Xây dựng quy chuẩn đảm bảo hài hoà lợi ích
Theo ông Nguyễn Việt Tấn, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, trong nhiều năm qua, tinh bột sắn đã đóng góp quan trọng cho nền kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực xuất khẩu và là nguyên liệu trong chuỗi sản xuất nhiều loại thực phẩm mang lại giá trị hàng tỷ USD mỗi năm và tạo công ăn việc làm cho hàng triệu nông dân, lao động ở nhiều địa phương.
Tuy nhiên, trước hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và nhu cầu trong nước, tinh bột sắn dùng trong thực phẩm đòi hỏi những yêu cầu quy định về chất lượng và an toàn thực phẩm cụ thể. Trong khi đó, thực tế sản xuất tinh bột sắn của Việt Nam còn tồn tại hạn chế: Công nghệ chế biến, quy mô sản xuất chưa thực sự đồng đều tạo nên chất lượng sản phẩm còn khác nhau.
Điều này không chỉ ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường quốc tế mà còn tiềm ẩn nguy cơ về an toàn thực phẩm trong ứng dụng và làm giảm uy tín thương hiệu nông sản quốc gia. Hiện nay, đối với sản phẩm tinh bột sắn dùng trong thực phẩm, Việt Nam chưa có Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia phù hợp với các quy định của trong nước và quốc tế và đáp ứng sự phát triển của ngành.
Căn cứ Luật An toàn thực phẩm, Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa, các Nghị định hướng dẫn Luật, căn cứ chức năng nhiệm vụ quản lý ngành, Bộ Công Thương có kế hoạch xây dựng, ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với tinh bột sắn dùng trong thực phẩm.
Việc nghiên cứu, xây dựng và ban hành các Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với tinh bột sắn sẽ dựa trên các nguyên tắc là các chỉ tiêu dự kiến được quy định trong Quy chuẩn này phù hợp với các quy định đang áp dụng, đảm bảo hài hòa lợi ích người dân, doanh nghiệp và xã hội; đảm bảo yêu cầu công khai, minh bạch. Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia được xây dựng theo nguyên tắc phù hợp với quy định của các quốc gia trên thế giới và trong khu vực; xem xét, lựa chọn các tiêu chuẩn tiên tiến trên thế giới phù hợp với điều kiện thực tiễn tại Việt Nam.
Hiện nay, Bộ Công Thương đã xây dựng xong dự thảo quy chuẩn và tiến hành lấy ý kiến rộng rãi cộng đồng doanh nghiệp, chuyên gia, các nhà khoa học, các hiệp hội, ngành hàng, các tổ chức kiểm nghiệm…
Việt Nam sắp có Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về sản phẩm tinh bột sắn. Ảnh minh hoạ
Tham chiếu quy định từ các quốc gia trong khu vực, thế giới
Theo ban soạn thảo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về sản phẩm tinh bột sắn, trong quá trình xây dựng quy chuẩn, một số nội dung trong tiêu chuẩn, quy chuẩn của các quốc gia trên thế giới đã được ban soạn thảo tham chiếu, lựa chọn đưa vào quy chuẩn một cách linh hoạt, có chọn lọc, đảm bảo quy chuẩn của Việt Nam hài hoà với các quy định của quốc tế.
Cụ thể, tài liệu tham khảo để soát xét phục vụ xây dựng Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về sản phẩm tinh bột sắn gồm: tiêu chuẩn quốc gia (sau đây gọi tắt là TCVN) TCVN 10546:2014 quy định về chất lượng tinh bột sắn; quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia Trung Quốc GB 31637-2025 qui định về chất lượng và an toàn thực phẩm đối với tinh bột ăn được (GB 31637-2025 National Food Safety Standard Edible Starch); Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia Trung Quốc GB 2762-2022 qui định về mức tối đa các chất ô nhiễm trong thực phẩm (GB 2762-2022 National Food Safety Standard for Maximum Levels of Contaminants in Foods), trong đó quy định về nhiễm bẩn Chì (Pb) trong tinh bột ăn được; tiêu chuẩn quốc gia Trung Quốc GB/T 29343-2012 quy định về tinh bột sắn (GB/T 29343-2012 Edible cassava starch).
