Tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng và thuốc giả của Việt Nam ở mức thấp

Tỷ lệ thuốc giả dưới 0,1%

Sáng 21/8, Ủy ban Văn hóa và Xã hội chủ trì, phối hợp với Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát tổ chức phiên giải trình "Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả". 

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết, công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, trong đó có thuốc giả và thực phẩm giả, là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên, liên tục của cả hệ thống chính trị nhằm bảo vệ nền kinh tế, quyền lợi người tiêu dùng và doanh nghiệp chân chính. Việc sử dụng thuốc giả, thực phẩm giả gây ra hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe và kinh tế, ảnh hưởng đến niềm tin của người dân vào hệ thống y tế và an ninh y tế quốc gia.

Chính phủ đã ban hành hoặc tham mưu Quốc hội ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác phòng chống hàng giả (trong đó có thuốc giả, thực phẩm giả).

Đồng thời, Chính phủ đã ban hành nhiều chỉ thị, công điện nhằm tăng cường công tác đấu tranh phòng chống thuốc giả.

Chính phủ đã thành lập Ban Chỉ đạo 127 sau này là Ban chỉ đạo 389 với mục tiêu chính là phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, bảo vệ sản xuất, kinh doanh hợp pháp, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và ổn định trật tự xã hội.

Công tác phòng chống hàng giả, trong đó có thuốc giả và thực phẩm giả có sự tham gia của nhiều bộ/ngành và các địa phương như: Bộ Công Thương kiểm tra thị trường, chống gian lận thương mại, hàng nhập lậu, quản lý thương mại điện tử, thanh tra chất lượng sản phẩm công nghiệp.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) kiểm soát hàng giả nông sản, lâm sản, thủy sản, chống buôn lậu vật tư nông nghiệp; Bộ Khoa học và Công nghệ kiểm tra tiêu chuẩn, chất lượng, sở hữu trí tuệ; phát triển công nghệ chống giả

Bộ Y tế giám sát chất lượng thuốc, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm; kiểm tra an toàn thực phẩm; các địa phương chịu trách nhiệm về đấu tranh ngăn chặn sản xuất, kinh doanh hàng giả trên địa bàn.

Nêu thực trạng lưu hành, sản xuất, kinh doanh thuốc giả, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho hay, tất cả các quốc gia trên thế giới đều phải đối mặt với vấn nạn thuốc giả, thuốc giả không những xuất hiện ở những kém phát triển, mà còn xuất hiện ở các quốc gia phát triển như Mỹ hay châu Âu.

Tại Việt Nam, Bộ Y tế đã có nhiều nỗ lực trong việc kiểm soát chất lượng thuốc và phòng, chống thuốc giả.

Hằng năm, với gần 38.000 mẫu thuốc được các đơn vị trong ngành y tế lấy mẫu tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh và sử dụng (cơ sở khám chữa bệnh) theo nguyên tắc quản lý rủi ro để kiểm tra chất lượng, cho thấy tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng, thuốc giả giảm mạnh từ hơn 10% những năm 1990-1991 xuống dưới 2,0% những năm gần đây (tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng trong năm 2024 là 0,45%, tỷ lệ thuốc giả dưới 0,1%.

Bên cạnh đó, tỷ lệ dược liệu, thuốc y học cổ truyền vi phạm chất lượng cao hơn so với thuốc hóa dược; chưa phát hiện thuốc giả tại các cơ sở khám chữa bệnh). "Theo đánh giá của WHO, tỉ lệ thuốc không đạt chất lượng và thuốc giả của Việt Nam ở mức thấp so với trung bình của thế giới" - Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh. 

Siết chặt quản lý kê đơn và bán thuốc

Tuy nhiên, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cũng nêu, gần đây vẫn có những vụ việc sản xuất, kinh doanh thuốc giả bị cơ quan công an phát hiện và triệt phá, điển hình là các đường dây sản xuất, buôn bán kháng sinh giả tại Hà Nội, Cần Thơ, Bến Tre (tháng 8/2024) và đường dây thuốc, thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả trên nhiều địa bàn (tháng 4/2025).

Tình hình tội phạm liên quan dược phẩm giả, vẫn được phát hiện ở Việt Nam do một số nguyên nhân như: Nhu cầu thuốc cho công tác khám chữa bệnh của nhân dân tăng cao, đặc biệt sau dịch Covid-19; lợi nhuận trong hoạt động sản xuất, kinh doanh thuốc giả cao; công nghệ in ấn, bao bì, sự phát triển của thương mại đặc biệt là thương mại điện tử cũng là một trong những tiền đề thuận lợi cho thuốc nói riêng và các loại hàng hóa nói chung có thể bị làm giả nhiều hơn.

