Đề xuất Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh là đô thị loại đặc biệt

Tạo cơ sở pháp lý quản lý đô thị hiệu quả hơn

Chiều ngày 24/12, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua 2 Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn đơn vị hành chính và phân loại đô thị.

Trình bày Tờ trình dự án Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, mục đích ban hành Nghị quyết nhằm thực hiện xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, xác định rõ vai trò và chức năng đô thị trong mô hình mới; tạo cơ sở pháp lý cho việc phân cấp quản lý đô thị hiệu quả hơn, định hướng quy hoạch phát triển đô thị phù hợp, đảm bảo tính ổn định và bền vững, đồng thời khắc phục các bất cập hiện tại trong hệ thống phân loại. 

Bộ trưởng Bộ Xây dựng nhấn mạnh, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là một chuyển biến mới trong công tác quản lý phát triển đô thị. Công tác xây dựng và quản lý chất lượng đô thị hướng tới lấy người dân làm trung tâm, công tác quản lý đáp ứng với tình hình mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong quản trị đô thị.

Dự thảo Nghị quyết đã đưa ra các nội dung mới, các nội dung sửa đổi, thay thế so với Nghị quyết số 1210/2016/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị.

Cụ thể, phạm vi đánh giá, phân loại đô thị được xác định là khu vực đô thị trên cơ sở không gian phát triển, tính chất, chức năng, vai trò và vị trí trong hệ thống đô thị quốc gia, không giới hạn đơn vị hành chính.

Dự thảo nghị quyết đề xuất, xác định lại phạm vi đơn vị hành chính, đánh giá phân loại đô thị hiện nay sẽ được xem xét trên cơ sở thực tiễn phát triển đã được định hướng bằng quy hoạch chung đô thị.

Cách xác định đô thị theo không gian phát triển và chức năng thực tế dựa trên cơ sở khoa học của địa lý đô thị, quy hoạch vùng và quản trị lãnh thổ hiện đại, trong đó đô thị được nhìn nhận như một thực thể động, có ranh giới phát triển mở, lan tỏa theo cấu trúc kinh tế - xã hội và hạ tầng kết nối.

Cho phép đánh giá đô thị theo liên kết vùng, hạ tầng và hoạt động kinh tế - xã hội thực tế, thay vì chỉ căn cứ vào địa giới hành chính, qua đó tạo điều kiện cho việc quy hoạch, đầu tư và quản lý phát triển đô thị đồng bộ, linh hoạt và hiệu quả hơn.

Việc áp dụng hướng tiếp cận này ở Việt Nam giúp phản ánh đúng thực tiễn đô thị hóa lan tỏa, tạo điều kiện để xây dựng khung thể chế quản lý linh hoạt, phù hợp với mô hình chính quyền đô thị 2 cấp, đồng thời bảo đảm tính thống nhất giữa không gian phát triển, tổ chức hành chính và quản lý đầu tư hạ tầng đô thị.

Rút gọn còn 4 loại đô thị

Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, hoàn thiện hệ thống phân loại gồm 4 loại mới thay cho 6 loại cũ. Theo Nghị quyết số 1210, hệ thống phân loại đô thị của Việt Nam được chia thành 6 loại là loại đặc biệt, loại I của thành phố trung ương và loại I thuộc tỉnh; loại (II, III, IV, V) là đô thị thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Nội dung dự thảo lần này đã sửa đổi và hoàn thiện hệ thống phân loại gồm 4 loại: loại đặc biệt, loại I, loại II và loại III; bỏ loại I thuộc tỉnh để tránh chồng chéo. "Việc rút gọn còn 4 loại đô thị (loại đặc biệt, loại I, loại II, loại III) giúp hệ thống Việt Nam tiệm cận với thông lệ quốc tế, đồng thời phân biệt rõ vai trò vùng và quốc gia của các đô thị đặc biệt và loại I" - Bộ trưởng nói. 

Bên cạnh đó, tập trung hỗ trợ đầu tư và quản lý hiệu quả cho các đô thị loại II, loại III đang phát triển nhanh; giảm sự cát cứ trong chính sách hỗ trợ và đầu tư phát triển đô thị giữa các địa phương.

Việc sửa đổi hệ thống phân loại đô thị còn 4 cấp (loại đặc biệt, loại I, loại II, loại III) và bỏ cấp “đô thị loại I thuộc tỉnh”, đáp ứng yêu cầu thống nhất thể chế, đơn giản hóa mô hình quản lý; phản ánh đúng vai trò thực tế của các đô thị trong hệ thống cấp quốc gia, cấp tỉnh và cấp cơ sở. Tạo cơ sở cho cơ chế phân cấp, đầu tư và phát triển đô thị đồng bộ, hiệu quả hơn trong giai đoạn 2026 - 2035.

Việc quy định Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị loại đặc biệt, đây là 2 đô thị có tính chất vượt trội so với hệ thống đô thị thông thường, là hai cực tăng trưởng trọng yếu, giữ vai trò trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học - công nghệ và hội nhập quốc tế, có tầm ảnh hưởng lan tỏa toàn quốc; dẫn dắt sự phát triển của các thành phố này là căn cứ các định hướng của Trung ương và văn bản quy phạm pháp luật để xây dựng các tiêu chuẩn, tiêu chí đặc thù phù hợp với các điều kiện phát triển và vai trò, vị trí của đô thị.

Dự thảo nghị quyết cũng sửa đổi tiêu chí phân loại đô thị, rút gọn từ 5 còn 3 nhóm chính: vai trò, vị trí và điều kiện phát triển kinh tế - xã hội; mức độ đô thị hóa; trình độ phát triển hạ tầng và tổ chức không gian.

Đổi mới cách thức đánh giá, phân định rõ tiêu chuẩn ở cấp tỉnh gắn với vai trò đô thị trong phạm vi tỉnh, vùng, quốc gia và tiêu chuẩn ở cấp cơ sở gắn với phục vụ dân sinh, quản trị cơ sở. Dự thảo chỉ quy định tiêu chuẩn cho loại I, II, III, không quy định tiêu chí, tiêu chuẩn cho đô thị đặc biệt.

Bổ sung quy định áp dụng theo vùng miền và yếu tố đặc thù, cho phép giảm chuẩn về dân số, mật độ, tỷ lệ lao động phi nông nghiệp đối với khu vực miền núi, biên giới, hải đảo, Đồng bằng sông Cửu Long, cố đô và di sản UNESCO, bảo đảm tính linh hoạt và khả thi.

Ngoài ra, sửa đổi thẩm quyền công nhận, phân cấp mạnh cho địa phương; bổ sung quy định sử dụng kết quả phân loại đô thị và chuyển đổi số trong công tác phân loại đô thị; quy định chuyển tiếp đối với các đô thị đã được công nhận loại đô thị theo quy định mới của dự thảo Nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội.