Yêu cầu cấp thiết
Theo Bộ Công Thương, phát triển thương mại biên giới Việt Nam - Campuchia trong giai đoạn tới không chỉ dừng ở việc gia tăng kim ngạch, mà đòi hỏi phải đồng bộ cả về hạ tầng thương mại biên giới, ban hành cơ chế chính sách, dịch vụ logistics, phát triển thị trường và liên kết vùng.
Đây là những yêu cầu cấp thiết nhằm thực hiện mục tiêu kim ngạch song phương đạt được khoảng 15 tỷ USD vào năm 2027 và 20 tỷ USD vào năm 2030, góp phần củng cố quan hệ hợp tác toàn diện, lâu dài, ổn định giữa hai nước (Quyết định số 2162/QĐ-BCT ngày 25 tháng 7 năm 2025 của Bộ trưởng Bộ Công Thương thúc đẩy mạnh phát triển thương mại biên giới, xuất khẩu hàng hóa sang thị trường Campuchia).
Bộ Công Thương đặt mục tiêu đến năm 2030 phát triển các khu vực cửa khẩu toàn diện với hệ thống kho lạnh và bến bãi hiện đại.
Cảng Long An được kỳ vọng trở thành "mắt xích" quan trọng trong mạng lưới logistics Việt Nam - Campuchia.
Tuy nhiên, thực trạng hạ tầng biên giới Việt Nam - Campuchia trong bối cảnh hiện nay đang đặt ra nhiều thách thức. Trong đó, nguồn lực đầu tư còn hạn chế. Vốn ngân sách phân bổ của địa phương còn ít, khó thu hút tư nhân vào các dự án quy mô lớn như trung tâm logistics, trung tâm thương mại, kho ngoại quan.
Đồng thời, chưa đồng bộ hạ tầng cửa khẩu do một số cửa khẩu biên giới chưa được kết nối hoặc cơ sở kiểm tra, giám sát, trang thiết bị kỹ thuật còn thiếu, gây ách tắc, kéo dài thời gian thông quan. Nhiều chợ biên giới còn tạm bợ, quy mô nhỏ, hoạt động rời rạc, hàng hóa chưa đa dạng; dịch vụ logistics chưa tương xứng, còn thiếu "mắt xích" quan trọng như kho ngoại quan, ICD.
Thiếu tính đồng bộ và liên kết vùng cũng là một trong các thách thức, khi các dự án chợ biên giới, kho hàng hóa, trung tâm logistics phân tán, chưa hình thành chuỗi khép kín “chợ - kho - logistics - trung tâm thương mại”. Bên cạnh đó, chất lượng chợ và dịch vụ logistics chưa cao. Nhiều chợ biên giới xuống cấp, cơ sở vật chất nghèo nàn, chưa đáp ứng tiêu chuẩn thương mại hiện đại; logistics chủ yếu ở quy mô nhỏ, thiếu dịch vụ giá trị gia tăng.
Do hạn chế về hạ tầng kiểm dịch, truy xuất nguồn gốc, nhiều sản phẩm nông, lâm, thủy sản khó đáp ứng tiêu chuẩn RCEP, ATIGA, khiến cơ hội hưởng thuế ưu đãi chưa được khai thác triệt để.
Đẩy mạnh mô hình cửa khẩu thông minh
Để tháo gỡ những khó khăn này, Bộ Công Thương đã đưa ra định hướng và nhiều giải pháp nhằm nhằm phát triển và kết nối hiệu quả hạ tầng thương mại biên giới Việt Nam - Campuchia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035.
Trong đó, sớm hoàn thiện và nâng cấp hạ tầng cửa khẩu biên giới: Tập trung nguồn lực đầu tư các cửa khẩu quốc tế có vai trò động lực như Mộc Bài (Tây Ninh), Tịnh Biên - Vĩnh Xương (An Giang), Thường Phước - Dinh Bà (Đồng Tháp), Bình Hiệp (Tây Ninh), Hà Tiên - Giang Thành (An Giang), Hoa Lư (Đồng Nai), Bu P’răng (Lâm Đồng), Lệ Thanh (Gia Lai), Bờ Y (Quảng Ngãi). Ưu tiên hạng mục bãi kiểm hóa, kho ngoại quan, kho lạnh, hệ thống kiểm tra chuyên ngành, bảo đảm rút ngắn thời gian thông quan, đáp ứng cam kết trong Hiệp định thương mại biên giới Việt Nam - Campuchia năm 2023.
