Thị trường tăng cường kích hoạt phòng vệ
Ngay đầu tháng 10/2025, Thương vụ Việt Nam tại Ấn Độ thông tin, Tổng vụ Phòng vệ thương mại Ấn Độ (DGTR) đã chính thức khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với hai mặt hàng có xuất xứ hoặc nhập khẩu từ Việt Nam gồm sản phẩm chất đóng gói năng lượng mặt trời và thép không gỉ cán nguội loại 300-400.
Hai vụ việc này do Công ty RenewSys India và Hiệp hội phát triển thép không gỉ Ấn Độ (ISSDA) làm nguyên đơn, cáo buộc hàng hóa nhập khẩu đang bán phá giá, gây thiệt hại cho ngành sản xuất nội địa. Theo đó, đây là hai vụ điều tra nối tiếp xu hướng gia tăng sử dụng biện pháp phòng vệ thương mại của Ấn Độ nhằm bảo vệ sản xuất trong nước.
Nhiều thị trường đang tăng cường sử dụng các biện pháp phòng vệ thương mại để bảo vệ ngành sản xuất trong nước. Ảnh minh họa
Theo Thương vụ Việt Nam tại Ấn Độ, đến nay, Ấn Độ đã khởi xướng điều tra 34 vụ việc phòng vệ thương mại đối với hàng hoá xuất khẩu từ Việt Nam, bao gồm 27 vụ chống bán phá giá, 6 vụ chống trợ cấp và 1 vụ tự vệ. Những con số này phản ánh rõ mức độ giám sát ngày càng chặt chẽ của Ấn Độ đối với hàng xuất khẩu từ Việt Nam, đồng thời là lời cảnh báo về rủi ro pháp lý thương mại đang ngày càng lớn.
Không chỉ Ấn Độ, thời gian gần đây, nhiều thị trường cũng đang tăng cường sử dụng công cụ phòng vệ thương mại đối với hàng hoá nhập khẩu. Biện pháp phòng vệ thương mại tiếp tục là thách thức đối với doanh nghiệp Việt Nam trong nỗ lực tiếp cận các thị trường xuất khẩu tiềm năng.
Thống kê từ Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho thấy, tính đến nay, Việt Nam đã đối mặt với 293 vụ việc phòng vệ thương mại do các đối tác nước ngoài khởi xướng.
Cục Phòng vệ thương mại nhận định, toàn cầu hóa và tự do hóa thương mại tiếp tục là xu hướng tất yếu của thế giới, thể hiện qua việc nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương được ký kết, giúp hàng hóa Việt Nam dễ dàng tiếp cận thị trường quốc tế. Các hoạt động thương mại quốc tế được tạo thuận lợi hơn nhờ việc hàng rào thuế quan và phi thuế quan dần được cắt giảm, giúp hàng hóa tăng sức cạnh tranh, dễ tiếp cận, thâm nhập thị trường nước ngoài.
Tuy nhiên, cùng với xu hướng tự do hóa thương mại, trong những năm gần đây, xu thế bảo hộ thương mại cũng đang diễn biến khó lường, diễn ra theo nhiều cách thức, mức độ khác nhau. Không chỉ các nền kinh tế lớn như Hoa Kỳ, EU, nhiều thành viên Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) khác cũng gia tăng bảo hộ bằng cách tăng cường sử dụng các biện pháp tiêu chuẩn kỹ thuật, các biện pháp phòng vệ thương mại để bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước áp lực gia tăng của hàng nhập khẩu.
Khi các biện pháp phòng vệ được kích hoạt, nhiều doanh nghiệp có xu hướng tìm cách “lách luật” – như chuyển tải qua nước thứ ba, gian lận xuất xứ hoặc chuyển hướng đầu tư. Điều này khiến các cơ quan chức năng nước nhập khẩu siết chặt điều tra hơn nữa, đồng thời làm tăng nguy cơ hàng Việt bị “vạ lây” do bị nghi ngờ liên quan đến hành vi lẩn tránh.
