Nắm chắc quy tắc xuất xứ để giảm rủi ro, tối ưu hóa thuế quan

Điểm cộng trong quy tắc xuất xứ

Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (Hiệp định RCEP) là một hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa 10 nước ASEAN và 5 đối tác là Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia và New Zealand. Hiệp định chiếm khoảng 30% của tổng sản phẩm nội địa GDP toàn cầu, trở thành khối thương mại lớn nhất trong lịch sử. Có hiệu lực từ ngày 1/1/2022, RCEP tạo ra một khu vực thương mại tự do lớn nhất thế giới.

Theo ông Quyền Anh Ngọc, Trưởng phòng ASEAN, Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương, với cam kết xóa bỏ gần 90% dòng thuế trong vòng 20 năm, RCEP giúp hình thành một thị trường xuất khẩu ổn định và lâu dài cho Việt Nam, nhất là trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu biến động, góp phần thúc đẩy nền sản xuất theo hướng xuất khẩu.

Cụ thể, Việt Nam và các nước đối tác sẽ xóa bỏ thuế quan đối với ít nhất 64% số dòng thuế ngay khi Hiệp định có hiệu lực. Đến cuối lộ trình (sau 20 năm) Việt Nam sẽ xóa bỏ gần 90% số dòng thuế với các nước đối tác, trong khi đó, các nước đối tác sẽ xóa bỏ khoảng 90-92% số dòng thuế cho Việt Nam và các nước ASEAN sẽ xóa bỏ gần như toàn bộ số dòng thuế cho Việt Nam.

Đáng chú ý, RCEP không hướng đến mở cửa thêm thị trường mà nhằm đa phương hóa các FTA ASEAN+, hài hòa các cam kết, quy định trong các FTA ASEAN+ hiện hành, đặc biệt là quy tắc xuất xứ và thuận lợi hóa thương mại. Các thủ tục hải quan được tinh giản và hài hòa hơn, giúp giảm thời gian thông quan và hỗ trợ thương mại hàng hóa diễn ra thông suốt.

Về quy tắc xuất xứ, điểm khác biệt của FTA này là thay vì 5 hiệp định FTA giữa ASEAN với các đối tác trước đây ta phải áp dụng, tuân thủ 5 bộ quy tắc xuất xứ để hàng hóa khi xuất khẩu sang thị trường đó được hưởng ưu đãi thuế thì hiệp định này tạo nên một bộ quy tắc xuất xứ hài hòa.

Theo đó, với Hiệp định RCEP, hàng hóa được coi là có xuất xứ nếu đáp ứng một trong ba trường hợp sau: Hàng hóa có xuất xứ thuần túy tại một nước thành viên; hàng hóa được sản xuất chỉ từ nguyên liệu có xuất xứ từ một hay nhiều nước thành viên; hàng hóa sử dụng nguyên liệu không có xuất xứ nhưng đáp ứng quy định tại Quy tắc cụ thể mặt hàng.

Nắm chắc cam kết tạo lợi thế cạnh tranh

Đồng quan điểm, ông Trần Ngọc Bình, Trưởng phòng Quản lý Xuất nhập khẩu khu vực TP. Hồ Chí Minh, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết, các nước RCEP hiện đều đã có quan hệ FTA song phương hoặc đa phương với Việt Nam. Vì vậy FTA này không đóng vai trò mở rộng thị trường xuất khẩu theo cách mà một số FTA thế hệ mới mang lại. Giá trị cốt lõi của RCEP nằm ở việc tạo ra mức độ linh hoạt lớn hơn về quy tắc xuất xứ, giúp nhiều ngành hàng chủ lực tiếp cận ưu đãi thuế quan một cách thuận lợi hơn khi vào các thị trường như Nhật Bản hoặc Hàn Quốc.

