Xúc tiến thương mại chuyên sâu: Khuyến nghị từ thực tế

Hoạt động xúc tiến thương mại đã và đang giúp ngành dệt may, da giày tiếp cận nhiều thị trường, tuy nhiên để phù hợp với bối cảnh thị trường luôn biến đổi cần cách làm mới.

Trong kế hoạch Chương trình cấp quốc gia về xúc tiến thương mại năm 2025, Hiệp hội Dệt may Việt Nam và Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam là hai đơn vị được hỗ trợ triển khai, tham dự nhiều hoạt động xúc tiến thương mại cả trong và ngoài nước.

Bà Phan Thị Thanh Xuân - Phó Chủ tịch, kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam, bày tỏ, nhờ tích cực tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại, ngành da giày đã vươn rộng ra thị trường thế giới.

Trong 10 quốc gia sản xuất, xuất khẩu giày dép nhiều nhất thế giới, về sản xuất, Việt Nam đứng thứ 3 với 1,4 tỷ đôi, xuất khẩu đứng thứ 2. 4 tháng đầu năm 2025 xuất khẩu của ngành tăng trưởng 16% - một con số không hề nhỏ trong bối cảnh thương mại thế giới có nhiều biến động.

Đáng nói, 10 thương hiệu giày dép hàng đầu thế giới đã đều đặt hàng tại Việt Nam, chứng tỏ sức hấp dẫn cũng như nội lực tốt của ngành.

Bên cạnh nội lực tốt, theo bà Xuân, 17 hiệp định thương mại tự do đã đi vào thực thi là “lực đẩy” tốt cho ngành mở rộng xuất khẩu, đồng thời thu hút đầu tư vào sản xuất nguyên phụ liệu.

Ở lĩnh vực dệt may, ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cũng thông tin, từ khi Việt Nam ký Hiệp định thương mại song phương với Mỹ (năm 2000) kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt 1,96 tỷ USD, đến năm 2024 đã đạt gần 44 tỷ USD, nhập khẩu gần 25 tỷ USD, ngành xuất siêu 18,7 tỷ USD. 5 tháng đầu năm nay xuất khẩu trên 17,58 tỷ USD, tăng 9%, nhập khẩu 10,6 tỷ USD, xuất siêu gần 6,95 tỷ USD.

Bên cạnh việc tích cực tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại nhằm tìm kiếm thị trường cũng như đối tác nhập khẩu, theo ông Cẩm, sự nỗ lực của doanh nghiệp Việt Nam cũng giúp tăng đáng kể năng lực cạnh tranh cho ngành.

Kết quả khảo sát của các nhà mua hàng thực hiện tại 6 quốc gia Bangladesh, Campuchia, Lào, Nepal, Trung Quốc và Việt Nam, Việt Nam chỉ xếp sau Trung Quốc một vài chỉ số, còn lại cao hơn nhiều so với các quốc gia khác. Điều này cũng chứng tỏ, chất lượng sản phẩm, giá cả của hàng dệt may Việt Nam ở tầm trung trở lên.

Dệt may của Việt Nam dù có chỗ đứng trên thị trường, tuy nhiên như lời ông Cẩm, ngành đang bị thách thức lớn. Trong đó có thể “điểm ra”, chủ nghĩa bảo hộ thị trường trong nước của các nước nhập khẩu, đặc biệt là thuế quan; chiến lược thay đổi từ thời trang nhanh sang thời trang bền vững, truy soát chuỗi cung ứng; tiêu chuẩn về lao động và môi trường; đạo luật thẩm định chuỗi cung ứng của Đức, chỉ thị của EU về thẩm định trách nhiệm của doanh nghiệp… đã tạo thêm rất nhiều trách nhiệm và chi phí cho doanh nghiệp.

Các nhãn hàng đều tham gia ít nhất 1 chương trình giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời cam kết rằng đến năm 2030 giảm 30% khí thải nhà kính đối với các nhà cung cấp và đến năm 2050 là bằng 0.

