logistics - xuất khẩu, tương tự mô hình Ulsan - Pohang - Gyeongju tại Hàn Quốc.

Đặc biệt, Khu công nghiệp Liên Hà Thái (Thái Bình) và VSIP Hải Phòng - Hưng Yên là các mô hình công nghiệp xanh tiên phong, ứng dụng năng lượng tái tạo và quy hoạch hạ tầng sinh thái.

Giống như Hàn Quốc đưa “K-Culture” vào chuỗi công nghiệp, Việt Nam có thể đưa “Văn hóa Bắc Bộ”, “Văn hóa giao thương Phố Hiến, thương cảng Diêm Điền” thành thương hiệu mềm của hàng hóa, du lịch, đầu tư.

Nếu APEC 2027 được tổ chức tại Phú Quốc, Việt Nam có thể gửi đi thông điệp giống Hàn Quốc hôm nay:Chúng tôi không chỉ buôn bán hàng hóa, chúng tôi chia sẻ giá trị. Chúng tôi không chỉ sản xuất, chúng tôi sáng tạo.

Từ Gyeongju đến Phú Quốc, hai thành phố nằm ở hai đầu đại dương cùng kể một câu chuyện: phát triển bền vững không nằm ở thép hay silicon, mà ở con người - ở bản lĩnh của những dân tộc biết dựa vào văn hóa để bước ra thế giới.

Còn nữa....