Trong dòng chảy hội nhập, việc tiêu thụ sản phẩm nông sản, đặc sản vùng đồng bào dân tộc thiểu số đang trở thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm của tỉnh Lạng Sơn. Không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, đây còn là cách để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, bản sắc truyền thống của các dân tộc trên địa bàn. Xoay quanh nội dung này, phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với ông Lã Đức Đoàn, Trưởng phòng Quản lý thương mại, Sở Công Thương tỉnh Lạng Sơn.
- Thưa ông, tiêu thụ hàng hóa vùng đồng bào dân tộc thiểu số là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Lạng Sơn thời gian qua. Sở Công Thương đã triển khai những giải pháp cụ thể nào nhằm hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm nông sản, đặc sản của đồng bào và kết quả hiện nay ra sao?
Ông Lã Đức Đoàn: Lạng Sơn là tỉnh miền núi, có đường biên giới dài hơn 232 km tiếp giáp với Trung Quốc, cùng hệ thống cửa khẩu quốc tế, song phương và nhiều cửa khẩu phụ. Đây là lợi thế đặc biệt trong phát triển kinh tế thương mại. Những năm qua, hoạt động xuất nhập khẩu qua địa bàn diễn ra sôi động, góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, cải thiện đời sống nhân dân.
Phóng viên Báo Công Thương trao đổi với ông Lã Đức Đoàn
Trên địa bàn tỉnh hiện có hơn 8 vạn người thuộc 7 dân tộc, trong đó chủ yếu là Nùng và Tày. Mỗi dân tộc đều có sản phẩm đặc trưng, từ na Chi Lăng, quýt vàng Bắc Sơn, hồng Bảo Lâm đến hoa hồi, quế, dầu sở, thạch đen, miến dong, gà sáu ngón, lợn đen,… Đây là những sản vật gắn với phong tục, tập quán và điều kiện tự nhiên từng vùng, trở thành thế mạnh riêng biệt của địa phương.
Để nâng cao khả năng tiêu thụ, Sở Công Thương đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Chúng tôi tổ chức 5 kỳ bình chọn sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu, qua đó tạo thương hiệu và uy tín cho sản phẩm. Song song, tỉnh chú trọng mở rộng kênh tiêu thụ, đưa trên 20% sản phẩm OCOP lên sàn thương mại điện tử, hỗ trợ thiết kế bao bì, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc.
Công tác xúc tiến thương mại được đẩy mạnh, với việc tổ chức và tham gia các hội chợ quốc tế Việt - Trung, giới thiệu hàng trăm sản phẩm tiêu biểu của tỉnh. Ngoài ra, hơn 4.000 lượt người đã được tập huấn về chương trình OCOP, giúp nâng cao năng lực sản xuất và thương mại cho các chủ thể địa phương.
Nhờ những nỗ lực đó, nhiều sản phẩm của đồng bào dân tộc thiểu số đã từng bước khẳng định thương hiệu, tiếp cận được thị trường rộng lớn, góp phần tạo sinh kế ổn định và nâng cao thu nhập cho người dân.
Ông Lã Đức Đoàn, Trưởng phòng Quản lý thương mại, Sở Công Thương tỉnh Lạng Sơn
- Sản phẩm của đồng bào dân tộc dù có chất lượng tốt song vẫn gặp nhiều khó khăn khi tìm đầu ra. Tại Lạng Sơn, đâu là những sản phẩm đang rơi vào tình trạng này?
Ông Lã Đức Đoàn: Có thể nói, sản phẩm của đồng bào dân tộc thiểu số ở Lạng Sơn rất phong phú, nhiều loại đã được chứng nhận OCOP, nhiều sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu. Tuy nhiên, việc tiêu thụ vẫn còn không ít trở ngại. Nguyên nhân chủ yếu là công nghệ chế biến còn lạc hậu, dẫn đến giá trị gia tăng thấp. Bao bì, nhãn mác nhiều sản phẩm chưa đủ sức hấp dẫn; hoạt động xúc tiến thương mại còn hạn chế; nhiều hộ sản xuất và hợp tác xã chưa thành thạo trong quảng bá, ứng dụng công nghệ số, thương mại điện tử.
Bên cạnh đó, sản xuất phần lớn nhỏ lẻ, manh mún, thiếu liên kết, trong khi một số nông sản có tính mùa vụ cao, khó đáp ứng yêu cầu về số lượng ổn định khi có đơn hàng lớn.
Chính vì vậy, những sản phẩm vốn đã có chỗ đứng như na Chi Lăng, thạch đen Tràng Định hay miến dong Bình Gia vẫn gặp khó khăn để bứt phá. Đây là vấn đề đặt ra cho các cấp, các ngành trong việc xây dựng chiến lược dài hơi nhằm khai thác tối đa tiềm năng nông sản vùng cao.
Những sản phẩm đặc trưng của đồng bào dân tộc thiểu số
- Để đảm bảo đầu ra bền vững, vai trò liên kết giữa sản xuất - chế biến - tiêu thụ là yếu tố then chốt. Theo ông, bài toán “liên kết chuỗi” tại Lạng Sơn hiện đang vướng ở đâu và cần điều chỉnh chính sách ra sao?
Ông Lã Đức Đoàn: Thực tế cho thấy, liên kết chuỗi là yếu tố quyết định đến khả năng tiêu thụ ổn định và gia tăng giá trị sản phẩm. Dù tỉnh đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, song vẫn còn nhiều điểm nghẽn.
Thứ nhất, nguồn cung chưa ổn định, phụ thuộc nhiều vào mùa vụ. Thứ hai, các cơ sở sản xuất, chế biến chủ yếu quy mô nhỏ, công nghệ còn hạn chế; số doanh nghiệp chế biến sâu còn ít so với tiềm năng. Thứ ba, hạ tầng logistics, bảo quản còn yếu, thiếu hệ thống sơ chế, kho lạnh, trung tâm phân phối hiện đại. Thứ tư, sự liên kết giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp chưa chặt chẽ, thiếu hợp đồng bao tiêu rõ ràng, chưa có mã số vùng trồng, dẫn đến chuỗi giá trị dễ đứt gãy.
Để tháo gỡ, cần một hệ thống giải pháp đồng bộ. Trước hết, phát triển vùng nguyên liệu ổn định gắn với hợp đồng bao tiêu rõ ràng, khuyến khích HTX và doanh nghiệp cam kết dài hạn. Song song, có chính sách ưu đãi thuế, tín dụng để thu hút doanh nghiệp đầu tư nhà máy chế biến sâu, hệ thống kho lạnh, trung tâm dịch vụ hậu cần.
Đồng thời, tạo cơ chế để doanh nghiệp tổ chức các hội nghị kết nối sản xuất - tiêu thụ, xây dựng mô hình liên kết chuỗi điểm. Cuối cùng, phải nâng cao năng lực thị trường cho các chủ thể sản xuất: đào tạo về tiêu chuẩn chất lượng, truy xuất nguồn gốc, thương mại điện tử; hỗ trợ xây dựng thương hiệu, bao bì, sở hữu trí tuệ.
Xin cảm ơn ông!
Theo ông Lã Đức Đoàn, nếu khắc phục được những khó khăn nêu trên, nông sản vùng đồng bào dân tộc thiểu số tại Lạng Sơn sẽ vượt ra khỏi phạm vi địa phương, khẳng định được vị thế trên thị trường trong nước và quốc tế.