Tăng cường kết nối hạ tầng thương mại biên giới với giao thông đường bộ và cảng biển. Đẩy nhanh tiến độ các tuyến đường bộ, đường thủy chiến lược: Cao tốc Dinh Bà - Cao Lãnh (Đồng Tháp), tuyến gom container Bình Hiệp - Cảng quốc tế Long An (Tây Ninh), Quốc lộ 80B nối Vĩnh Xương (An Giang), đường tỉnh nối Bu P’răng - Đắk Peur (Lâm Đồng). Hình thành hành lang logistics kết nối Đồng bằng sông Cửu Long - Campuchia - Thái Lan, gắn với sáng kiến Hành lang kinh tế GMS và Hiệp định ATIGA.
Phát triển các trung tâm logistics và kho chuyên dùng tại Khu kinh tế cửa khẩu: Tổ chức xây dựng trung tâm logistics Tịnh Biên (An Giang), ICD Hoa Lư (Đồng Nai), kho lạnh Thường Phước - Dinh Bà (Đồng Tháp), kho ngoại quan Bình Hiệp (Tây Ninh), trung tâm gom hàng Hà Tiên (An Giang). Đây là các dự án đã được tỉnh phê duyệt quy hoạch, phù hợp định hướng trong Bản ghi nhớ hợp tác phát triển hạ tầng thương mại biên giới Việt Nam - Campuchia.
Đặc biệt, đẩy mạnh ứng dụng mô hình cửa khẩu thông minh: Thực hiện cơ chế “một cửa, một lần dừng” theo Hiệp định tạo thuận lợi cho vận tải hàng hóa và người qua lại biên giới (CBTA) trong khuôn khổ GMS. Tích hợp hải quan điện tử, quản lý phương tiện, giám sát hàng hóa bằng mã QR và công nghệ số. Thí điểm tại Mộc Bài (Tây Ninh), Vĩnh Xương (An Giang), Lệ Thanh (Gia Lai), sau đó nhân rộng ra các cửa khẩu biên giới khác.
Cải thiện hạ tầng giao thông cửa khẩu
Ông Đỗ Quốc Hưng, Phó Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương) đề xuất, cần đẩy nhanh hoàn thiện hạ tầng biên giới và logistics. Theo đó, hiện nay, hơn 70% kim ngạch thương mại song phương diễn ra qua các cửa khẩu biên giới.
Bởi vậy, việc nâng cấp đường sá kết nối các cửa khẩu chính, xây dựng mới và cải tạo chợ biên giới, khu kinh doanh biên mậu, nâng cao năng lực hoạt động của các trung tâm logistics, kho hàng hóa, bến bãi là rất quan trọng.
Ông Đỗ Quốc Hưng, Phó Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương)
Đặc biệt, cần đẩy nhanh hoàn thành dự án tuyến cao tốc TP. Hồ Chí Minh - Mộc Bài vào năm 2027, nối trực tiếp với cao tốc Phnom Penh - Bavet (Campuchia), hình thành trục liên vận quốc tế TP. Hồ Chí Minh - Tây Ninh - Phnom Penh để thúc đẩy lưu thông hàng hóa giữa hai nước nhanh hơn, thuận lợi hơn, giảm thời gian vận chuyển hàng hóa, giảm chi phí logistics và góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
Ông Đỗ Việt Phương, Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Campuchia cũng nhấn mạnh, cần thúc đẩy việc xây dựng hạ tầng vận tải và giao thông hiệu quả để tăng cường khả năng kết nối thị trường hai nước. Việc cải thiện hạ tầng giao thông cả ở cả hai phía sẽ giúp giảm bớt chi phí vận chuyển và thời gian, từ đó làm cho hàng hóa Việt Nam có thể tiếp cận thị trường Campuchia một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn.
Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng nhấn mạnh, cần hành động mạnh mẽ để thúc đẩy hoạt động thương mại biên giới Việt Nam - Campuchia. Theo đó, một trong các nhóm giải pháp trọng tâm nhằm thúc đẩy hiệu quả kinh tế biên giới Việt Nam - Campuchia bao gồm: Đẩy mạnh đầu tư, nâng cấp các tuyến đường và cửa khẩu biên giới; gắn kết phát triển hạ tầng thương mại biên giới Việt Nam - Campuchia với đầu tư đồng bộ hạ tầng cửa khẩu, logistics, kho hàng hóa, chợ biên giới. Đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng mô hình cửa khẩu thông minh nhằm thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng nông, lâm, thủy sản sang thị trường Campuchia…