Cà phê xuất khẩu đứng trước “bài toán EUDR”
Năm 2024 ghi dấu bước chuyển mình mạnh mẽ của nông nghiệp Đắk Lắk. Trong đó, tốc độ tăng trưởng toàn ngành đạt 4,83% - cao gấp 1,4 lần bình quân chung cả nước. Kim ngạch xuất khẩu vượt mốc 1,5 tỷ USD, chiếm tới 90% tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh. Kết thúc 11 tháng năm 2025, xuất khẩu tiếp tục bứt phá với giá trị 2,8 tỷ USD, vượt 27,29% kế hoạch và tăng 41,30% so với cùng kỳ. Trong đó, cà phê đạt 225.725 tấn, hồ tiêu 36.723 tấn, điều 49.052 tấn; riêng rau quả mang về 400 triệu USD, hải sản 138,3 triệu USD, linh kiện điện tử 45,6 triệu USD… Những con số này cho thấy vị thế ngày càng vững chắc của nông sản Đắk Lắk trên bản đồ thương mại quốc tế.
Nông dân Đắk Lắk thu hoạch cà phê. Ảnh: Vũ Long
Là một trong những doanh nghiệp xuất khẩu cà phê hàng đầu, Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2-9 (Simexco Đắk Lắk) hiện đã đưa sản phẩm đến hơn 120 quốc gia và vùng lãnh thổ. Theo bà Lê Vũ Thùy Dung, Phó Giám đốc Thương mại Simexco Đắk Lắk, doanh nghiệp luôn tiên phong trong ứng dụng công nghệ số, mở rộng chế biến sâu và liên kết với nông hộ để nâng cao giá trị gia tăng cho cà phê Việt Nam.
Bà Dung cho biết, việc cấp C/O được triển khai ngay tại Sở Công Thương Đắk Lắk, doanh nghiệp sẽ tiết kiệm đáng kể thời gian, chi phí đi lại và chủ động hơn trong xuất khẩu”
Bà Lê Vũ Thùy Dung, Phó Giám đốc Thương mại Simexco Đắk Lắk. Ảnh: Vũ Long
Thách thức lớn hơn đang ở phía trước khi Liên minh châu Âu chính thức áp dụng Quy định chống phá rừng (EUDR) từ cuối năm 2025. Theo đó, các mặt hàng như cà phê, ca cao, dầu cọ, đậu nành, gỗ, cao su, thịt bò và sản phẩm phái sinh muốn vào EU phải chứng minh không gây mất rừng và có khả năng truy xuất nguồn gốc đầy đủ.
Chủ động đón đầu, Simexco Đắk Lắk đã ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc, trở thành doanh nghiệp đầu tiên tại Việt Nam được Hiệp hội 4C toàn cầu trao hai chứng nhận 4C – EUDR. Với gần 9.437 ha và khoảng 8.000 hộ nông dân tham gia, hiện công ty đang quản lý gần 27.000 ha cà phê, sản lượng hơn 89.000 tấn, tất cả đều đáp ứng tiêu chuẩn EUDR.
Trao quyền cho doanh nghiệp, gắn trách nhiệm với địa phương
Không chỉ dừng ở xuất khẩu cà phê đại trà, Đắk Lắk còn ghi nhận những mô hình liên kết hiệu quả trong phân khúc cà phê đặc sản. Sự hợp tác giữa Simexco Đắk Lắk và Công ty TNHH Thương mại dịch vụ nông trại EDE (MISS EDE) đã đưa cà phê Robusta đặc sản sang các thị trường khó tính như Hàn Quốc, Nhật Bản và được người tiêu trên thế giới dùng đánh giá cao về chất lượng và câu chuyện nguồn gốc.
Ông Hoàng Danh Hữu, Nhà sáng lập MISS EDE. Ảnh: Vũ Long
Cũng là doanh nghiệp phải thực hiện các bước liên quan đến cấp C/O, theo ông Hoàng Danh Hữu - Nhà sáng lập MISS EDE, Thông tư 40/2025/TT-BCT của Bộ Công Thương là bước ngoặt quan trọng, khi lần đầu tiên chuẩn hóa cơ chế tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa. Theo đó, thương nhân đủ điều kiện có thể được chấp thuận bằng văn bản để tự chứng nhận xuất xứ, thay vì phải xin cấp C/O cho từng lô hàng như trước. “Đây là sự chuyển dịch rõ rệt từ tiền kiểm sang hậu kiểm, đặt trách nhiệm minh bạch và tuân thủ lên doanh nghiệp, phù hợp với thông lệ quốc tế và khuyến khích nâng cao năng lực quản trị chuỗi cung ứng”, ông Hữu nhận định.
Vẫn theo lời ông Hoàng Danh Hữu, Thông tư 40/2025/TT-BCT cũng xác định Hệ thống quản lý và cấp chứng nhận xuất xứ điện tử (eCoSys) là nền tảng bắt buộc, thay cho mô hình song song hồ sơ giấy trước đây. Việc số hóa toàn bộ quy trình giúp chuẩn hóa dữ liệu, giảm tiếp xúc trực tiếp, hạn chế thủ tục không cần thiết, đồng thời tăng khả năng kết nối với hải quan và đối tác nước ngoài.
Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về hạ tầng công nghệ và năng lực vận hành cho cả cơ quan cấp C/O tại địa phương lẫn cộng đồng doanh nghiệp. Khi được trao quyền nhiều hơn, doanh nghiệp buộc phải chuyên nghiệp hơn – và địa phương cũng phải sẵn sàng đồng hành, giám sát và chịu trách nhiệm trong chuỗi giá trị xuất khẩu. “Cấp C/O tại chỗ, tự chứng nhận xuất xứ và số hóa quy trình không chỉ là cải cách thủ tục hành chính, mà còn là “đòn bẩy” để nông sản Đắk Lắk chinh phục các thị trường khó tính, đặc biệt trong bối cảnh EUDR và các tiêu chuẩn bền vững toàn cầu ngày càng khắt khe”, nhà sáng lập MISS EDE nói.
Theo Sở Công Thương Đắk Lắk, trong thời gian tới, Sở sẽ kiến nghị tỉnh đầu tư máy móc, thiết bị phục vụ cấp C/O, phối hợp với Bộ Công Thương đăng ký chữ ký và mở thêm lớp tập huấn để cán bộ nắm vững quy trình, nghiệp vụ cấp Giấy chứng nhận xuất xứ.