Nâng cao chất lượng dự báo chính sách
Phát biểu tại Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất do Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức ngày 22/11, ông Hoàng Thanh Tùng, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cho rằng, diễn đàn được tổ chức trong bối cảnh đất nước ta đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với những vận hội lớn đòi hỏi phải có hệ thống thể chế - pháp luật đồng bộ, hiện đại, hiệu lực, hiệu quả.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng
Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW với yêu cầu đổi mới căn bản công tác xây dựng và thi hành pháp luật, coi đây là “đột phá của đột phá” nhằm tạo lập nền tảng thể chế đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình phát triển bứt phá, giàu mạnh, hùng cường dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Để tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác lập pháp của Quốc hội trong thời gian tới, theo ông Tùng, cần đổi mới tư duy lập pháp theo hướng chủ động, kiến tạo và dẫn dắt sự phát triển là một bước chuyển mang tính nền tảng. Lập pháp cần chuyển từ tư duy “tiền kiểm”, “an toàn tuyệt đối” sang chủ động chấp nhận rủi ro có kiểm soát, mở rộng không gian cho đổi mới sáng tạo; cần mạnh mẽ luật hóa cơ chế sandbox; nâng cao chất lượng công tác dự báo chính sách; xây dựng đội ngũ “kiến trúc sư thể chế” có tư duy toàn diện, xuyên ngành, đủ khả năng nắm bắt xu thế toàn cầu và kiến tạo các mô hình mới.
Đồng thời, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường hiện đại trong bối cảnh chuyển đổi số, kinh tế xanh và sự xuất hiện của các mô hình kinh tế mới là yêu cầu cấp thiết. Các vấn đề mới then chốt như dữ liệu và tài sản số, trí tuệ nhân tạo, thị trường carbon, đổi mới sáng tạo cần được luật hóa và tiếp tục hoàn thiện qua thực tiễn phát triển.
Vận hành đồng bộ, hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền phù hợp với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Điều này không chỉ đòi hỏi phải rà soát, hoàn thành việc sửa đổi số lượng lớn các luật có liên quan phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp vào năm 2027 như mục tiêu Nghị quyết 66-NQ/TW đề ra mà còn phải bảo đảm các quy định pháp luật mới ban hành phát huy tối đa năng lực của chính quyền địa phương 2 cấp và phù hợp với thực tiễn yêu cầu quản lý.
Bên cạnh đó, hoàn thiện pháp luật về quyền con người, quyền công dân trong kỷ nguyên số. Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho rằng, công tác lập pháp sẽ phải tiếp tục chú trọng để bảo đảm và bảo vệ hữu hiệu quyền riêng tư trên môi trường mạng, quyền tiếp cận dịch vụ số, quyền bảo vệ dữ liệu cá nhân… Các văn bản luật, nghị quyết về y tế, giáo dục, an sinh xã hội phải được tiếp tục rà soát, hoàn thiện để có thể tạo nền tảng pháp lý đầy đủ xây dựng hệ thống y tế, giáo dục, an sinh xã hội chất lượng, hiện đại, nhân văn.
Hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng, lãng phí và kiểm soát quyền lực vẫn là yêu cầu cấp bách để củng cố liêm chính và niềm tin của xã hội. Đối với công tác xây dựng pháp luật cần phải tiếp tục rà soát để hoàn thiện bảo đảm sự minh bạch trong các khâu của quy trình xây dựng, ban hành văn bản, tránh việc để xảy ra các sơ hở, tiêu cực và cơ chế xin - cho trong các quy định pháp luật; đồng thời, tăng cường công tác giám sát, kiểm tra việc thực thi pháp luật và nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng, bảo đảm răn đe thực chất.
Khắc phục dứt điểm tình trạng “nợ đọng văn bản”
Liên quan đến đổi mới, hoàn thiện quy trình lập pháp, ông Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh, cần rút ngắn thời gian nhưng đồng thời phải nâng cao chất lượng các khâu trong quy trình, đặc biệt là khâu xây dựng, hoạch định chính sách và đánh giá tác động chính sách; tăng cường tính minh bạch, giải trình và trách nhiệm trong quy trình lập pháp. Khắc phục dứt điểm tình trạng “nợ đọng văn bản” quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật.
Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) vào tất cả các bước của quy trình lập pháp, bao gồm cả vấn đề nghiên cứu triển khai “Luật máy đọc được” (Machine-Raedable Law), là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả, tính hiện đại và tính kịp thời của pháp luật.
Song, cần làm rõ ranh giới và trách nhiệm pháp lý, mức độ “được phép” dựa vào trí tuệ nhân tạo trong các bước của quy trình, đặc biệt ở các khâu liên quan đánh giá tác động chính sách, soạn thảo, thẩm định, thẩm tra; nhận diện đầy đủ những thách thức và rủi ro của quá trình chuyển đổi, chuẩn hóa hệ thống pháp luật dưới dạng dữ liệu có cấu trúc để xây dựng lộ trình triển khai khả thi, bảo đảm tính bền vững của cuộc cải cách mang tính hệ thống ở tầng kiến trúc dữ liệu của pháp luật.
Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV đề ra mục tiêu tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, minh bạch và khả thi, làm nền tảng cho quản lý, quản trị hiện đại, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển các lĩnh vực mới, tháo gỡ khó khăn, khai thác tối đa tiềm năng, thế mạnh và nguồn lực, tạo động lực cho phát triển nhanh và bền vững của đất nước.
"Để hiện thực hóa mục tiêu này, đòi hỏi công tác lập pháp của Quốc hội cần phải được tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, nâng cao chất lượng, hiệu quả để cùng Chính phủ, các ngành, các cấp xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật thực sự trở thành khâu “đột phá của đột phá” và là động lực phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” - ông Tùng nói.
Ông Hoàng Thanh Tùng, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội nhấn mạnh: Việc giảm tầng nấc, thu hẹp loại văn bản để tinh gọn hệ thống văn bản quy phạm pháp luật là cần thiết nhưng cần đánh giá thêm về tác động đối với tính linh hoạt trong quản lý, điều hành, nhất là trong bối cảnh kinh tế toàn cầu có nhiều diễn biến bất định hiện nay; đồng thời, cần làm rõ tiêu chí xác định luật chung, luật chuyên ngành, phân định luật công - luật tư và tính thực tiễn, khả thi của việc áp dụng các tiêu chí này cho việc tái cấu trúc hệ thống pháp luật thực định của Việt Nam.