Ngày 24/10, tại TP. Hồ Chí Minh, hơn 150 chuyên gia, nhà quản lý, kiến trúc sư, kỹ sư, nhà đầu tư và doanh nghiệp trong lĩnh vực xây dựng - kiến trúc tham dự hội thảo "Vật liệu xây dựng xanh - Nền tảng cho dự án bền vững" (Green construction products - Building blocks of your sustainable project) do Hội đồng Công trình Xanh Việt Nam (VGBC) phối hợp cùng One Click LCA tổ chức.
Hội thảo mang đến cho cộng đồng xây dựng Việt Nam một diễn đàn thực chất, chia sẻ kinh nghiệm, cập nhật xu hướng và tìm kiếm cơ hội hợp tác, thúc đẩy tiến trình phát triển bền vững và chuyển đổi xanh của ngành xây dựng trong giai đoạn mới.
Quang cảnh hội thảo "Vật liệu xây dựng xanh - Nền tảng cho dự án bền vững", diễn ra sáng ngày 24/10 tại TP. Hồ Chí Minh.
LCA - Nền tảng định lượng công trình xanh
Phát biểu tại hội thảo, bà Phan Thu Hằng - Chủ tịch Hội đồng Công trình xanh Việt Nam (VGBC) cho biết, ngành xây dựng đang chịu áp lực chuyển đổi mạnh mẽ trước gánh nặng môi trường khổng lồ, khi nó là nguồn cơn của 39% tổng phát thải khí nhà kính (carbon) toàn cầu và tiêu thụ 50% tài nguyên thiên nhiên. Giữa bối cảnh ấy, tìm kiếm giải pháp bền vững là điều kiện bắt buộc.
Bà Phan Thu Hằng cũng chỉ ra mức độ tuần hoàn của ngành xây dựng hiện là 7,2% (tỉ lệ tái sử dụng sản phẩm thải). Những con số trên cho thấy vai trò then chốt của lựa chọn vật liệu trong lộ trình Net Zero.
Vì vậy, việc lựa chọn đúng vật liệu không chỉ giúp giảm phát thải, tiết kiệm tài nguyên không tái tạo, cải thiện sức khỏe mà còn hỗ trợ công trình, dự án đạt chứng chỉ xanh, dễ dàng hơn trong việc tiếp cận tín dụng, nguồn vốn xanh.
Theo bà Hằng, một vật liệu xây dựng được cho là "xanh và bền vững" cần hội tụ đủ 4 đặc điểm chính, trước tiên là hàm lượng carbon thấp, với mục tiêu làm giảm carbon hàm chứa trong toàn bộ chuỗi sản xuất, vận chuyển. Thứ hai, là khả năng tái chế hoặc phân hủy sinh học, phải được thiết kế để tái sử dụng hoặc trở về tự nhiên an toàn ở cuối vòng đời.
Thứ ba, nguồn gốc có trách nhiệm, được hiểu là ưu tiên vật liệu không gây tổn hại môi trường khi khai thác, hoặc sử dụng nguồn thay thế, tái chế. Cuối cùng, nó cần bảo đảm an toàn cho sức khỏe cộng đồng, không độc hại, chứa hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) thấp, không ảnh hưởng đến chất lượng không khí trong nhà và đem lại sự thoải mái cho người dùng.
Nhấn mạnh dù vật liệu xây dựng xanh có thân thiện với môi trường đến đâu, cũng sẽ đem lại những tác động nhất định. Bà Hằng cho hay, không có gì là 'zero impact' hết. Sự tác động của vật liệu lên môi trường đều mang tính tương đối, và việc đo lường theo quy trình của Đánh giá vòng đời sản phẩm (LCA) chính là một trong những giải pháp thực tiễn để nhận biết được mức độ tác động đó đến đâu.
Do đó, LCA là phương pháp khoa học để đo lường tác động môi trường của sản phẩm vật liệu xây dựng qua tất cả các giai đoạn, từ khai thác nguyên liệu, sản xuất, vận chuyển, sử dụng, đến cuối vòng đời, dựa trên dữ liệu rõ ràng, minh bạch.
Bà Phan Thu Hằng - Chủ tịch Hội đồng Công trình xanh Việt Nam (VGBC).
Bên cạnh đó, Chủ tịch VGBC cũng chỉ rõ sự khác biệt giữa mô hình kinh tế truyền thống và kinh tế tuần hoàn trong ngành xây dựng. Mô hình "tuyến tính" được hiểu là khai thác - sản xuất - sử dụng - thải bỏ, mang tính phá hủy. Ngược lại, mô hình "tuần hoàn" lại tìm cách tạo thành vòng lặp khép kín, giữ cho vật liệu được tái sử dụng lâu nhất có thể để bảo vệ tài nguyên, môi trường.
"Điều quan trọng là tư duy tuần hoàn phải bắt đầu ngay từ khâu thiết kế. Người thiết kế phải tính toán đến khả năng thu hồi, tái sử dụng vật liệu khi công trình hết vòng đời. Đây là nỗ lực của cả chuỗi cung ứng, không chỉ riêng nhà sản xuất", bà Hằng khẳng định.
