Xóa “nghèo” thông tin, mở lối giảm nghèo bền vững

Quảng Ninh không chỉ đi đầu trong phát triển công nghiệp, du lịch, mà còn là địa phương tiên phong trong xóa bỏ rào cản “nghèo” thông tin, một dạng nghèo đa chiều vốn âm thầm kìm hãm sự phát triển của cộng đồng, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa. Những nỗ lực mạnh mẽ từ cơ sở đã đưa dòng chảy thông tin đến tận từng ngõ xóm, từng mái nhà, mở ra cơ hội học hỏi, nâng cao dân trí và tạo nền tảng vững chắc cho hành trình hội nhập, phát triển.

Chuyển đổi số từ cơ sở, lan tỏa từ từng ngõ xóm

Trên con đường nhựa thẳng tắp dẫn về thôn Đông, xã Quảng Tân, bất cứ ai đều dễ dàng cảm nhận hơi thở của một miền quê đang thay da đổi thịt. Không còn là những lối mòn bụi đỏ, những ngõ nhỏ heo hút, nơi đây nay rộn ràng sắc xanh cây lá, sáng bừng ánh điện từ chương trình “Thắp sáng đường quê”. Xen lẫn là những chiếc camera an ninh, minh chứng rõ nét cho tinh thần đồng thuận và sức mạnh cộng đồng. Người dân đã chung tay hiến đất làm đường, đóng góp kinh phí lắp đặt, coi việc bảo đảm an ninh trật tự như trách nhiệm của chính mình.

Điều đáng nói hơn, sự đổi thay không chỉ hiện diện trên diện mạo làng quê, mà còn thấm sâu vào đời sống tinh thần. Các phong trào văn nghệ, thể thao, sinh hoạt đội nhóm trở nên sôi nổi. Nhưng nổi bật nhất chính là sự hiện diện của công nghệ số trong từng gia đình. Trong chiếc điện thoại quen thuộc của mỗi người dân là những nhóm zalo do cán bộ xã quản lý, thường xuyên cập nhật chỉ đạo, thông báo của thôn, phản ánh tâm tư, nguyện vọng của người dân.

Kể từ khi thôn Đông được chọn làm điểm xây dựng mô hình “thôn thông minh”, mạng xã hội đã trở thành cầu nối nhanh chóng và gần gũi. Chỉ một tin nhắn từ cấp ủy hay Ban công tác mặt trận, toàn thôn lập tức nắm bắt tình hình, từ lịch sinh hoạt đến cảnh báo an ninh. Nếu như trước kia, loa truyền thanh cơ sở hay thông báo miệng còn hạn chế, thì nay mọi công việc chung được lan tỏa tức thì, hiệu quả rõ rệt.

Tại thôn Tán Trúc Tùng cùng xã, công nghệ số cũng len lỏi vào từng hoạt động hằng ngày. Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Chìu A Sám nhớ lại buổi họp dân bàn về việc xây dựng “thôn thông minh”. Người dân được tham gia thảo luận dân chủ, từ đó đồng thuận triển khai. Điều kiện kinh tế ngày càng khá giả, hạ tầng viễn thông phủ sóng rộng, đã tạo tiền đề để người dân bắt nhịp nhanh với Internet và thương mại điện tử. Họ không chỉ cập nhật thông tin, mà còn phản ánh kịp thời những vấn đề dân sinh: từ chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng, khắc phục hậu quả thiên tai, đến tiếp cận chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế.

Thông tin lưu chuyển hai chiều, minh bạch và kịp thời, đã trở thành chất keo gắn kết niềm tin của nhân dân với chính quyền. Những con số tưởng chừng khô khan lại biết nói: toàn tỉnh Quảng Ninh, 100% thôn, bản, khu phố đều đã lập nhóm zalo; hầu hết hộ gia đình quen với thanh toán điện tử cho học phí, viện phí, tiền điện, nước. Rõ ràng, quá trình chuyển đổi số từ cơ sở không phải là khẩu hiệu, mà đang từng ngày hiện diện trong đời sống, góp phần hình thành một cộng đồng năng động, tự tin hòa vào nhịp phát triển.

