Đảm bảo môi trường cạnh tranh công bằng
Thúc đẩy bảo vệ ngành sản xuất nội địa trước sức ép cạnh tranh từ hàng hóa nhập khẩu trở thành yêu cầu tất yếu khi nền kinh tế ngày càng hội nhập sâu rộng. Thời gian qua, ông Chu Thắng Trung - Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, các biện pháp phòng vệ thương mại như chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ đã được sử dụng vừa là công cụ pháp lý hữu hiệu, vừa bảo vệ doanh nghiệp, ngành sản xuất trong nước một cách chính đáng.
Đến nay, Việt Nam đã triển khai 48 vụ việc điều tra mới và tiến hành 35 vụ rà soát các biện pháp đang áp dụng. Trên cơ sở đó, Bộ Công Thương đã quyết định áp dụng 36 biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng nhập khẩu, tập trung chủ yếu vào các mặt hàng có quy mô sản xuất lớn như sắt thép, thực phẩm, vật liệu xây dựng, hóa chất, gỗ, nhựa...
Cảnh báo sớm góp phấnn giảm rủi ro và bảo vệ thị phần xuất khẩu. Ảnh: TTXVN
Theo Cục Phòng vệ thương mại, công tác điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại nhằm đảm bảo môi trường cạnh tranh công bằng, lành mạnh giữa hàng nhập khẩu với hàng hóa sản xuất trong nước được thực hiện dựa trên các quy định trong Luật Quản lý ngoại thương, Nghị định số 10/2018/ NĐ-CP ngày 15/1/2018 của Chính phủ và các thông tư liên quan do Bộ Công Thương ban hành.
Tuy nhiên, các vấn đề phát sinh trong công tác phòng vệ thương mại đòi hỏi cần phải có những quy định chi tiết, bám sát với thực tiễn hơn nữa và phù hợp với xu thế chung của thế giới. Xuất phát từ yêu cầu đó, Cục Phòng vệ thương mại được giao chủ trì tham mưu xây dựng Nghị định số 86/2025/NĐ-CP thay thế Nghị định số 10/2018/NĐ-CP ngày 15/1/2018 quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý ngoại thương về các biện pháp phòng vệ thương mại.
Đồng thời với việc nghị định mới được ban hành, Bộ Công Thương đã tiến hành sửa đổi, bổ sung 5 thông tư quy định chi tiết một số nội dung về các biện pháp phòng vệ thương mại. Việc ban hành các thông tư đảm bảo công tác điều tra, áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại được thực hiện một cách thông suốt.
Bên cạnh đó, nhằm đẩy mạnh việc triển khai ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý điều hành, nâng cao năng lực tiếp nhận và xử lý dữ liệu các vụ việc, cải cách thủ tục hành chính, đồng thời tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp và các bên liên quan, Bộ Công Thương tiếp tục triển khai có hiệu quả Hệ thống cơ sở dữ liệu trực tuyến trong các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại (Trav Online).
Hệ thống Trav Online cho phép các tổ chức, cá nhân có liên quan trong các vụ việc điều tra áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại có thể đăng ký trở thành bên liên quan và thực hiện nộp bản trả lời câu hỏi điều tra, cung cấp các thông tin, dữ liệu có liên quan trong quá trình điều tra vụ việc. Đồng thời, hệ thống cũng cho phép các bên liên quan có thể đăng ký và tiếp cận với hồ sơ, dữ liệu công khai của các vụ việc điều tra.
Cục Phòng vệ thương mại đánh giá, Hệ thống Trav Online khẳng định cam kết của Việt Nam trong việc tiến hành các cuộc điều tra phòng vệ thương mại một cách công bằng, minh bạch, tuân thủ đúng các quy định pháp luật trong nước và phù hợp với các cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia. Tính đến nay, đã có 12 vụ việc điều tra, rà soát sử dụng hệ thống Trav Online với 2607 tệp dữ liệu được các bên liên quan tải lên hệ thống.
Hơn 300 mặt hàng được theo dõi nguy cơ bị điều tra
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng đan xen với xu thế bảo hộ, nhiều quốc gia phát triển và các nền kinh tế mới nổi như Ấn Độ, Brazil cũng gia tăng sử dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, đặc biệt là biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp, để bảo vệ nền sản xuất trong nước.
