Điều kiện 'vàng' để doanh nghiệp không bỏ lỡ lợi thế trong EVFTA

Điều kiện "vàng" để tận dụng tối đa ưu đãi thuế 

Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) được ví như “đòn bẩy vàng” cho doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là khối doanh nghiệp vừa và nhỏ trong hành trình chinh phục thị trường quốc tế.

Đáng chú ý, theo các chuyên gia kinh tế, cam kết xóa bỏ gần 99% dòng thuế trong vòng 7 năm khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực sẽ tạo lợi thế lớn cho nhiều ngành hàng chủ lực của Việt Nam như dệt may, da giày, gỗ nội thất, nông sản chế biến và thủy sản...

Tuy nhiên, để biến cơ hội thành lợi thế thực sự, doanh nghiệp cần tuân thủ đúng các quy định và tiêu chuẩn trong Hiệp định. Việc tuân thủ các quy định chính là chìa khóa giúp doanh nghiệp Việt tối ưu chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị phần tại châu Âu.

Đây cũng là nội dung được các chuyên gia nhấn mạnh trong Hội thảo “Tuân thủ quy định thương mại xuất nhập khẩu theo EVFTA để tối ưu chi phí và tận dụng ưu đãi thuế” diễn ra vào ngày 18/9 tại Thành phố Hồ Chí Minh vừa qua.

Trên thực tế, EVFTA mang lại lợi ích rõ rệt cho giao thương Việt Nam - EU. Kể từ khi có hiệu lực, Hiệp định EVFTA đã đưa tổng kim ngạch thương mại song phương đạt 298 tỷ USD tính đến tháng 5/2025, tương đương gần 40% tổng giá trị thương mại tích lũy giữa hai bên trong hơn 30 năm qua.

Kết quả đó đến từ việc doanh nghiệp hai đã và đang tận dụng rất tốt những ưu đãi thuế quan từ EVFTA. Trong EVFTA, thuế suất áo sơ-mi xuất khẩu sang Đức giảm từ 12% xuống 0%, đồng nghĩa doanh nghiệp tiết kiệm gần 1 triệu USD cho một lô hàng 1 triệu chiếc.

Cà phê rang xay, vốn chịu thuế 7-11%, nay cũng được đưa về 0%, tạo lợi thế cạnh tranh vượt trội cho Việt Nam trước các đối thủ như Brazil hay Indonesia.

Trong ngành gỗ, khoảng 90% sản phẩm được xóa thuế ngay từ ngày đầu, nhờ đó chỉ sau 5 năm, Việt Nam đã chiếm hơn 10% thị phần nội thất gỗ tại châu Âu và chen chân vào cả phân khúc cao cấp, vốn là sân chơi của Ý và Ba Lan.

Tuy nhiên, ưu đãi thuế chỉ thực sự trở thành hiện thực khi doanh nghiệp đáp ứng đầy đủ và chính xác các quy định mà EVFTA đề ra.

Bà Nguyễn Thị Phượng, Giám đốc điều hành Công ty TradeComply, nhấn mạnh: “Một lỗi nhỏ trong việc tuân thủ có thể khiến doanh nghiệp mất toàn bộ ưu đãi thuế quan”. Những sai sót thường gặp là áp sai mã HS, không chứng minh được tỷ lệ giá trị khu vực 40%, thiếu chứng từ hợp lệ như C/O mẫu EUR.1.

Theo bà Phượng, trung bình 60% container quốc tế bị chậm thông quan mỗi ngày, trong đó sai mã HS và nhập liệu thủ công khiến chi phí tuân thủ của doanh nghiệp Việt cao hơn 20-30% so với đối thủ.

Chưa kể, tới đây, hàng hóa xuất khẩu trong nước sẽ đối diện với hàng loạt rào cản phi thuế quan. Năm 2026, Cơ chế điều chỉnh carbon biên giới (CBAM) sẽ chính thức áp dụng đối với thép, xi măng, nhôm và phân bón, yêu cầu minh bạch báo cáo phát thải CO₂. Quy định EUDR không chỉ tác động đến gỗ mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến cà phê, cao su và ca cao, buộc các doanh nghiệp phải thiết lập hệ thống truy xuất nguồn gốc hiệu quả.

Song song, các tiêu chuẩn về môi trường, lao động và trách nhiệm xã hội (ESG) ngày càng được coi trọng, trở thành điều kiện để hàng Việt được các chuỗi bán lẻ lớn tại châu Âu chấp nhận.

