Chiều muộn 2/11, mưa lất phất giăng khắp lối, phủ nhẹ lên không gian khu Trung tâm Triển lãm Việt Nam (VEC). Giữa âm thanh nhẹ ru của mưa thu, trong những gian hàng rực rỡ sắc màu và hương vị vùng miền, một thanh âm trong trẻo vang lên khiến nhiều người dừng bước. Đó là tiếng đàn đá được ngân lên từ đôi tay của nghệ nhân Nguyễn Duy Thảo, đến từ Lộc Ninh, Bình Phước.
Giữa không gian ồn ã của hội chợ, tiếng đàn đá vang lên như một nhịp thở khác, chậm rãi, nguyên sơ, thấm đẫm tinh thần đất Việt. “Đây là phiên bản phục dựng của bảo vật quốc gia - đàn đá Lộc Hòa, được khai quật tại xã Lộc Hòa, huyện Lộc Ninh, Bình Phước (cũ),” nghệ nhân Nguyễn Duy Thảo mở đầu câu chuyện, giọng đầy tự hào.
Anh kể, trước kia, khu vực này thuộc xã Lộc Hòa, nay đã sáp nhập hành chính thành xã Lộc Thạnh, nhưng tên gọi “đàn đá Lộc Hòa” vẫn được giữ nguyên, như một chứng tích văn hóa không thể phai mờ. Để làm ra một bộ đàn hoàn chỉnh, người nghệ nhân phải bắt đầu từ công đoạn tìm đá, một trong những phần việc quan trọng nhất. “Phải tìm được loại đá có độ vang tự nhiên, tiếng trong và ngân dài,” anh Thảo nói. Sau đó, đá được xẻ, định hình, đo tần số từng thanh bằng máy chuyên dụng. Nhưng dù có máy hỗ trợ, cảm âm vẫn là yếu tố quyết định.
“Chỉ cần đục quá tay một chút là hỏng viên đá. Mỗi bộ đàn là sự kết hợp giữa kỹ thuật, kinh nghiệm và sự kiên nhẫn - vừa giữ được dáng vẻ mộc mạc, vừa đạt độ chính xác gần như tuyệt đối,” nghệ nhân Thảo cho biết.
Nghệ nhân Nguyễn Duy Thảo say sưa chơi nhạc cụ tại gian hàng tỉnh Đồng Nai. Ảnh: Diệu Linh
Khi nhắc đến những con người đầu tiên đã làm nên tiếng đàn đá - những nghệ sĩ vô danh của hàng nghìn năm trước, đôi mắt người nghệ nhân chùng xuống, giọng trầm lại. Anh bảo, cách đây khoảng ba nghìn năm, con người đã biết chọn những tảng đá cứng hơn để ghè, đẽo, tạo nên thanh âm. Những tiếng ngân vang đầu tiên ấy không chỉ là âm nhạc, mà còn là tiếng gọi của sự sống, là nhịp thở của con người giữa thiên nhiên khắc nghiệt. Đàn đá, vì thế, không chỉ phục vụ nghi lễ hay tín ngưỡng, mà còn là phương tiện giao cảm, để con người khi ấy vừa kết nối với thế giới tâm linh, vừa xua đuổi thú dữ, vừa giữ lấy hơi ấm cộng đồng giữa rừng sâu núi thẳm.
Với nghệ nhân Nguyễn Duy Thảo, việc mang đàn đá đến Hội chợ Mùa Thu lần thứ nhất - 2025 hôm nay không đơn thuần là giới thiệu một nhạc cụ cổ, mà là kể lại câu chuyện dài của lịch sử và văn hóa Việt. Anh nói, bên cạnh nông sản và sản phẩm công nghiệp, Đồng Nai muốn dành riêng một khoảng không gian cho tiếng đàn đá - biểu tượng của trí tuệ và tâm hồn Việt. “Từ những viên đá thô sơ, con người Việt đã tạo nên âm nhạc. Mỗi âm thanh là tiếng nói của đất, của lịch sử,” Nghệ nhân Nguyễn Duy Thảo chia sẻ.
Rất nhiều em học sinh bày tỏ thích thú khi chiêm ngưỡng nghệ nhân chơi đàn đá. Ảnh: Diệu Linh
Hành trình nhỏ, ý nghĩa lớn
Trong không gian mái vòm nơi tiếng đàn đá vang lên, chị Tuyết, du khách từ Hà Nội dừng bước, lặng nghe. Ngoài kia, mưa thu rơi nhè nhẹ, khiến khoảnh khắc ấy thêm phần lắng đọng. “Thực ra, mình không làm nghệ thuật, nhưng khi nghe tiếng đàn đá ấy, tự nhiên thấy bị thu hút lạ kỳ. Âm thanh mộc mạc mà khiến tinh thần thư giãn, thoải mái. Nghe như thể quá khứ đang đối thoại với hiện tại".
Chị kể, chọn đến hội chợ vào ngày mưa để “đỡ đông người”, nhưng không ngờ lại bước vào một không gian vừa đông vui, vừa khác lạ, nơi sắc màu, âm thanh và con người hòa vào nhau thành một bức tranh sống động: “Chỉ trong không gian này thôi, mình được đi qua mọi vùng miền - từ nông sản Tây Bắc, đồ thủ công Tây Nguyên, đến tiếng đàn đá Đồng Nai. Cảm giác như được du lịch khắp Việt Nam mà không cần rời khỏi Thủ đô".
Chị Tuyết (bên phải) bị thu hút bởi tiếng đàn đá. Ảnh: Diệu Linh
Với chị Tuyết, Hội chợ Mùa Thu lần thứ nhất - không chỉ là nơi mua sắm, mà còn là một hành trình trải nghiệm. “Mình được biết thêm về văn hóa của những vùng đất chưa từng đặt chân đến. Một hành trình nhỏ nhưng ý nghĩa lớn" - chị Tuyết cho biết.
Trong khi đó, theo nghệ nhân Nguyễn Duy Thảo, việc Sở Công Thương Đồng Nai kết hợp giữa sản phẩm kinh tế, văn hóa và ẩm thực trong cùng một không gian là một hướng đi đáng trân trọng. “Nếu chỉ trưng bày hàng hóa sẽ khô cứng. Nhưng khi thêm yếu tố văn hóa, du lịch, âm nhạc, hội chợ trở thành câu chuyện toàn diện hơn, vừa của đời sống vật chất, vừa của tinh thần,” anh nói.
Và đúng như thế, giữa mưa thu Hà Nội, trong tiếng đàn đá ngân vang, Hội chợ Mùa Thu lần thứ nhất - 2025 không chỉ là nơi quảng bá thương hiệu hay xúc tiến thương mại, mà còn là không gian gặp gỡ của ký ức, cảm xúc và bản sắc Việt.
Từ âm thanh của đá, người ta nghe thấy hơi thở của nghìn năm lịch sử, nghe thấy lòng tự hào của những người Việt hôm nay đang kể lại câu chuyện đất nước mình bằng chính ngôn ngữ của văn hóa.