Thương mại điện tử và mạng xã hội (Zalo, Facebook, Youtube) là kênh chủ đạo để tiêu thụ thuốc giả, lợi dụng tâm lý người tiêu dùng muốn mua thuốc giá rẻ, tự điều trị; nhân sự làm công tác phòng chống thuốc giả của ngành y tế khá mỏng cả ở cấp trung ương và địa phương; các trung tâm kiểm nghiệm tại các địa phương mặc dù đã được quan tâm đầu tư nhưng phần lớn trong số này chưa đáp ứng được yêu cầu.

Theo ông Đỗ Xuân Tuyên, tình hình sản xuất, kinh doanh thuốc giả thực phẩm giả, trong đó có thực phẩm chức năng vẫn còn tồn tại nhiều thách thức.

"Dự báo thời gian tới, tình hình vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, gian lận xuất xứ, hàng hóa nước ngoài giả xuất xứ Việt Nam còn diễn biến phức tạp; các đối tượng sẽ tiếp tục áp dụng công nghệ tiên tiến như tem chống giả mạo, mã QR giả, hoặc bao bì tinh vi, để qua mặt cơ quan chức năng và người tiêu dùng" - ông Đỗ Xuân Tuyên cho hay. 

Do đó, các Bộ, ngành, các cấp chính quyền cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo với mục tiêu đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi nhằm quét sạch buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Trong thời gian tới, Bộ Y tế sẽ tiếp tục triển khai nghiêm túc các Chỉ thị, Công điện của Thủ tướng Chính phủ; tăng cường công tác kiểm tra, đặc biệt chú trọng nguồn gốc xuất xứ và hóa đơn chứng từ. Phối hợp với lực lượng Công an để điều tra, truy tìm tận gốc cơ sở sản xuất, đầu mối kinh doanh thuốc giả, thực phẩm giả. Thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành để giám sát chuỗi cung ứng.

Nâng cao kiến thức và vai trò, trách nhiệm của chính quyền cơ sở (UBND, Công an cấp xã, phường) trong phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả; có chế tài xử lý trách nhiệm nếu để xảy ra vụ việc trên địa bàn quản lý.

Đẩy mạnh công tác chuyển đổi số, xây dựng cơ sở dữ liệu ngành dược và an toàn thực phẩm quốc gia, đảm bảo truy xuất nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm lưu hành. Triển khai quyết liệt việc kết nối cơ sở cung ứng thuốc, bệnh án điện tử, đơn thuốc điện tử. Nghiên cứu ứng dụng công nghệ chuỗi khối (blockchain) để minh bạch hóa chuỗi cung ứng.

Đầu tư, nâng cao năng lực của Hệ thống kiểm nghiệm trên toàn quốc, đặc biệt bổ sung các thiết bị kiểm tra, giám sát nhanh. Siết chặt quản lý kê đơn và bán thuốc, chỉ cho phép bán tại các nhà thuốc đạt chuẩn có dược sĩ tư vấn, cấm bán qua các kênh không phép như mạng xã hội.

Đồng thời, tăng cường trách nhiệm doanh nghiệp, yêu cầu ký cam kết tuân thủ pháp luật và chịu trách nhiệm hình sự nếu vi phạm. Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, nâng cao kiến thức cho người dân về phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả. Khuyến khích người dân thông báo cho cơ quan chức năng khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ.

Bộ Y tế cũng tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động quảng cáo, kinh doanh qua mạng internet, mạng xã hội. Đặc biệt xử lý nghiêm đối với người nổi tiếng vi phạm quy định về quảng cáo sản phẩm thực phẩm.

Đảng và Nhà nước luôn xác định phòng, chống thuốc giả là nhiệm vụ quan trọng để bảo vệ sức khỏe nhân dân và an ninh y tế. Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật và chỉ thị, công điện để tăng cường công tác này.

Bộ Y tế đã chủ động quán triệt, nâng cao nhận thức về pháp luật, tổ chức hội nghị phổ biến, tập huấn và thành lập Ban Chỉ đạo 389 của Bộ Y tế. Bộ cũng tăng cường phối hợp liên ngành với Bộ Công an, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Khoa học và Công nghệ để thanh tra, kiểm tra, chia sẻ thông tin và xử lý vi phạm.