Cụ thể hoá các chủ trương lớn về phát triển công nghiệp nền tảng
Thực hiện Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật ngày 19/02/2025, Nghị định số 78/2025/NĐ-CP ngày 01/4/2025 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp để tổ chức, hướng dẫn thi hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Nghị định số 187/2025/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 78/2025/NĐ-CP, Bộ Công Thương đã chủ trì xây dựng Dự thảo Nghị định quy định về ứng dụng khoa học, công nghệ và phát triển công nghiệp chế tạo trong lĩnh vực điện lực.
Nghị định được ban hành và đi vào thực thi, đây sẽ là bước ngoặt quan trọng trong tiến trình hiện đại hóa ngành điện lực Việt Nam. Ảnh minh hoạ
Theo đó, thực hiện quy định Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và để kịp tiến độ xây dựng, ban hành theo Kế hoạch triển khai thi hành Luật điện lực, Bộ Công Thương đề nghị Quý cơ quan có ý kiến bằng văn bản đối với nội dung Dự thảo Tờ trình và Dự thảo Nghị định quy định về ứng dụng khoa học, công nghệ và phát triển công nghiệp chế tạo trong lĩnh vực điện lực (các tài liệu được đăng tải trên cổng thông tin điện tử của Bộ Công Thương, địa chỉ: http://www.moit.gov.vn và gửi kèm theo mã QR code).
Văn bản góp ý dự thảo Tờ trình và dự thảo Nghị định nêu trên đề nghị gửi về Bộ Công Thương (qua Cục Công nghiệp, địa chỉ: số 54 Hai Bà Trưng, phường Cửa Nam, Thành phố Hà Nội; đồng thời gửi bản điện tử định dạng file word qua địa chỉ email Tiendg@moit.gov.vn) trước ngày 18 tháng 10 năm 2025.
Dự thảo Nghị định nhằm cụ thể hóa các chủ trương lớn đã được đề ra tại Nghị quyết số 23-NQ/TW, Nghị quyết số 29-NQ/TW, Nghị quyết 55-NQ/TW, Nghị quyết 57-NQ/TW, Nghị quyết số 68-NQ/TW, Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị, cũng như các nghị quyết, chiến lược quốc gia về phát triển công nghiệp, điện lực và đổi mới sáng tạo. Khi được ban hành, nghị định sẽ là công cụ pháp lý quan trọng giúp triển khai hiệu quả các chương trình hành động trong lĩnh vực năng lượng và sản xuất thiết bị điện.
Trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, việc chủ động nghiên cứu, ứng dụng và phát triển công nghệ trong ngành điện lực là nhiệm vụ trọng tâm. Dự thảo Nghị định hướng tới việc khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu, chuyển giao và làm chủ công nghệ tiên tiến trong thiết kế, sản xuất và chế tạo thiết bị điện; từng bước nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu thiết bị từ nước ngoài.
Hiện nay, các doanh nghiệp điện lực Việt Nam đã từng bước làm chủ công nghệ tư vấn, thiết kế và chế tạo thiết bị, góp phần hiện đại hóa hệ thống điện quốc gia. Trong nhiệt điện và điện khí, công nghệ hiện đại được áp dụng rộng rãi nhưng phần lớn thiết bị và phần mềm điều khiển vẫn phải nhập khẩu, tỷ lệ nội địa hóa thấp. Lĩnh vực thủy điện đã tự thiết kế, chế tạo thiết bị cơ khí thủy công song các thiết bị chính vẫn phụ thuộc nước ngoài. Năng lượng tái tạo và truyền tải điện có bước tiến về quản lý, giám sát, song công nghệ sản xuất thiết bị và tiêu chuẩn kỹ thuật còn hạn chế. Ngành điện đang từng bước làm chủ công nghệ, hướng tới hệ thống điện hiện đại, hiệu quả và bền vững.
Tuy nhiên, ngành công nghiệp chế tạo điện lực trong nước còn yếu, thiếu năng lực về công nghệ, nhân lực và vốn để tham gia các dự án lớn. Cơ chế hỗ trợ nghiên cứu, sản xuất thử nghiệm chưa đủ mạnh, khiến sản phẩm cơ khí điện nội địa kém đa dạng và khó cạnh tranh. Phần lớn thiết bị cốt lõi như tuabin, máy phát, pin lưu trữ và thiết bị siêu cao áp vẫn phải nhập khẩu.