Đưa ra các ví dụ thực tiễn về áp dụng kinh tế tuần hoàn trong vật liệu. Như bê tông carbon thấp: Thay thế xi măng (nguồn phát thải lớn) bằng các chất thải công nghiệp như tro bay, xỉ hạt lò cao (GBS). Theo bà Hằng, việc thay thế 50% xi măng bằng GBS có thể giúp giảm tới 46% lượng carbon hàm chứa.
Hay là cốt liệu tái chế: Sử dụng bê tông phế thải từ các công trình bị phá hủy, sau khi xử lý, để thay thế cát tự nhiên, là giải pháp cấp bách cho Việt Nam khi nguồn cát đang cạn kiệt. Hoặc điển hình là mô hình thu hồi tại Trung Quốc, các nhà sản xuất quốc gia này đã thiết lập hệ thống thu hồi tấm thạch cao thải từ công trình, tái chế và cấp chứng nhận giảm CO2 cho khách hàng, hỗ trợ họ trong các báo cáo ESG và tiếp cận trái phiếu xanh.
Tuy nhiên, bà Hằng cũng thừa nhận Việt Nam hiện còn thiếu các hệ thống logistics và quy trình thu hồi vật liệu bài bản như Thái Lan hay Trung Quốc, nên khó khăn trong việc thực hiện thúc đẩy dòng tuần hoàn này.
Dữ liệu minh bạch, tạo lợi thế cạnh tranh
Đồng quan điểm, bà Aditi Chitnis - Trưởng nhóm Phát triển kinh doanh của One Click LAC đánh giá, thực tế cấp bách mà ngành xây dựng đang gây ra, phải chịu trách nhiệm cho 39% tổng lượng khí thải carbon toàn cầu, chủ yếu đến từ hai vật liệu không thể thiếu là xi măng và thép, phát sinh từ quá trình sản xuất, vận chuyển và lắp đặt vật liệu xây dựng.
Bà Aditi Chitnis - Trưởng nhóm Phát triển kinh doanh của One Click LAC.
Cảnh báo về tốc độ đô thị hóa bùng nổ, đặc biệt tại châu Á và châu Phi trong 25 năm tới. Bà Aditi Chitnis dẫn chứng số liệu: Với mức tăng tối đa khoảng 25,6 tỷ mét vuông, mỗi tháng sẽ có một khối lượng xây dựng tương đương một thành phố New York. Đồng thời đặt vấn đề: "Lượng carbon hàm chứa được đưa vào không khí sẽ là bao nhiêu?"
Bà Aditi Chitnis cũng chỉ rõ điểm mấu chốt: Tác động carbon lớn nhất phát sinh ngay trong năm đầu tiên khi công trình, dự án được xây dựng. Để hiện thực hóa mục tiêu Net Zero vào năm 2050, buộc chúng ta phải hành động khẩn cấp, không thể chờ đợi mà phải bắt đầu ngay từ khâu lựa chọn và sử dụng vật liệu xây dựng.
LCA được xem là phương án hữu ích để minh bạch hóa và tạo lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt Nam. "Chúng tôi - One Click LCA, đã cung cấp công cụ này và đang được sử dụng tại 170 quốc gia, làm việc chặt chẽ với các hội đồng công trình xanh và cơ quan Chính phủ để xây dựng tiêu chuẩn và cơ sở dữ liệu (database) - vốn là yêu cầu bắt buộc khi đánh giá LCA", bà Aditi Chitnis giới thiệu.
Thạc sĩ Nguyễn Thị Thùy Linh - nghiên cứu viên từ Trung tâm Thiết bị, Môi trường và An toàn lao động, Viện Vật liệu Xây dựng.
Bà Aditi Chitnis cũng thẳng thắn đề cập đến một lo ngại phổ biến, là Việt Nam bây giờ đang thiếu dữ liệu, cơ sở dữ liệu. Tuy nhiên, việc xây dựng dữ liệu là một xu hướng không thể đảo ngược trên toàn cầu. Các nhà sản xuất cần bắt đầu "bảo vệ doanh nghiệp bằng dữ liệu", từ việc hiểu rõ LCA của sản phẩm mình càng sớm càng tốt.
Thay vì chờ đợi một cơ sở dữ liệu quốc gia, doanh nghiệp phải chủ động phân tích và công bố dữ liệu sản phẩm của mình, bởi đây chính là chiến lược để chứng minh cam kết và giành ưu thế trong kỷ nguyên xây dựng mới.
Phát biểu tại hội thảo, Thạc sĩ Nguyễn Thị Thùy Linh - nghiên cứu viên từ Trung tâm Thiết bị, Môi trường và An toàn lao động, Viện Vật liệu Xây dựng cho biết, 'Đánh giá vòng đời sản phẩm' (LCA) được xem là phương pháp khoa học và khách quan duy nhất để đánh giá toàn diện tác động môi trường của sản phẩm xây dựng, từ khâu khai thác, chế biến, sản xuất cho đến khâu xử lý sau sử dụng.
Tuy nhiên, vì dữ liệu LCA quá phức tạp, nên Công bố sản phẩm môi trường (EPD) đã được phát triển. Vai trò của EPD là chuyển đổi các kết quả LCA phức tạp đó thành một thông tin môi trường định lượng, minh bạch và dễ hiểu hơn, thân thiện hơn với người sử dụng.
Bà Linh cho rằng, EPD là một công cụ quan trọng giúp các doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn môi trường, minh bạch thông tin sản phẩm, và đóng góp cụ thể hóa mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.