"Hạt nhân" của chuỗi liên kết giá trị
Cách đây hơn một thập kỷ, người dân xã Sơn Dương (TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh), nay là phường Hoành Bồ bắt đầu trồng ổi trên những sườn đồi đất đỏ vốn chỉ quen với keo và cây tạp. Ban đầu, ổi Hoành Bồ chỉ được xem như một loại cây thử nghiệm. Nhưng rồi nhờ thổ nhưỡng phù hợp, khí hậu trong lành, quả ổi có vị ngọt thanh, ruột đặc, mùi thơm tự nhiên, rất khác biệt so với ổi ở các vùng đồng bằng.
Từ vài hộ trồng rải rác, đến nay, cây ổi đã bén rễ bền chặt trên vùng đất miền núi Hoành Bồ, trở thành cây trồng chủ lực của địa phương. Mỗi ha ổi cho thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm, giúp nhiều hộ dân thoát nghèo, vươn lên làm giàu.
Ổi là sản phẩm chủ lực của bà con phường Hoành Bồ (Quảng Ninh) (Ảnh: Mỹ Dung)
“Ổi Hoành Bồ giờ không chỉ là cây ăn quả mà còn là ‘cây kinh tế’, gắn với sinh kế, với niềm tự hào của người dân vùng cao,” một cán bộ nông nghiệp địa phương nhận định.
Trước thực tế người dân sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, tiêu thụ khó khăn, năm 2021, Hợp tác xã Nông Lâm Ngư nghiệp Việt Hưng được thành lập, quy tụ hơn 60 hộ dân tham gia trồng ổi trên diện tích khoảng 15 ha. HTX định hướng rõ ràng: sản xuất sạch, đạt chuẩn VietGAP, đồng thời xây dựng thương hiệu “Ổi Hoành Bồ”.
Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, bà Nguyễn Thúy Hà - Giám đốc HTX Việt Hưng chia sẻ, điều quan trọng nhất là thay đổi tư duy sản xuất của người dân. “Trước kia, bà con trồng theo thói quen, được mùa thì rớt giá. Giờ đây, HTX hướng dẫn kỹ thuật, tổ chức thu hái đồng loạt, áp dụng chế phẩm vi sinh, ghi chép nhật ký canh tác… Mọi thứ đều có quy trình rõ ràng”, bà Hà nói.
Từ đó, HTX Việt Hưng hình thành chuỗi giá trị khép kín: trồng - thu hái - chế biến - tiêu thụ. Ngoài ổi tươi, HTX còn chế biến rượu ổi, nước ép ổi và dự kiến phát triển các sản phẩm sấy dẻo, mứt ổi để tăng giá trị gia tăng. Mỗi sản phẩm đều được dán tem truy xuất nguồn gốc, có mã vùng trồng, mã QR để người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra.
Nhờ cách làm bài bản, sản phẩm của HTX đã đạt chứng nhận OCOP 3-4 sao của tỉnh Quảng Ninh, nhiều lần được lựa chọn trưng bày tại các hội chợ thương mại trong và ngoài tỉnh.
Việc đưa quy trình VietGAP vào sản xuất đã tạo ra bước ngoặt lớn. Giá ổi bán tại vườn đạt khoảng 25.000 đồng/kg, cao gấp đôi so với trước. Mỗi ha ổi có thể cho thu nhập từ 700-800 triệu đồng/năm, trở thành nguồn sống ổn định cho hàng chục hộ dân vùng núi Sơn Dương.
Ổi Hoành Bồ hiện là một trong những sản phẩm tiêu biểu của phường Hoành Bồ
Ổi Hoành Bồ hiện là một trong những sản phẩm tiêu biểu của phường Hoành Bồ. Bên cạnh việc tạo việc làm thường xuyên cho lao động địa phương, mô hình còn khuyến khích phụ nữ và người lớn tuổi tham gia trồng, thu hoạch và sơ chế, giúp tăng thu nhập, giảm tỷ lệ hộ nghèo.
Không chỉ dừng ở quả tươi, HTX Việt Hưng đã mạnh dạn đầu tư nhà xưởng sơ chế, dây chuyền đóng gói, bao bì và nhãn mác chuyên nghiệp. Sản phẩm “Rượu ổi Hoành Bồ” ra đời, được du khách ưa chuộng, góp phần nâng tầm giá trị cây ổi từ nông sản thô thành sản phẩm quà tặng du lịch.
