Nhiều dự án lớn đã được kiểm soát chặt chẽ về bảo vệ môi trường

Các địa phương đã xử phạt 14.863 vụ 

Chiều 26/9, tiếp tục phiên họp thứ 49, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến báo cáo giám sát chuyên đề về thực hiện bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành.

Theo báo cáo của Đoàn giám sát, công tác bảo vệ môi trường đã có nhiều chuyển biến, đạt và vượt nhiều mục tiêu, chỉ tiêu quan trọng đề ra tại Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; chỉ số phát triển bền vững của Việt Nam tăng, đứng tốp đầu trong ASEAN.

Các mục tiêu, chỉ tiêu về môi trường đã cơ bản đạt được theo tinh thần Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, 3/5 chỉ tiêu đã vượt kế hoạch đặt ra cho năm 2025.

Ngân sách nhà nước chi cho sự nghiệp môi trường luôn được đảm bảo không thấp hơn 1% tổng chi ngân sách nhà nước, với xu hướng tăng qua các năm (năm 2024 đạt 1,12%). Nguồn lực xã hội hóa và đầu tư từ doanh nghiệp cho bảo vệ môi trường cũng có những chuyển biến tích cực.

Các nguồn thải lớn đã được kiểm soát chủ động và chặt chẽ, không để xảy ra sự cố môi trường lớn; tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải tăng dần qua các năm; công tác quản lý chất thải có nhiều chuyển biến, việc tái chế, tái sử dụng chất thải được tăng cường, giảm hình thức chôn lấp.

Nhiều dự án lớn đã được kiểm soát chặt chẽ về bảo vệ môi trường để đi vào vận hành chính thức, đóng góp quan trọng cho tăng trưởng kinh tế. Hoạt động đầu tư lắp đặt thiết bị quan trắc nước thải tự động, liên tục truyền số liệu trực tiếp về cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường đã được các địa phương, tổ chức quan tâm, đầu tư mạnh mẽ.

Đã xuất hiện nhiều mô hình đô thị, nông thôn, khu công nghiệp, làng nghề, cơ sở sản xuất sinh thái, thân thiện với môi trường. Tỷ lệ khu công nghiệp, cụm công nghiệp đang hoạt động có hệ thống xử lý nước thải tập trung tăng so với giai đoạn trước.

Giai đoạn 2022 - 2024, Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã thanh tra 812 cơ sở, xử phạt 348 cơ sở với tổng số tiền 96,7 tỷ đồng. Các địa phương đã xử phạt 14.863 vụ với tổng số tiền 643 tỷ đồng.

Kiểm toán nhà nước đã thực hiện 12 cuộc kiểm toán, chỉ ra nhiều hạn chế, bất cập trong quản lý môi trường tại khu công nghiệp, cụm công nghiệp, nhà máy nhiệt điện; trong quản lý và sử dụng kinh phí bảo vệ môi trường.

Bên cạnh đó, lực lượng cảnh sát môi trường đã phát hiện, khởi tố mới 2.336 vụ/2.935 bị can trong giai đoạn 2022-2024, tội phạm về môi trường diễn biến phức tạp với thủ đoạn ngày càng tinh vi.

Việc sử dụng, tận dụng chất thải thay thế tài nguyên, kinh tế tuần hoàn như xử lý chất thải trong lò nung xi măng, tận dụng nhiệt dư từ đốt rác, sản xuất xi măng để phát điện, tái chế, tái sử dụng tro, xỉ, thạch cao làm nguyên liệu đã từng bước được chú trọng.

Các địa phương đã và đang từng bước xây dựng hạ tầng xử lý chất thải với công nghệ tái chế, công nghệ xử lý kết hợp thu hồi năng lượng thay cho chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt.

Nhiều địa phương đã áp dụng công nghệ mới, tiên tiến như đốt có thu hồi năng lượng và phát điện, chế biến phân compost để xử lý chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại, tận dụng tối đa giá trị tài nguyên của chất thải, góp phần phát triển nền kinh tế tuần hoàn; thí điểm thực hiện tính giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý dựa trên khối lượng, thể tích.