Ngoài Trung Quốc, ban soạn thảo còn tham chiếu các quy định từ tiêu chuẩn tinh bột sắn của Thái Lan 2004 quy định chỉ tiêu lý, hoá của tinh bột sắn loại cao cấp (Standard of Tapioca starch (No. 4) B.E. 2547 (2004)) (Technical Data Sheet - Tapioca Starch Premium Grade- Production Specification); tiêu chuẩn Châu Phi CD-ARS 846 (2014) qui định kỹ thuật về tinh bột sắn thực phẩm (CD-ARS 846 (2014): Food grade cassava starch – Specification); tiêu chuẩn khu vực Đông Phi EAS 742(2010) qui định yêu cầu kỹ thuật đối với tinh bột sắn thực phẩm (EAS 742(2010) (English): Food grade cassava starch –Specification).
Riêng đối với TCVN 10546:2014 về Tinh bột sắn, tiêu chuẩn này đã được Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng thẩm định, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố. TCVN được xây dựng dựa trên cơ sở các tài liệu tiêu chuẩn của môt số quốc gia (Thái Lan, Ấn Độ, Nigeria); số liệu về các chỉ tiêu và các mức được công bố trong các tiêu chuẩn cơ sở của các doanh nghiệp sản xuất, chế biến và kinh doanh tinh bột sắn trong nước và ngoài nước; kết quả phân tích các mẫu tinh bột sắn đại diện cho vùng miền trên cả nước.
Hiện nay TCVN này được các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh tinh bột sắn ở Việt Nam đang áp dụng để xây dựng các chỉ tiêu lý, hoá trong hồ sơ tự công bố sản phẩm của doanh nghiệp. Do vậy dự kiến trong Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về sản phẩm tinh bột sắn do Bộ Công Thương xây dựng sẽ áp dụng 8 chỉ tiêu trong TCVN (bao gồm: Độ ẩm, hàm lượng tinh bột, hàm lượng tro, chất xơ, trị số PH dịch huyền phù bột 10%, cỡ hạt lọt qua sàng rây cỡ lỗ 150 µm, hàm lượng lưu huỳnh dioxit, độ trắng) với mức quy định cụ thể trong TCVN 10546:2014 và tương đương với quy định của Thái Lan đối với sản phẩm loại cao cấp dùng cho thực phẩm do Việt Nam và Thái Lan cũng có trình độ công nghệ và thiết bị tương đương nhau.
Ngoài ra trong sắn có axit hydrocyanic là chất cực độc đối với sức khoẻ con người, theo WHO nếu bị nhiễm axit hydrocyanic qua đường ăn uống với mức khoảng 1–2 mg HCN/ kg thể trọng có thể gây tử vong cho người. Mặc dù HCN trong sắn được loại bỏ trong quá trình sản xuất do sử dụng nhiều nước để nghiền, rửa, lọc và sấy thu hồi tinh bột, tuy nhiên đây vẫn là một nguy cơ tiềm ẩn mất an toàn thực phẩm nên cũng được một số quốc gia quy định (Trung Quốc, châu Phi).
Do vậy trong Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về sản phẩm tinh bột sắn dự kiến áp dụng thêm chỉ tiêu axit hydrocyanic tổng số với mức qui định như các nước là ≤ 10 mg/kg.
Các phương pháp thử nêu tại Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đều là các phương pháp mà Hiệp hội hợp tác phân tích chính thống (AOAC); Tổ chức tiêu chuẩn hoá quốc tế (ISO); Viện Tinh bột quốc tế (ISI) và Tiêu chuẩn châu Âu (EN) sử dụng để phân tích xác định các chỉ tiêu lý, hoá và an toàn thực phẩm.
Theo Bộ Công Thương, Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về sản phẩm tinh bột sắn được xây dựng dựa trên các nguyên tắc sau gồm: bảo đảm an toàn đối với sức khỏe người sử dụng; phù hợp với thực tế sản xuất, kinh doanh và nhập khẩu tại Việt Nam; phù hợp với các tiêu chuẩn quốc gia và quy định của pháp luật Việt Nam; hài hòa với tiêu chuẩn quốc gia, quy định quốc tế.