Kiến tạo siêu đô thị biển ESG++: Tầm nhìn mới cho phát triển bền vững

Tư duy mới cho phát triển bền vững

Sáng 28/11, Hội thảo“Tiến biển bằng siêu đô thị ESG++: Chiến lược đầu tư bền vững” diễn ra tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia (Hà Nội), dưới sự chỉ đạo của Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, do Tạp chí điện tử Bất động sản Việt Nam (Reatimes.vn) phối hợp với Viện Nghiên cứu Bất động sản Việt Nam (VIRES) tổ chức.

Sự kiện diễn ra trong bối cảnh mô hình siêu đô thị biển đang được xem như “không gian tăng trưởng thế hệ mới” của Việt Nam, mở ra tư duy mới về phát triển đô thị bền vững, thích ứng khí hậu, tận dụng tối đa tiềm năng không gian biển.

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Phạm Nguyễn Toan, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, Tổng Biên tập Tạp chí điện tử Bất động sản Việt Nam, cho biết: Với hơn 3.260 km đường bờ biển, với vô số đảo, bán đảo, cửa sông, vịnh nước sâu và hệ sinh thái đặc hữu, Việt Nam có một “tài nguyên không gian” mà ít quốc gia nào sở hữu. Tuy nhiên, trong suốt nhiều thập kỷ, chúng ta vẫn phát triển theo tư duy quay lưng vào biển, để rồi tiềm năng của không gian biển từ kinh tế hàng hải, cảng biển, logistics, du lịch, dịch vụ đến kinh tế đô thị chưa được khai mở đúng tầm.

Nhưng tiến biển theo cách nào? Nếu chỉ “lấy cát từ biển”, chỉ lấn biển để xây dựng nhà cửa, chỉ mở đô thị bằng cách bê tông hóa… thì chúng ta sẽ phải trả giá bằng hệ sinh thái, bằng môi trường, bằng việc mất khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu, thậm chí trả giá bằng sự phát triển thiếu bền vững của nhiều thế hệ sau. Đây không chỉ là bài học của thế giới, mà đã được chứng minh bởi chính những rủi ro mà nhiều quốc gia đang đối mặt: Nước biển dâng, siêu bão, xói lở bờ biển, suy giảm diện tích rừng ngập mặn và sự mong manh của chính những đô thị được xây dựng bằng tư duy cũ.

Chính vì vậy, xu thế tiến biển của Việt Nam phải đi cùng với những triết lý phát triển hoàn toàn mới. Một trong những triết lý đó, được gọi tên bằng khái niệm ESG và cao hơn là ESG++.

ESG++ ở đây không phải là khẩu hiệu, mà là một hệ tư tưởng phát triển toàn diện, kết hợp giữa tiêu chuẩn ESG truyền thống với hai trụ cột nâng cao là tái sinh (Regeneration) và thích ứng khí hậu (Resilience). Trong đó, ESG truyền thống nhấn mạnh vào trách nhiệm môi trường, công bằng xã hội và quản trị minh bạch - ba yếu tố nền tảng của mọi nền kinh tế phát triển. Nhưng ESG++ đòi hỏi cao hơn, rằng đô thị không chỉ hạn chế tác động tiêu cực, mà phải phục hồi hệ sinh thái; không chỉ giảm phát thải, mà phải tái tạo không gian sống tự nhiên (rừng ngập mặn, tài nguyên nước, mặt đất); không chỉ bảo vệ tự nhiên, mà phải biến thiên nhiên thành đối tác trong phát triển.

Kinh nghiệm quốc tế và gợi mở chiến lược cho Việt Nam

Tại hội thảo, TS. Nguyễn Sĩ Dũng, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội trình bày tham luận tổng quan: Tiến biển bằng siêu đô thị bền vững ESG++: Kinh nghiệm quốc tế và gợi mở cho Việt Nam.

Ông lý giải: Trái đất của chúng ta 3/4 là biển. Với Việt Nam, 3/4 đất nước chúng ta cũng là biển. Vì vậy nếu quay lưng với biển là đang quay lưng với sự phát triển. Như vậy, hướng biển là hướng tới tương lai.

Tài nguyên của biển không chỉ là cá, mà còn là năng lượng, không gian để sống, không gian của kinh tế - công nghệ - tài chính - dịch vụ - logistic… Chính vì vậy, những quốc gia có các đô thị biển đều là những quốc gia phát triển rất nhanh, rất mạnh.

Tài nguyên của biển không chỉ là cá, mà còn là năng lượng, không gian để sống, không gian của kinh tế - công nghệ - tài chính - dịch vụ - logistic… Chính vì vậy, những quốc gia có các đô thị biển đều là những quốc gia phát triển rất nhanh, rất mạnh.

Singapore là ví dụ điển hình. Thông qua việc lấn biển và tái cấu trúc không gian ven nước, quốc đảo này đã hình thành Marina Bay và Waterfront - hai khu vực đóng góp hơn 15% GDP, đồng thời phát huy vai trò của cảng biển để trở thành “huyết mạch logistics” của châu Á.

