Địa phương gặp khó vì thiếu kinh phí
Theo số liệu từ Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Cục ĐCK), Bộ Công Thương, tổng kế hoạch kinh phí hỗ trợ khuyến công năm 2025 được duyệt của các tỉnh, thành phố khu vực phía Nam là 55,753 tỷ đồng, giảm 21,3% so với năm 2024. Trong đó, kinh phí khuyến công địa phương được giao là 46,113 tỷ đồng, chiếm 78,7% kinh phí khuyến công toàn vùng. Kinh phí khuyến công quốc gia ở mức 9,64 tỷ đồng, chiếm 21,3% kinh phí toàn vùng.
Nhiều cơ sở công nghiệp nông thôn "xếp hàng" chờ hỗ trợ từ nguồn vốn khuyến công. Ảnh minh hoạ
Đáng chú ý, tính đến hết tháng 9/2025, các tỉnh phía Nam mới triển khai được phần rất nhỏ nguồn kinh phí khuyến công địa phương, trong khi chưa có hợp đồng nào được ký kết cho chương trình khuyến công quốc gia. Việc này ảnh hưởng tới quá trình trình triển khai và đảm bảo tiến độ kế hoạch khuyến công của các địa phương.
Theo Cục ĐCK, tiến độ phân bổ ngân sách, cả ở cấp trung ương lẫn địa phương, còn chậm và thiếu đồng bộ, dẫn tới tính kịp thời của chính sách bị ảnh hưởng đáng kể. Nhiều địa phương chưa quan tâm đúng mức đến việc tăng cường ngân sách cho hoạt động khuyến công; việc khảo sát, thẩm định và lập kế hoạch còn mang tính hình thức, chưa sát nhu cầu thực tế của cơ sở công nghiệp nông thôn.
Một số nơi chưa đăng ký đề án trong nhiều năm, trong khi các đề án được duyệt vẫn chủ yếu ở quy mô nhỏ, thiếu sức lan tỏa vùng. Bên cạnh đó, việc sắp xếp lại tổ chức bộ máy hành chính, đặc biệt là sau khi hợp nhất các đơn vị cấp huyện và tỉnh, đã khiến nhiều địa phương lúng túng trong triển khai nhiệm vụ, ảnh hưởng đến tính hệ thống và liên thông của công tác khuyến công.
Đề xuất cụ thể
Từ thực tế trên, nhiều địa phương đã có những kiến nghị cụ thể để tháo gỡ khó khăn, trong đó điểm chung là mong muốn có cơ chế phân bổ kinh phí ổn định và dài hạn, thay vì triển khai theo từng năm như hiện nay.
Sở Công Thương Cà Mau đề nghị Bộ Công Thương rà soát, sửa đổi và ban hành các văn bản hướng dẫn mới phù hợp với tình hình thực tế, nhất là trong bối cảnh nhiều địa phương vừa sáp nhập đơn vị hành chính. Đồng thời, cần ban hành Thông tư quy định rõ hồ sơ, tiêu chí, quy trình chấm điểm và xét chọn sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu ở các cấp để đảm bảo tính thống nhất, minh bạch.
Cà Mau cũng kiến nghị tăng mức hỗ trợ ứng dụng máy móc, thiết bị tiên tiến từ 300 triệu lên 500 triệu đồng/cơ sở, phù hợp với chi phí đầu tư thực tế hiện nay. Việc rút ngắn quy trình thẩm định, xét duyệt, giải ngân cũng được đề xuất nhằm giúp địa phương chủ động hơn trong triển khai, nhất là giai đoạn đầu sau khi sắp xếp bộ máy.
Đặc biệt, theo Sở Công Thương Cà Mau, Trung ương nên xem xét bố trí nguồn kinh phí khuyến công quốc gia ổn định và có lộ trình 3 - 5 năm, giúp địa phương xây dựng kế hoạch trung hạn, thay vì bị động như hiện nay.
Sở Công Thương Cần Thơ cũng chung quan điểm này khi cho rằng, với vai trò là trung tâm công nghiệp và thương mại của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Cần Thơ cần được ưu tiên phân bổ thêm kinh phí khuyến công quốc gia. Thành phố hiện đang đẩy mạnh chương trình chuyển đổi xanh, tiết kiệm năng lượng và sản xuất sạch hơn trong công nghiệp nông thôn, song lại gặp khó vì thiếu nguồn lực hỗ trợ. Cần Thơ cũng kiến nghị Cục ĐCK tổ chức các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, chia sẻ kinh nghiệm để nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ khuyến công địa phương.
Trong khi đó, Sở Công Thương Tây Ninh đề xuất nâng mức kinh phí hỗ trợ cho các đề án liên quan đến xử lý ô nhiễm môi trường trong cụm công nghiệp, cũng như hỗ trợ xây dựng mô hình trình diễn kỹ thuật, chuyển giao công nghệ và ứng dụng máy móc thiết bị tiên tiến vào sản xuất. Đây là hướng đi thiết thực nhằm giúp các cơ sở công nghiệp nông thôn ở địa phương vừa đổi mới công nghệ, vừa đáp ứng yêu cầu phát triển xanh và bền vững.
Có ý kiến cho rằng, để công tác khuyến công thực sự phát huy vai trò “bà đỡ” cho công nghiệp nông thôn, cần thay đổi cách tiếp cận từ “phân bổ - giải ngân” sang “đầu tư - tạo tác động”. Nghĩa là, mỗi đề án khuyến công phải được coi như một “khoản đầu tư chiến lược” cho ngành, lĩnh vực hoặc vùng có tiềm năng, chứ không chỉ dừng ở hỗ trợ ngắn hạn cho từng cơ sở.
Cùng với việc bố trí nguồn kinh phí ổn định và dài hạn, Cục ĐCK cũng được khuyến nghị xây dựng hệ thống theo dõi, đánh giá hiệu quả đề án theo tiêu chí định lượng, từ đó ưu tiên phân bổ kinh phí cho các địa phương có mô hình hiệu quả, tạo sức lan tỏa rõ nét.
Có thể nói, sau nhiều năm triển khai, chương trình khuyến công đã góp phần quan trọng thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, hình thành nhiều ngành nghề mới. Tuy nhiên, để bước vào giai đoạn phát triển theo chiều sâu, cần một cơ chế linh hoạt, ổn định, và tầm nhìn dài hạn hơn.
Các tỉnh, thành phố khu vực phía Nam đang tích cực triển khai các đề án đã được duyệt nhằm đảm bảo tiến độ thực hiện kế hoạch khuyến công.