Tỷ lệ nội địa hóa thấp, hoạt động xây lắp và dịch vụ vẫn phụ thuộc nhà thầu nước ngoài. Ứng dụng số hóa, AI, IoT mới dừng ở thí điểm, chưa gắn kết với doanh nghiệp chế tạo. Đổi mới sáng tạo còn hạn chế, thiếu hệ sinh thái nghiên cứu - sản xuất - thương mại hóa đồng bộ. Chính vì thế, ngành điện cần cơ chế đặc thù để làm chủ công nghệ lõi, nâng cao năng lực tự chủ và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.
Thời cơ trăm tỷ USD của ngành chế tạo điện
Theo Bộ Công Thương, nếu có chính sách hợp lý để đẩy mạnh nội địa hóa các thiết bị cơ khí điện trong nước, đặc biệt có các chính sách ưu đãi trong mua thiết kế và tiếp nhận chuyển giao công nghệ với các dây chuyền, thiết bị thuộc phạm vi các dự án nguồn và lưới điện thì Việt Nam có thể tạo ra một thị trường sản phẩm, dịch vụ cơ khí điện cho các doanh nghiệp trong nước khoảng 67,4 tỷ USD (từ 2021 - 2030) và 199,6 - 255,6 tỷ USD (từ 2030 - 2050), chỉ tính mức độ nội địa hóa được khoảng 50% bảo gồm cả phần xây lắp.
Như vậy, có thể nhận thấy nhu cầu phát triển của ngành điện lực là rất lớn. Điều này đã đặt ra yêu cầu, sự cần thiết phải nhanh chóng thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp chế tạo trong lĩnh vực điện lực để góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đồng thời đưa ngành công nghiệp chế tạo trong lĩnh vực điện lực trở thành ngành sản xuất quan trọng, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng và an ninh.
Việc xây dựng Nghị định về ứng dụng khoa học, công nghệ và phát triển công nghiệp chế tạo trong lĩnh vực điện lực nhằm cụ thể hóa chủ trương của Đảng và Chính phủ về phát triển sản xuất thiết bị, công nghệ và dịch vụ năng lượng mang thương hiệu Việt. Mục tiêu đặt ra là từng bước nâng cao năng lực doanh nghiệp trong nước, đủ sức tham gia, thậm chí làm chủ các dự án điện quy mô lớn, yêu cầu kỹ thuật cao, đáp ứng chuẩn quốc tế và hướng tới xuất khẩu.
Nghị định cũng là bước triển khai Điều 8 Luật Điện lực 2024, bảo đảm tính công khai, minh bạch trong khung pháp lý, đồng thời khuyến khích, ưu đãi và hỗ trợ các tổ chức, doanh nghiệp ứng dụng, sử dụng công nghệ - thiết bị trong nước. Đây được xem là giải pháp then chốt để giảm phụ thuộc nhập khẩu và tăng cường an ninh năng lượng quốc gia.
Quá trình xây dựng Nghị định tuân thủ quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025, bảo đảm thống nhất với Luật Điện lực và các văn bản liên quan. Quan điểm xuyên suốt là tạo hành lang pháp lý rõ ràng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực chế tạo, qua đó hình thành ngành công nghiệp điện lực Việt Nam tự chủ, hiện đại và bền vững.
Chi tiết lấy ý kiến Dự thảo Tờ trình và Dự thảo Nghị định quy định về ứng dụng khoa học, công nghệ và phát triển công nghiệp chế tạo trong lĩnh vực điện lực: Tại đây.
Bộ Công Thương nhấn mạnh, khi nghị định được ban hành và đi vào thực thi, đây sẽ là bước ngoặt quan trọng trong tiến trình hiện đại hóa ngành điện lực Việt Nam. Không chỉ thúc đẩy phát triển công nghiệp chế tạo, chính sách này còn góp phần thực hiện hiệu quả các mục tiêu của Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, tạo tiền đề cho đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế tư nhân trong các lĩnh vực nền tảng và chiến lược của quốc gia.