Có nhiều điểm tương đồng với dệt may, doanh nghiệp da giày cũng lo đối mặt với nhiều thách thức tương tự, ngoài ra, bà Xuân cũng chỉ ra, điểm nghẽn lớn nhất với ngành là phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, nhất là nguyên liệu thô. Tỷ lệ nội địa hoá của ngành da giày hiện đạt 55%, riêng giày thể thao đạt 70-80% nhưng nguyên liệu thô vẫn phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Điều đó là thách thức lớn trong chiến lược phát triển ở giai đoạn tiếp theo của ngành.

Cùng đó, chi phí lao động ngày càng tăng cao. Với những ngành thâm dụng lao động thì chi phí lao động chiếm 25% giá thành, nếu chi phí này tăng lên 30% thì lãi của doanh nghiệp còn lại rất ít, mất lợi thế cạnh tranh, thậm chí có sự dịch chuyển sản xuất sang các quốc gia khác. Vấn đề tối ưu hoá chi phí trong quá trình sản xuất, đặc biệt là chuỗi nguyên vật liệu, quản lý để tiếp tục duy trì lợi thế là việc phải làm.

Một thách thức lớn nữa là rủi ro chuỗi cung ứng và hậu cần, vấn đề này liên quan đến cơ sở hạ tầng của Việt Nam.

Có thể thấy, dệt may, da giày đang đứng trước nhiều thách thức trong việc giữ ổn định tăng trưởng xuất khẩu, cũng đồng thời gặp nhiều khó khăn trong giữ vững thị phần. Để tránh rủi ro, theo các chuyên gia việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu là cần thiết.

Bà Xuân cũng nhìn nhận, khảo sát trong ngành da giày cho thấy, doanh nghiệp rất tích cực tham gia các hội chợ, triển lãm trên thế giới kể cả có được hỗ trợ hay không.

Đồng thời kiến nghị, Cục Xúc tiến thương mại, Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài phối hợp và hỗ trợ hiệp hội nghiên cứu sâu về từng thị trường, nhất là thị trường ngách và tiềm năng để doanh nghiệp tìm hiểu trước khi tham gia xúc tiến thương mại. Cùng đó, đẩy mạnh xúc tiến thương mại quốc tế ngay tại Việt Nam. Để làm được điều này, cần gỡ vướng về cả cơ chế chính sách cũng như các quy định cụ thể.

Đại diện Hiệp hội Da giày – Túi xách Việt Nam và Hiệp hội Dêt may Việt Nam cũng đồng thời đề nghị, Bộ Công Thương thúc đẩy chuyển đổi số trong hoạt động xúc tiến thương mại. “Một trong những vấn đề đang "nóng" hiện nay là đạo luật truy xuất nguồn gốc và minh bạch hoá chuỗi cung ứng. Nếu không ứng dụng công nghệ sẽ rất khó khăn, thậm chí thất bại trong việc xây dựng và chứng minh với khách hàng về nguồn gốc sản phẩm”, ông Cẩm nhấn mạnh.

Trước những kiến nghị của các hiệp hội ngành hàng, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương cho biết, với những kiến nghị có thể thực hiện ngay, Cục Xúc tiến thương mại sẽ sớm thực hiện. “Với những kiến nghị phải thực hiện trong trung và dài hạn, sắp tới Cục sửa quy chế Chương trình cấp quốc gia về xúc tiến thương mại hy vọng sẽ đáp ứng được phần lớn yêu cầu”, ông Phú nói.

Nhìn nhận vấn đề của ngành dệt may và da giày ở góc độ thị trường xuất khẩu và việc sử dụng các hiệp định thương mại tự do, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương bày tỏ, vấn đề quan tâm nhất với hai ngành là nguyên liệu.

Về đa dạng hóa thị trường, dệt may và da giày có đến 70-80% sản lượng dành cho xuất khẩu, việc tránh phụ thuộc vào một thị trường là tối quan trọng. Hơn nữa, chênh lệch giữa thị trường thứ nhất và thị trường thứ hai quá lớn, cũng có thể thấy việc tận dụng các hiệp định thương mại tự do của doanh nghiệp hai ngành chưa thực sự tốt.

Việt Nga

Đồ họa: Hồng Thịnh