Chất lượng môi trường nhìn chung được cải thiện, đặc biệt là chất lượng môi trường đất, môi trường nước mặt một số lưu vực sông chính, nước biển ven bờ, nước dưới đất.

Mặc dù, ô nhiễm môi trường vẫn xảy ra nhưng đã được ngăn chặn, mức độ ô nhiễm môi trường ở nhiều nơi không tăng hoặc tăng không đáng kể; các dự báo tác động xấu tới môi trường từ các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội đã được áp dụng các biện pháp ngăn ngừa có hiệu quả.

Công tác ứng phó với biến đổi khí hậu có chuyển biến tích cực; khả năng chống chịu và năng lực thích ứng của hệ thống tự nhiên, kinh tế và xã hội được nâng cao, bảo đảm sinh kế bền vững; việc chuyển đổi xanh trong các ngành, lĩnh vực hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 được thúc đẩy mạnh mẽ; hành lang pháp lý về phát triển thị trường các-bon tại Việt Nam đã và đang được hình thành.

Việt Nam đang nỗ lực triển khai các cam kết tại COP26 (Net Zero vào năm 2050). Các bộ, ngành đã ban hành kế hoạch giảm phát thải, các doanh nghiệp bắt đầu thực hiện kiểm kê khí nhà kính. 

Không đánh đổi môi trường lấy phát triển kinh tế

Báo cáo của Đoàn giám sát cũng nêu rõ nhiệm vụ, giải pháp cấp bách, hoàn thành đến cuối năm 2026 gồm: Sửa đổi một số điều của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 góp phần khơi thông nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Tổ chức rà soát, đánh giá và cập nhật, điều chỉnh trong trường hợp cần thiết các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch có liên quan đến bảo vệ môi trường để đáp ứng yêu cầu “mở rộng và kiến tạo không gian phát triển mới”, tăng trưởng kinh tế 2 con số trên cơ sở bảo đảm nguyên tắc xuyên suốt không đánh đổi môi trường lấy phát triển kinh tế đơn thuần, tôn trọng quy luật tự nhiên.

Ban hành và triển khai hiệu quả Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045; đồng thời thực hiện ngay các biện pháp cấp bách kiểm soát, ngăn chặn và khắc phục, cải thiện tình trạng ô nhiễm không khí tại Thủ đô Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

Hoàn thành việc đánh giá sức chịu tải và công bố Kế hoạch quản lý chất lượng môi trường nước mặt một số lưu vực sông liên tỉnh, có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội; cải thiện chất lượng môi trường một số đoạn sông bị ô nhiễm nghiêm trọng trên các sông: Ngũ Huyện Khê, Tô Lịch, Bắc Hưng Hải. Tập trung xử lý dứt điểm các vụ khiếu kiện đông người, phức tạp về môi trường ngay từ cơ sở.

Xây dựng hệ thống thông tin quản lý khí nhà kính quốc gia đồng bộ, tích hợp, có khả năng thu thập, tổng hợp, phân tích và báo cáo dữ liệu từ cấp cơ sở đến quốc gia một cách tự động và hiệu quả, ứng dụng các công nghệ cao như AI và IoT.

Tổ chức thiết lập và vận hành thí điểm Sàn giao dịch tín chỉ các-bon, bước đầu hình thành và phát triển thị trường các-bon tại Việt Nam; đánh giá và quy định tỷ lệ kết quả giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, lượng tín chỉ các-bon tối thiểu phải được giữ lại cho thị trường các-bon trong nước trước khi xem xét trao đổi ra quốc tế phù hợp với từng giai đoạn và tình hình thực tế trên cơ sở bảo đảm lợi ích quốc gia. 

Việc ban hành và thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành đã đạt được nhiều kết quả nổi bật, quan trọng, tích cực, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu, chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội bền vững, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại, an sinh xã hội và hội nhập quốc tế.