Đạt chuẩn thông tin, bồi đắp niềm tin và tri thức

Theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021 - 2025, thiếu hụt thông tin là một trong những chỉ số phản ánh sự thiệt thòi về dịch vụ xã hội cơ bản. Nhận thức rõ điều đó, tỉnh Quảng Ninh đã đưa phát triển thông tin và truyền thông trở thành tiêu chí trọng yếu trong xây dựng nông thôn mới. Từng bước, hạ tầng viễn thông phủ sóng khắp các thôn bản, 100% xã, phường có Internet băng rộng cố định, 100% dân số được phủ sóng 4G. Đến nay, toàn tỉnh có hơn 5.000 trạm BTS, bảo đảm kết nối nhanh, ổn định, phục vụ không chỉ giao tiếp thường nhật mà còn cả sản xuất, kinh doanh.

Tại mỗi nhà văn hóa thôn, khu phố, hệ thống wifi miễn phí, màn hình tivi, loa truyền thanh đã trở thành tiện ích quen thuộc. Người dân có thể vừa tham gia sinh hoạt cộng đồng, vừa tiếp cận thông tin đa dạng. Những buổi họp thôn không còn khô khan, mà sinh động hơn nhờ hình ảnh, dữ liệu trực quan. Công tác truyền thông cơ sở vì thế cũng nâng cao chất lượng, phong phú cả về nội dung lẫn hình thức.

Đặc biệt, tỉnh Quảng Ninh đã tiên phong thành lập tổ công nghệ số cộng đồng ở từng khu phố, thôn, bản. 1.567 tổ với hơn 11.500 thành viên đang đóng vai trò “hạt nhân” mang công nghệ đến gần người dân. Không chỉ hướng dẫn cài đặt ứng dụng, kỹ năng số cơ bản, họ còn là cầu nối giúp người dân tương tác trực tiếp với chính quyền. Đây là minh chứng cho cách tiếp cận “công nghệ hóa” nhưng vẫn đầy tính nhân văn: xuất phát từ nhu cầu thực tế, gắn liền với lợi ích thiết thực của mỗi hộ gia đình.

Tuy nhiên, để thông tin thật sự trở thành “dòng chảy” bền vững, yếu tố công nghệ chưa đủ. Vai trò của cán bộ chuyên trách, cộng tác viên, tuyên truyền viên cơ sở vẫn là không thể thay thế. Chính họ, với sự tận tụy và am hiểu địa bàn, đã đưa nghị quyết, chính sách của Đảng, Nhà nước đi vào cuộc sống, đồng thời nắm bắt kịp thời những băn khoăn, phản ánh của nhân dân. Những vấn đề tưởng chừng nhạy cảm như tảo hôn, hôn nhân cận huyết, hay xây dựng nếp sống văn hóa… chỉ có thể giải quyết hiệu quả nhờ sự kiên trì, khéo léo “mưa dầm thấm lâu”.

Bằng những bước đi cụ thể, Quảng Ninh đã được công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới đầu tiên trong cả nước giai đoạn 2021 - 2025, sớm hơn 3 năm so với kế hoạch. Đồng thời, địa phương này cũng hoàn thành Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, vượt chuẩn trung bình của cả nước. Đây không chỉ là những con số khẳng định kết quả, mà còn phản ánh sự thay đổi căn bản trong cách tiếp cận, coi thông tin là nguồn lực, là sức mạnh để nâng cao dân trí, phát triển sản xuất và củng cố niềm tin của người dân.

Từ một địa phương từng đối diện nhiều khó khăn về địa hình, dân cư phân tán, Quảng Ninh đã biến thách thức thành lợi thế. Bằng việc đưa công nghệ số vào từng nếp nhà, từng cộng đồng, rào cản “nghèo” thông tin đã được tháo gỡ. Người dân không còn là những người thụ động đón nhận, mà trở thành chủ thể tích cực trong dòng chảy thông tin. Và trên hành trình ấy, thông tin không chỉ là tri thức, mà còn là sức mạnh mở lối cho sự phát triển bền vững.