Đơn cử, dệt may là một trong những ngành hưởng lợi rõ nhất. Trong các FTA Việt Nam từng ký với Nhật Bản như VJFTA hoặc AJCEP, quy định về xuất xứ yêu cầu hai công đoạn, đồng nghĩa nguồn vải phải được sản xuất trong khu vực ASEAN hoặc Nhật Bản thì hàng hóa mới đủ điều kiện ưu đãi. Cách thiết kế này khiến doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào nguồn vải nội khối và không thể linh hoạt trong sử dụng nguyên phụ liệu từ các thị trường khác.

RCEP tạo ra thay đổi lớn khi cho phép Việt Nam nhập vải từ bất kỳ quốc gia nào. Chỉ cần khâu cắt may được thực hiện tại Việt Nam, sản phẩm sẽ đáp ứng quy tắc chuyển đổi chương và đủ điều kiện hưởng ưu đãi thuế khi xuất khẩu vào Nhật Bản. Điều này hỗ trợ doanh nghiệp giảm chi phí đầu vào, mở rộng lựa chọn nguyên liệu và chủ động hơn trong việc đáp ứng các đơn hàng có tính thời vụ cao.

Bên cạnh đó, lĩnh vực nông, thủy sản cũng được hưởng lợi từ sự linh hoạt của RCEP. Trước đây, các FTA như VJFTA hoặc AJCEP yêu cầu hàng thủy sản xuất khẩu phải có xuất xứ thuần túy tại Việt Nam. RCEP nới quy định này khi cho phép doanh nghiệp nhập khẩu con giống từ nhiều nguồn khác nhau để nuôi trồng trong nước rồi xuất khẩu mà vẫn được ưu đãi. Trường hợp con giống được sản xuất trong nước và nuôi trồng tại Việt Nam cũng đáp ứng tiêu chí xuất xứ theo yêu cầu của hiệp định.

"Việc mở rộng phạm vi nguyên liệu đầu vào giúp ngành thủy sản giảm áp lực về nguồn giống, nâng cao khả năng chủ động trong sản xuất và đáp ứng tốt hơn nhu cầu thị trường quốc tế. Doanh nghiệp có thể tối ưu chi phí, điều chỉnh chiến lược nuôi trồng và duy trì đa dạng hóa nguồn cung con giống", ông Trần Ngọc Bình nhấn mạnh.

Ông Quyền Anh Ngọc cho rằng, để tận dụng hiệu quả các lợi ích từ RCEP cùng những FTA hiện có, doanh nghiệp Việt Nam cần bắt đầu bằng việc tìm hiểu đầy đủ các cam kết của hiệp định. Điều quan trọng là phải nắm rõ các nội dung liên quan trực tiếp đến lĩnh vực hoạt động của mình, gồm lộ trình giảm và xóa bỏ thuế quan đối với hàng hóa Việt Nam và hàng hóa từ các nước thành viên, quy tắc xuất xứ áp dụng cho từng nhóm sản phẩm, các cam kết mở cửa thị trường trong dịch vụ và đầu tư, cùng những quy định về thủ tục hải quan…

Việc hiểu đúng và hiểu sâu các cam kết giúp doanh nghiệp xác định chính xác ưu đãi được hưởng, tránh rủi ro trong quá trình thực hiện và nâng cao khả năng cạnh tranh khi tham gia thị trường khu vực.

Bộ Công Thương luôn sẵn sàng đồng hành, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tiếp cận thông tin và khai thác tối ưu cơ hội mà RCEP mang lại. Các hoạt động tư vấn, hướng dẫn và cung cấp tài liệu chuyên môn sẽ tiếp tục được triển khai nhằm giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong chiến lược kinh doanh và hội nhập.

Quy tắc xuất xứ là điều kiện để hàng hóa có thể được hưởng ưu đãi thuế quan. Vì vậy doanh nghiệp muốn hưởng ưu đãi thuế quan khi xuất hàng sang các thị trường có FTA hay khi nhập khẩu hàng hóa về Việt Nam đều cần chú ý nghiên cứu và đáp ứng các quy tắc xuất xứ liên quan tới hàng hóa của mình.