Bà Phan Thụy My, Trưởng Văn phòng Đại diện Thương mại bang Rheinland-Pfalz tại Việt Nam cho biết, EU liên tục cập nhật quy định, từ thay đổi quy tắc xuất xứ đầu năm 2025 đến việc triển khai hệ thống số hóa ELAN cho nông sản. “Doanh nghiệp nào chậm thích ứng sẽ mất niềm tin từ đối tác và gặp khó khi thông quan. Nhưng nếu tận dụng công cụ số, họ có thể rút ngắn thời gian, giảm chi phí và củng cố uy tín”, bà My nhận định.

Siết chặt quản lý luồng thương mại Việt Nam - EU

Cũng theo ông Trần Ngọc Quân - Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU, cơ hội luôn đi kèm thách thức. Với những ưu đãi lớn từ Hiệp định EVFTA, không ít doanh nghiệp, đối tác sẽ lợi dụng những lợi thế của Việt Nam để lẩn tránh thuế... vì vậy cần siết chặt quản lý đối với luồng lưu lượng thương mại giữa Việt Nam và EU với một nước thứ ba, để đảm bảo doanh nghiệp Việt Nam được hưởng tối đa những lợi thế từ EVFTA.

Ông Trần Ngọc Quân lưu ý, dự kiến cuối tháng 9/2025, hai bên sẽ tiến hành phiên rà soát Hiệp định EVFTA. Việt Nam có thể đề xuất đẩy mạnh mở cửa thị trường nông sản cho hàng nông sản Việt Nam vào EU như gạo; đề nghị EU sửa đổi, bổ sung các mặt hàng nông sản của Việt Nam vào danh sách được hưởng ưu đãi thuế quan.

Liên quan đến thẻ vàng IUU, ông Quân kiến nghị, các Bộ ngành, cơ quan quản lý, doanh nghiệp cần nỗ lực hơn nữa trong công tác phối hợp, tháo dỡ thẻ vàng IUU của EU. Nếu gỡ thành công thẻ vàng IUU trong 2025 sẽ tạo ra một điều kiện rất tốt để phát triển thủy hải sản đánh bắt, đặc biệt là đối với sản phẩm cá ngừ. Cá ngừ Việt Nam hiện nay đang được nhiều nhà nhập khẩu EU ưa chuộng và tìm kiếm.

Trong khi đó, đối với nhóm hàng thực phẩm, trong đó có hàng rau, củ, quả... ông Quân khuyến nghị doanh nghiệp trong nước cần kiểm soát chặt chẽ dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, tuân thủ nghiêm các quy định của thị trường EU để đẩy mạnh xuất khẩu.

Ông Trần Ngọc Quân khuyến nghị, để duy trì và mở rộng thị phần tại EU, doanh nghiệp xuất khẩu trong nước cần tuân thủ nghiêm các tiêu chuẩn bền vững và truy xuất nguồn gốc, đặc biệt là quy định IUU để tránh nguy cơ bị cảnh báo hoặc cấm nhập khẩu. Cùng đó, đẩy mạnh chế biến sâu và phát triển sản phẩm giá trị gia tăng, tận dụng lợi thế thuế quan EVFTA và đáp ứng thị hiếu cao cấp của người tiêu dùng châu Âu.

Đáng chú ý, Tham tán Trần Ngọc Quân nhấn mạnh, Hiệp định EVFTA mở ra cánh cửa lớn nhưng chỉ thực sự trở thành cơ hội khi doanh nghiệp chủ động tuân thủ. Nếu chậm thích ứng hoặc coi nhẹ quy định, ưu đãi thuế quan sẽ biến mất, đồng nghĩa doanh nghiệp tự đánh mất lợi thế cạnh tranh.

Trong bối cảnh EU là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba của Việt Nam, việc tuân thủ không chỉ giúp tối ưu chi phí mà còn nâng cao năng lực đàm phán, mở rộng thị phần và củng cố thương hiệu ở phân khúc cao cấp.

EVFTA không đơn thuần là hiệp định về thuế quan, mà là “bài kiểm tra năng lực tuân thủ”. Doanh nghiệp Việt chỉ có thể chinh phục thị trường châu Âu nếu biết “chơi đúng luật”, biến ưu đãi thành lợi thế bền vững và khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

EVFTA mang lại lợi ích rõ rệt cho giao thương Việt Nam - EU. Kể từ khi có hiệu lực, Hiệp định EVFTA đã đưa tổng kim ngạch thương mại song phương đạt 298 tỷ USD tính đến tháng 5/2025, tương đương gần 40% tổng giá trị thương mại tích lũy giữa hai bên trong hơn 30 năm qua.