Chủ động ứng phó thay vì e ngại
Một nguyên nhân lớn cũng được chỉ rõ đó là doanh nghiệp Việt đang bị động trong các vụ kiện phòng vệ thương mại là thiếu hiểu biết về pháp luật thương mại quốc tế, thiếu kỹ năng thu thập dữ liệu và quản trị rủi ro. Không ít doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn coi việc “bị kiện” là chuyện xa vời, cho đến khi thực tế buộc họ phải gánh chịu thiệt hại vì thiếu sự chuẩn bị.
Theo ông Bùi Trung Thướng- Tham tán thương mại, Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Ấn Độ, hiện Ấn Độ là nền kinh tế lớn thứ 5 thế giới và đang trên đà trở thành nền kinh tế lớn thứ 3 toàn cầu. Đây là một thị trường khổng lồ và đầy tiềm năng. Mặt khác, tại thị trường Ấn Độ, phòng vệ thương mại được coi là công cụ pháp lý bình thường để thực thi quyền bảo vệ ngành sản xuất trong nước. Vì vậy, doanh nghiệp Việt Nam cũng cần coi đây là một phần tất yếu của hội nhập, phải chủ động ứng phó thay vì e ngại.
Tuy nhiên, đại diện Thương vụ Việt Nam tại Ấn Độ cho rằng, quốc gia này đang siết chặt tiêu chuẩn nhập khẩu, áp dụng hàng loạt quy định về chất lượng, an toàn, xuất xứ và môi trường, vốn cũng là các hàng rào kỹ thuật thương mại. Vì vậy, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực quản trị, đầu tư công nghệ và minh bạch chuỗi cung ứng. Đây sẽ là "chìa khóa" giúp doanh nghiệp Việt duy trì sức cạnh tranh, chủ động hơn trước các vụ điều tra thuế của thị trường.
Thực tế tích cực cho thấy, trong nhiều vụ việc tại Ấn Độ, doanh nghiệp Việt Nam đã đạt kết quả tốt, mức thuế chống bán phá giá được áp ở mức thấp hoặc thậm chí không bị áp thuế. Điều đó chứng minh rằng nếu doanh nghiệp chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, hợp tác minh bạch với cơ quan điều tra thì cơ hội giữ thị trường là hoàn toàn khả thi.
Trong bối cảnh thị trường thương mại hàng hóa toàn cầu chịu tác động mạnh mẽ bởi diễn biến khó lường, bà Trần Thanh Bình – Trưởng phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cũng khuyến nghị, doanh nghiệp cần trang bị các thông tin cần thiết để đảm bảo thích nghi, tránh gián đoạn thương mại. Ngoài ra, doanh nghiệp cần xây dựng định hướng, kế hoạch kinh doanh dài hạn, chú trọng đến cạnh tranh trong bối cảnh mở cửa thị trường; tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về xuất xứ hàng hoá, không tiếp tay cho gian lận xuất xứ.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp được lưu ý thêm đó là cần tăng cường tìm hiểu, tận dụng các FTA để mở thị trường cho hàng hoá xuất khẩu; đầu tư vào nhân lực, công nghệ số để duy trì khả năng cạnh tranh, đáp ứng được yêu cầu của thị trường quốc tế. Đồng thời, có phương án dự phòng, khắc phục các sự cố, rủi ro, biến động trên thị trường; sẵn sàng ứng phó với các biện pháp bảo hộ và các vụ kiện phòng vệ thương mại.
Cục Phòng vệ thương mại đang vận hành hệ thống cảnh báo sớm để theo dõi, đánh giá, đưa ra cảnh báo đối với những mặt hàng có khả năng bị nước ngoài tiến hành điều tra. Trên cơ sở đó nhằm tạo sự chủ động cho các doanh nghiệp và các hiệp hội trong việc xử lý các vụ việc.