Giữ nghề truyền thống từ bàn tay đồng bào miền núi
Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương về hành trình giữ nghề mỳ Chũ trên địa bàn vùng dân tộc thiểu số tỉnh Bắc Ninh, ông Nguyễn Văn Nam - Giám đốc HTX Mỳ Chũ Nam Thể cho biết, Mỳ Chũ Nam Thể được hình thành từ nghề truyền thống của cha ông để lại. Vùng đất miền núi xã Nam Dương, trước đây là huyện Lục Ngạn, Bắc Giang (cũ) nơi có đông bà con dân tộc thiểu số sinh sống, hội tụ điều kiện khí hậu trong lành, nguồn nước sạch, rất thích hợp cho sản xuất thực phẩm. Người dân nơi đây đã quen với nếp sống lao động cần cù, tỉ mỉ nên khi tham gia làm mỳ, họ nhanh chóng nắm bắt kỹ thuật và gìn giữ được nét riêng của nghề.
Ông Nguyễn Văn Nam - Giám đốc HTX Mỳ Chũ Nam Thể
"Chúng tôi luôn coi đồng bào dân tộc thiểu số là lực lượng quan trọng trong sản xuất. Từ khâu chọn gạo, tráng bánh, phơi sợi đến đóng gói, tất cả đều gắn với bàn tay khéo léo của bà con. Nghề mỳ đã giúp nhiều gia đình gắn bó với làng nghề, không phải bỏ quê lên thành phố kiếm sống. Thuận lợi lớn là sản phẩm mang dấu ấn văn hóa truyền thống, lại được bà con làm rất chỉn chu, tạo ra sợi mỳ ngon, dai, trong. Chất lượng vượt trội chính là yếu tố quan trọng giúp sản phẩm mỳ Chũ Nam Thể được nhiều người tiêu dùng trong và ngời tỉnh ưa chuộng" - ông Nam nói.
Tuy nhiên, bên cạnh thuận lợi, HTX Mỳ chũ Nam Thể cũng gặp nhiều khó khăn trong sản xuất. Cụ thể, việc sản xuất ở miền núi khiến chi phí vận chuyển cao, việc kết nối thị trường còn hạn chế. Nhưng chính sự đồng lòng của bà con đã giúp HTX vượt qua, để mỳ Chũ không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn có cơ hội vươn xa ra quốc tế.
Mỳ Chũ là sản phẩm tiêu biểu của bà con đồng bào dân tộc thiểu số Bắc Ninh
Đến nay, nhiều hộ dân tộc thiểu số tham gia HTX đã thoát nghèo nhờ nghề mỳ Chũ. Nghề mỳ Chũ đã tạo việc làm cho khoảng 1.000 lao động địa phương, trong đó phần lớn là bà con dân tộc thiểu số. Nếu như trước đây nhiều hộ phải chật vật mưu sinh, thì nay nhờ có nghề mỳ, họ đã có thu nhập ổn định, thậm chí nhiều hộ đã vươn lên khá giả.
Hiện mỗi ngày, làng nghề cho ra khoảng 30 tấn thành phẩm, tiêu thụ hết ngay tại chỗ nhờ sức hút của thương hiệu. Sản phẩm đã vào các khu công nghiệp, nhà hàng, dần tiến tới siêu thị và đơn hàng xuất khẩu. Hơn 295 trong tổng số 395 hộ dân làm nghề mỳ Chũ quanh năm, tạo việc làm cho hàng ngàn lao động trực tiếp và gián tiếp.
Năm 2024, mức thu nhập bình quân của lao động trong HTX đạt 9,5 – 10 triệu đồng/người/tháng. Đây là con số rất ý nghĩa đối với vùng miền núi như Bắc Ninh. Thu nhập này không chỉ cải thiện đời sống gia đình, mà còn giúp bà con có điều kiện cho con cái học hành, chăm lo sức khỏe, xây dựng nhà cửa khang trang. Có thể nói, HTX đã góp phần quan trọng trong công cuộc xóa đói giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới.
Ngoài ra, HTX còn phối hợp với các cơ quan chức năng mở lớp tập huấn, giúp bà con nắm kỹ thuật, hiểu cách quản lý chất lượng và giữ gìn thương hiệu. Bà con dân tộc thiểu số không còn là “lao động thuê”, mà trở thành chủ thể sản xuất, gắn bó với nghề bằng niềm tự hào và ý thức trách nhiệm. Chính họ là những người truyền ngọn lửa giữ nghề, để mỳ Chũ Nam Thể vừa là sản phẩm hàng hóa, vừa là biểu tượng văn hóa của địa phương.
Sản xuất mỳ Chũ giúp thu nhập của bà con tăng cao
Đưa mỳ Chũ vươn xa, bảo vệ thương hiệu của đồng bào
Trong bối cảnh hội nhập và thương mại điện tử phát triển, ông Nguyễn Văn Nam đánh giá, chúng tôi cho rằng kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử là xu hướng không để đảo ngược và HTX đã đẩy mạnh ứng dụng thương mại điện tử. Hiện nay, khoảng 20 – 25% doanh thu đến từ kênh online. Sản phẩm mỳ Chũ Nam Thể đã có mặt trên nhiều sàn thương mại điện tử, đồng thời được quảng bá mạnh mẽ trên mạng xã hội như Zalo, Facebook. Đây là cánh cửa để mỳ Chũ - vốn gắn bó với bà con dân tộc thiểu số miền núi đến gần hơn với giới trẻ thành thị và người tiêu dùng hiện đại.
Tuy nhiên, khó khăn không nhỏ là nạn hàng giả, hàng nhái. Nhiều nơi sản xuất kém chất lượng nhưng lại gắn mác “mỳ Chũ”, khiến người tiêu dùng hiểu sai và làm ảnh hưởng đến thương hiệu chung. Điều này đặc biệt gây thiệt hại cho bà con dân tộc thiểu số - những người trực tiếp làm ra sản phẩm chân chính.
"Vì vậy, chúng tôi rất mong các cơ quan chức năng vào cuộc quyết liệt hơn, đặc biệt trong quản lý thị trường, xử lý hàng giả. Đồng thời, cần sớm hoàn thiện cơ chế bảo hộ chỉ dẫn địa lý, dán tem truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm. Đây không chỉ là “lá chắn” pháp lý cho HTX, mà còn là cách bảo vệ công sức của bà con dân tộc thiểu số đã ngày đêm gìn giữ nghề truyền thống" - ông Nguyễn Văn Nam kiến nghị.
HTX Mỳ Chũ Nam Thể cam kết sẽ tiếp tục phát triển thương hiệu gắn với đồng bào. HTX mong muốn mỗi sợi mỳ Chũ không chỉ là món ăn ngon, mà còn là minh chứng cho sự đồng lòng của cộng đồng, cho khát vọng vươn lên của bà con dân tộc thiểu số Bắc Ninh trên con đường hội nhập và phát triển.
Định hướng sắp tới, làng nghề mỳ chũ Nam Dương không chỉ mở rộng sản xuất mà còn kết hợp với doanh nghiệp du lịch lữ hành, biến nơi đây thành điểm đến trải nghiệm văn hóa, ẩm thực. Sản phẩm mỳ Chũ khi ấy không chỉ là thực phẩm, mà còn trở thành cầu nối quảng bá hình ảnh Việt Nam.