Hàn Quốc cũng lựa chọn con đường tương tự khi phát triển tam giác Busan - Incheon - Seoul. Trong đó, Busan là cảng trung chuyển lớn thứ sáu thế giới, Songdo nổi lên như trung tâm tài chính - công nghệ - đô thị thông minh hàng đầu châu Á, còn Seoul đóng vai trò bộ não điều hành quốc gia. Bộ ba này đóng góp hơn 50% GDP Hàn Quốc.

Theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng, vành đai biển phía Nam đang hội tụ những điều kiện lý tưởng để hình thành một siêu đô thị biển theo chuẩn quốc tế. Đây là vùng có vị trí địa kinh tế quan trọng bậc nhất Đông Nam Á lục địa, nằm gần trục hàng hải quốc tế và kết nối trực tiếp với thị trường gần 700 triệu dân ASEAN.

Lợi thế này được nhân lên nhờ sự hiện diện của cảng Cái Mép - Thị Vải, một trong 10 cảng có hiệu suất cao nhất thế giới theo Ngân hàng Thế giới và là cảng duy nhất ở Việt Nam có thể đón tàu mẹ đi thẳng Mỹ - châu Âu.

Đằng sau lớp “mặt tiền biển” đó là khu vực Bình Dương (cũ) - trung tâm công nghiệp công nghệ cao cung cấp năng lực sản xuất, R&D và công nghệ cho toàn vùng; là TP. Hồ Chí Minh - trung tâm tài chính và dịch vụ quốc gia, giữ vai trò bộ não điều hành; và là Cần Giờ - cửa biển của thành phố.

Cần Giờ còn sở hữu hệ sinh thái rừng ngập mặn được UNESCO công nhận. Điều này khiến nhiều người thắc mắc rằng: Vậy việc xây dựng siêu đô thị lấn biển ở đây như thế nào? Theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nơi đây hoàn toàn có thể hình thành mô hình siêu đô thị lấn biển. Vấn đề quan trọng là quy hoạch như thế nào. Bởi nếu bây giờ chúng ta để Cần Giờ tự do khai thác thì việc bảo tồn và gìn giữ hệ sinh thái nơi đây còn khó khăn hơn.

TS Nguyễn Sĩ Dũng nhấn mạnh, khi các lợi thế này được kết nối trong một kiến trúc phát triển thống nhất, Việt Nam hoàn toàn có thể kiến tạo một siêu đô thị biển quy mô 20-25 triệu dân, với khả năng tạo ra GDP vùng từ 700 đến 1.000 tỷ USD vào năm 2050, một “cực tăng trưởng thế kỷ” đủ sức tương tác mạnh mẽ với các trung tâm kinh tế hàng đầu châu Á. Và khi đó, chúng ta hoàn toàn có thể cạnh tranh với Singapore hay Seoul (Hàn Quốc).

Tuy nhiên, để siêu đô thị lấn biển tại Cần Giờ không lặp lại con đường của các đô thị truyền thống, nơi tăng trưởng nhanh thường đi kèm áp lực môi trường, ngập lụt, suy giảm bản sắc và chi phí xã hội cao, Việt Nam cần một khung phát triển hoàn toàn mới: ESG++. Đây không chỉ là bộ tiêu chí môi trường - xã hội - quản trị theo chuẩn quốc tế, mà còn là phiên bản được nâng cấp để thích ứng với yêu cầu của thế kỷ XXI, nhằm đảm bảo việc phát triển nhưng vẫn bền vững, gìn giữ được hệ sinh thái nơi đây.

Ở đó, “E - Môi trường” không dừng ở việc bảo vệ hệ sinh thái biển mà bao gồm cả lấn biển sinh thái, kiểm soát dòng chảy tự nhiên, ứng dụng công nghệ Nhật Bản - Hà Lan để chống ngập và phát triển mạnh các nguồn năng lượng xanh như gió ngoài khơi hay hydro.

“S - Xã hội” hướng tới một đô thị nhân văn, bao trùm, nơi không gian công cộng ven biển được ưu tiên và sinh kế của cộng đồng bản địa ở Cần Giờ - Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) được bảo tồn và nâng cấp.

“G - Quản trị” đòi hỏi một mô hình điều hành hoàn toàn mới, dựa trên quy hoạch tích hợp vùng, dữ liệu dùng chung, Digital Twin và khả năng ra quyết định nhanh, minh bạch.

Đi xa hơn ESG truyền thống, ESG++ bổ sung trụ cột “Đổi mới sáng tạo”, nhấn mạnh vai trò của R&D về công nghệ biển, năng lượng mới, vật liệu mới; của cảng biển thông minh, logistics 4.0 và giao thông tự hành; của các sandbox thể chế nhằm thử nghiệm mô hình fintech - tài chính biển.

TS. Nguyễn Sĩ Dũng cho rằng, trụ cột “Kinh tế tuần hoàn - carbon thấp” bảo đảm đô thị biển vận hành trên nền kinh tế xanh: Tái chế nước và vật liệu, quản lý rác biển hiện đại, phát triển tín chỉ carbon và xây dựng các chuỗi du lịch, vận tải, sản xuất thân thiện môi trường.

Khi được vận hành đồng bộ, ESG++ không chỉ là tiêu chuẩn phát triển mà còn trở thành “chứng chỉ niềm tin” đối với các nhà đầu tư toàn cầu, khẳng định cam kết của Việt Nam về một siêu đô thị biển hiện đại, bền vững và có khả năng cạnh tranh quốc tế lâu dài.