Đổi thay vùng cao
Những năm gần đây, vùng núi Sơn Dương không còn cảnh nông dân loay hoay tiêu thụ nông sản. Mỗi mùa thu hoạch, thương lái, đại lý và du khách tìm đến tận vườn. Nhiều hộ nông dân mạnh dạn vay vốn mở rộng diện tích, đầu tư hệ thống tưới nhỏ giọt, phủ bạt chống cỏ, cải tạo đất trồng.
“Nhờ có HTX đứng ra bao tiêu, chúng tôi yên tâm sản xuất, không sợ bị ép giá. Cây ổi giờ là nguồn sống của cả gia đình”, một hộ dân trong HTX chia sẻ.
Không chỉ mang lại thu nhập, mô hình còn thay đổi tư duy sản xuất của người dân – từ “bán cái mình có” sang “làm cái thị trường cần”. Người dân được tập huấn kỹ thuật, học cách bảo quản, hiểu giá trị của tiêu chuẩn và thương hiệu. Chính sự thay đổi này giúp họ tự tin tham gia các hội chợ, kết nối với doanh nghiệp, mở rộng thị trường tiêu thụ.
Hiện HTX Việt Hưng đang phối hợp với các cơ quan chuyên môn để nâng hạng sản phẩm OCOP lên 5 sao, đồng thời hoàn thiện hồ sơ xuất khẩu sang thị trường Đông Á. Việc cấp mã số vùng trồng và truy xuất nguồn gốc điện tử được xem là chìa khóa quan trọng để ổi Hoành Bồ đủ điều kiện tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.
Theo lãnh đạo HTX, để xuất khẩu, ngoài tiêu chuẩn chất lượng, sản phẩm còn phải có thương hiệu mạnh, bao bì hiện đại và chiến lược quảng bá bài bản. Vì vậy, HTX đang đẩy mạnh truyền thông, mở gian hàng trực tuyến, kết nối với các sàn thương mại điện tử để giới thiệu sản phẩm tới người tiêu dùng trong và ngoài nước.
Song song, HTX phát triển du lịch nông nghiệp, mở dịch vụ trải nghiệm “một ngày làm nông dân hái ổi”, đón du khách tham quan vườn, tự tay thu hái và thưởng thức tại chỗ. Đây là hướng đi được kỳ vọng giúp nâng tầm giá trị cây ổi, gắn kết nông nghiệp với dịch vụ du lịch sinh thái, góp phần đa dạng hóa nguồn thu cho người dân.
Ổi Hoành Bồ đã bước đầu khẳng định chỗ đứng trên thị trường và trong lòng người tiêu dùng
Ổi Hoành Bồ đã bước đầu khẳng định chỗ đứng trên thị trường và trong lòng người tiêu dùng. Nhưng để phát triển bền vững, cần sự chung tay của chính quyền, doanh nghiệp và người dân. HTX Việt Hưng mong được hỗ trợ thêm về vốn, khoa học công nghệ và xúc tiến thương mại để hoàn thiện chuỗi giá trị từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ.
Theo các chuyên gia kinh tế, mô hình HTX Việt Hưng là minh chứng rõ nét cho hướng đi đúng của Quảng Ninh trong phát triển nông nghiệp đặc sản gắn với chương trình OCOP. Khi nông sản địa phương được sản xuất bài bản, gắn với thương hiệu và du lịch, giá trị gia tăng sẽ lớn hơn nhiều lần, đồng thời mở ra sinh kế bền vững cho người dân miền núi.
Từ những cây ổi đầu tiên được trồng cách đây hơn mười năm, đến nay vùng đất Hoành Bồ đã trở thành biểu tượng cho sự thay đổi của nông nghiệp miền núi Quảng Ninh. Mỗi trái ổi không chỉ là nông sản mà còn là kết tinh của khát vọng vươn lên, của tinh thần làm kinh tế mới, biết liên kết, biết làm thương hiệu, biết đi xa.
HTX Việt Hưng vẫn đang tiếp tục hành trình để “ổi Hoành Bồ” ngày càng khẳng định giá trị trên mảnh đất miền núi còn nhiều khó khăn của Quảng Ninh.