Điều chỉnh chiến lược trong giai đoạn phát triển "nóng" của xe điện Trung Quốc
Trong nhiều năm qua, Trung Quốc đã nổi lên là quốc gia dẫn đầu toàn cầu về sản xuất và tiêu thụ ô tô điện, nhờ tốc độ phát triển ấn tượng, sự tham gia mạnh mẽ của các doanh nghiệp trong nước và chính sách hỗ trợ kịp thời từ Chính phủ.
Trung Quốc bước vào giai đoạn cần điều tiết thị trường xe điện. Ảnh minh họa: TTXVN
Sự cạnh tranh sôi động trên thị trường đã mang lại nhiều lựa chọn hơn cho người tiêu dùng và thúc đẩy đổi mới công nghệ. Tuy nhiên, giai đoạn tăng trưởng nhanh cũng đặt ra những thách thức mới, đòi hỏi ngành công nghiệp xe điện nước này phải bước vào một chu kỳ điều chỉnh hợp lý hơn để đảm bảo phát triển bền vững.
Theo The Guardian, trong tháng 4/2025, mức giảm giá trung bình của xe điện tại Trung Quốc lên tới gần 17%, gần gấp đôi so với cùng kỳ năm trước. Những mẫu xe giá rẻ như BYD Seagull, với mức giá chỉ khoảng 55.800 nhân dân tệ (tương đương 7.800 USD), đã mở rộng cơ hội tiếp cận xe điện đến nhiều tầng lớp người dân, đồng thời cho thấy khả năng cạnh tranh đáng kể của các nhà sản xuất nội địa. Tuy nhiên, mức giá này cũng đặt ra câu hỏi về sự cân đối giữa chi phí sản xuất, lợi nhuận và chất lượng dịch vụ.
Trong khi những tên tuổi lớn như BYD, Li Auto hay Seres vẫn giữ được hiệu quả tài chính, thì nhiều doanh nghiệp nhỏ hơn đang phải đối mặt với áp lực duy trì hoạt động trong môi trường cạnh tranh khốc liệt. Dự báo trong vài năm tới, thị trường sẽ có sự sàng lọc tự nhiên, giúp hình thành hệ sinh thái xe điện bền vững hơn, tập trung vào các thương hiệu mạnh và có định hướng rõ ràng.
Một số nhà máy tại Trung Quốc đã được ghi nhận chỉ hoạt động với công suất dưới 2%, theo Bloomberg. Điều này phản ánh tốc độ mở rộng nhanh chóng thời gian qua và đặt ra yêu cầu cần tái cân đối giữa năng lực sản xuất và sức mua thực tế. Thay vì chỉ tập trung vào sản lượng nội địa, Trung Quốc hiện đang thúc đẩy chiến lược mở rộng thị trường toàn cầu, với tỷ lệ xe điện sản xuất trong nước chiếm hơn 5,1% số xe đăng ký mới tại châu Âu.
Trước thực tế đó, Chính phủ Trung Quốc đã có những bước đi chủ động để điều tiết thị trường. Một mặt, các doanh nghiệp được kêu gọi rà soát kế hoạch sản xuất để tránh lãng phí nguồn lực; mặt khác, các đề xuất sửa đổi luật giá đang được đưa ra nhằm khuyến khích cạnh tranh lành mạnh và bền vững. Những động thái này thể hiện tinh thần chủ động điều chỉnh chính sách kịp thời để thích ứng với giai đoạn phát triển mới của ngành.
Lãnh đạo nhà nước Trung Quốc đã đề cập đến hiện tượng đầu tư ngày càng lớn nhưng hiệu quả giảm dần, như một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của đổi mới thực chất và tránh chạy theo số lượng. Điều này không chỉ đúng với lĩnh vực công nghệ, AI, mà còn là thách thức cho ngành ô tô, nơi mà sự phát triển phải song hành với hiệu quả, sáng tạo và giá trị bền vững.
Hành trình phát triển xe điện của Trung Quốc trong giai đoạn hiện nay là minh chứng rõ ràng cho thấy: Một ngành công nghiệp mới nổi cần không chỉ động lực tăng trưởng, mà còn cần cơ chế điều phối hiệu quả để đảm bảo sự ổn định dài hạn. Đó cũng chính là bài học quan trọng đối với các thị trường đang phát triển như Việt Nam, nơi ngành xe điện đang ở giai đoạn đầu, đầy tiềm năng nhưng cũng cần định hướng chiến lược từ sớm để tránh những điều chỉnh bị động sau này.
Bài học chiến lược cho ngành xe điện Việt Nam
Tại Việt Nam, sự quan tâm của người tiêu dùng và các chính sách khuyến khích gần đây đang mở ra tiềm năng phát triển lớn. Để thị trường xe điện phát triển một cách bền vững, cần tránh lệ thuộc vào “cuộc đua giá”.
Với lợi thế nội địa hóa, một số hãng xe sản xuất ô tô điện tại Việt Nam có thể giữ giá hợp lý. Tuy nhiên, cần nhận thức rõ, giảm giá quá sâu để cạnh tranh sẽ làm suy yếu năng lực tài chính, gây khó khăn cho hoạt động nghiên cứu, phát triển và chất lượng hậu mãi. Thay vì cạnh tranh về giá, các hãng nên hướng tới nâng cao trải nghiệm người dùng, đảm bảo độ bền, chất lượng pin và hạ tầng sạc.
Đồng thời là việc kiểm soát đầu tư và quy hoạch công suất hợp lý. Việt Nam cần xây dựng chiến lược phát triển theo từng giai đoạn, căn cứ vào tốc độ tăng trưởng thị trường, thay vì khuyến khích mở rộng công suất ồ ạt. Cơ quan chức năng nên phối hợp cùng doanh nghiệp để dự báo nhu cầu, thúc đẩy sản xuất theo cụm công nghiệp, hạn chế tình trạng “mạnh ai nấy làm”.
Bên cạnh đó, tập trung vào xuất khẩu có chọn lọc. Bài toán xuất khẩu không đơn thuần là đẩy xe ra nước ngoài, mà phải đi kèm với tiêu chuẩn chất lượng, mạng lưới bảo hành, dịch vụ sau bán hàng và khả năng thích ứng với quy định bản địa. Với nền tảng như VinFast đang mở rộng tại Mỹ và châu Âu, Việt Nam có thể trở thành “cứ điểm” xuất khẩu xe điện trong khu vực nếu đi đúng hướng.
Ngoài ra, thị trường xe điện cần một “người nhạc trưởng” để tạo ra sự cân bằng giữa phát triển nhanh và phát triển bền vững. Chính phủ Việt Nam nên xây dựng khung pháp lý rõ ràng về giá cả, bảo vệ người tiêu dùng, hỗ trợ tài chính cho nghiên cứu công nghệ mới và khuyến khích sản xuất pin trong nước.
Việt Nam cần đặt nền móng từ hôm nay để hình thành hệ sinh thái xe điện toàn diện, từ hạ tầng sạc, mạng lưới bảo hành, quy chuẩn an toàn đến đội ngũ kỹ thuật viên chất lượng cao. Đây là điều kiện tiên quyết để xe điện không chỉ là xu hướng, mà thực sự trở thành một ngành kinh tế trụ cột trong tương lai.