Để hỗ trợ các doanh nghiệp chủ động trong việc xử lý, ứng phó với các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài, Cục Phòng vệ thương mại và Bộ Công Thương đã triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ, trong đó có việc xây dựng và triển khai đưa vào vận hành Hệ thống cảnh báo sớm phòng vệ thương mại (https://canhbaosom.trav.gov. vn) vận hành từ năm 2021.
Hệ thống cảnh báo sớm thu thập, cập nhật và quản lý dữ liệu từ nhiều nguồn với các mục tiêu: Quản lý và khai thác số liệu, thông tin về các biện pháp phòng vệ thương mại; quản lý và khác thác thông tin, số liệu biến động hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam từ các nước; tổng hợp, phân tích, kết xuất số liệu cảnh báo theo các tiêu chí, tham số đầu vào; phân tích, theo dõi đánh giá hiệu quả các biện pháp phòng vệ thương mại đang áp dụng và cảnh báo nguy cơ lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại của một số mặt hàng nhập khẩu.
Theo Báo cáo thường niên về phòng vệ thương mại năm 2024 công bố vào tháng 10/2025, hệ thống cảnh báo sớm đang tiến hành theo dõi biến động của trên 300 mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam có khả năng bị điều tra phòng vệ thương mại và đặc biệt cơ sở dữ liệu đảm bảo việc khai thác thông tin về trao đổi thương mại của 38 quốc gia và vùng lãnh thổ chi tiết đến từng dòng thuế, từng đối tác và được cập nhật hàng tháng.
Ngoài ra, cơ sở dữ liệu về hệ thống pháp luật trong và ngoài nước thuộc lĩnh vực phòng vệ thương mại, cơ sở dữ liệu về các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại trên thế giới cũng thường xuyên được bổ sung. Đồng thời, hệ thống thường xuyên cập nhật thông tin từ các thị trường, trong đó có nhiều thị trường xuất khẩu chủ yếu, cũng là những thị trường thường xuyên điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam như: Hoa Kỳ, EU, Canada, Mexico, Úc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ. Cũng như liên tục cập nhật, cảnh báo về những mặt hàng xuất khẩu có nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại từ các thị trường quốc tế, bao gồm các vụ việc chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ thương mại.
Từ khi đưa hệ thống cảnh báo sớm vào vận hành, Cục Phòng vệ thương mại đã đạt nhiều kết quả quan trọng, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực phòng vệ thương mại, đặc biệt là cải thiện khả năng ứng phó của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý nhà nước có thể dựa trên dữ liệu phân tích của hệ thống cảnh báo sớm để kịp thời đưa ra các chính sách, biện pháp phòng vệ thương mại phù hợp, cơ quan có thẩm quyền có thể đưa ra cảnh báo sớm và đề xuất các biện pháp phù hợp với nền kinh tế trong nước.
Ông Chu Thắng Trung cho biết, hầu hết các cảnh báo mà cơ quan chức năng gửi tới hiệp hội và doanh nghiệp trong từng ngành hàng đều xuất phát từ những rủi ro thực tế liên quan đến nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại. Trong nhiều vụ việc, đặc biệt là điều tra đối với sản phẩm gỗ hoặc một số mặt hàng thép, các cảnh báo và dự báo đã cho thấy độ chính xác cao, giúp doanh nghiệp có thêm thời gian chuẩn bị, hiểu rõ hơn các quy định, quy trình và thủ tục cần thiết trước khi cơ quan nước ngoài khởi xướng điều tra.
Đặc biệt, nhờ nắm bắt sớm thông tin, doanh nghiệp đã chủ động và tích cực tham gia ngay từ giai đoạn đầu, qua đó góp phần tạo nên kết quả tích cực, hạn chế nguy cơ phải đối mặt với những phán quyết mang tính áp đặt từ phía cơ quan điều tra nước ngoài. "Thực tế tại một số vụ việc liên quan đến thép và gỗ cho thấy mức độ tham gia chủ động của doanh nghiệp Việt Nam đã mang lại hiệu quả rõ rệt và được đánh giá là khá tích cực" - ông Trung đánh giá.
Hệ thống cảnh báo sớm về phòng vệ thương mại giúp doanh nghiệp Việt Nam chủ động đối phó với các vụ việc điều tra, giảm rủi ro và bảo vệ thị phần xuất khẩu. Đồng thời cung cấp dữ liệu để cơ quan quản lý nhà nước về phòng vệ thương mại có biện pháp kịp thời để bảo vệ lợi ích kinh tế quốc gia, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh trong thương mại toàn cầu.