Thương mại điện tử là một trong những vấn đề được nông dân, hợp tác xã đặt câu hỏi cho tư lệnh ngành Công Thương tại Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ X năm 2025: Chủ tịch Hội nông dân Việt Nam và Bộ trưởng Bộ Công Thương - Lắng nghe nông dân nói với chủ đề “Kết nối thị trường - Xây dựng thương hiệu - Thúc đẩy tiêu thụ nông sản, góp phần tăng trưởng kinh tế đất nước đạt mức 2 con số” do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức sáng 1/10.
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên chủ trì diễn đàn. Ảnh: Nam Nguyễn
Livestream nông sản và OCOP: Ứng dụng công nghệ kết nối thị trường, bảo đảm minh bạch và phát triển bền vững
TS. Bùi Quý Thuấn, giảng viên Đại học Phenikaa, đồng thời đại diện cho các câu lạc bộ OCOP nêu vấn đề: Liên quan đến các sàn thương mại điện tử, trong thời gian gần đây, việc ứng dụng công nghệ kết nối thị trường ngày càng được quan tâm. Nhiều chủ tịch và bí thư địa phương đã thực hiện livestream, cùng với các cá nhân có ảnh hưởng lớn, nhằm hỗ trợ nông dân bán hàng. Ông đề nghị Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam và Bộ trưởng Bộ Công Thương cho ý kiến về việc làm này: liệu phương thức này có hiệu quả và bền vững không? Liệu có cần quy hoạch, định hướng rõ ràng để tránh cạnh tranh thiếu lành mạnh, đảm bảo thị trường nội địa phát triển hài hòa và giữ vững giá trị nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Một vấn đề khác được ông Bùi Quý Thuấn đặt câu hỏi đến tư lệnh ngành Công Thương đó là giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp và hợp tác xã trong xúc tiến thương mại sản phẩm OCOP nhằm thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm tại thị trường trong nước. Hiện nay, nhiều sản phẩm khó tiêu thụ, doanh thu thấp, không đảm bảo chi phí sản xuất. Đồng thời, chi phí lưu thông và tiếp cận thị trường vẫn còn cao, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của người dân.
Bà Lê Hoàng Oanh - Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và kinh tế số (Bộ Công Thương) chia sẻ tại diễn đàn. Ảnh: Nam Nguyễn
Trả lời về vấn đề sản phẩm OCOP bán ở thị trường trong nước một cách hiệu quả, bà Lê Hoàng Oanh - Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, có hai vấn đề được đặt ra: thứ nhất là việc ứng dụng công nghệ trong kết nối thị trường liệu có hợp lý hay không; thứ hai là cách thức để thực hiện một cách hiệu quả và đảm bảo. Báo cáo tới đồng chí Chủ tịch, đồng chí Bộ trưởng và các quý vị đại biểu, thực tế việc ứng dụng công nghệ thông tin trong kết nối thị trường là xu hướng tất yếu, không chỉ riêng ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia khác. Hiện nay, hình thức livestream bán hàng đã và đang được áp dụng rộng rãi.
Theo trao đổi gần đây về phía Trung Quốc, trong 5 năm tới, nước này vẫn tiếp tục triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, livestream và cả trí tuệ nhân tạo (AI) trong kết nối thị trường. Đây là một xu hướng tất yếu, không thể bàn cãi về việc “có hợp lý hay không”; việc áp dụng công nghệ hiện nay là hoàn toàn đúng hướng.
Để đảm bảo việc ứng dụng công nghệ thông tin trong kết nối thị trường diễn ra một cách lành mạnh, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã chỉ đạo phối hợp với các bộ, ngành xây dựng dự thảo Luật Thương mại điện tử. Trong dự thảo này, có một phần riêng quy định về livestream bán hàng, nêu rõ nghĩa vụ và trách nhiệm của người thực hiện livestream. Cụ thể, người livestream phải nắm chắc chất lượng sản phẩm, hiểu rõ những thông tin mà mình truyền tải, đồng thời chịu trách nhiệm pháp lý về các nội dung quảng bá. Không chỉ riêng người bán hàng trực tiếp, mà cả các đối tượng trung gian trong thương mại điện tử cũng phải tuân thủ các quy định này, nhằm đảm bảo minh bạch, rõ ràng và công bằng trong hoạt động thương mại.
Xu hướng sử dụng công nghệ thông tin trong kết nối thị trường là tất yếu, vì vậy cần tận dụng pháp luật để phát huy những mặt tích cực của công nghệ. Bộ Công Thương cũng đã tổ chức các hoạt động tập huấn, cung cấp thông tin cho các giáo viên, giảng viên trong ngành thương mại điện tử. Cụ thể, vào ngày 6/10, tại Trường Đại học Ngoại thương (khu vực phía Bắc), Bộ sẽ tổ chức buổi tập huấn, cập nhật các nội dung liên quan và dự thảo Luật Thương mại điện tử, nhằm giúp các giảng viên nắm bắt thông tin và hướng dẫn tốt hơn cho người học.
Cảm ơn Cục trưởng Lê Hoàng Oanh đã giải đáp rất chi tiết và xuất sắc, Bộ trưởng Bộ Công Thương đề nghị buổi chiều gửi ngay cho các thầy nội dung chương về nghĩa vụ và trách nhiệm của các chủ livestream trong thương mại điện tử. “Chúng tôi rất dày công làm việc, học hỏi kinh nghiệm từ các chuyên gia và các tổ chức quốc tế, đồng thời cam kết tiếp thu và vận dụng phù hợp với thực tiễn trong nước”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nói.
Bộ Công Thương thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm OCOP trong nước và mở rộng thị trường quốc tế
Về vấn đề thứ hai liên quan đến cơ chế tiêu thụ sản phẩm OCOP trong nước, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại cho biết, tương tự như những giải đáp trước, Bộ Công Thương trong thời gian qua đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng như các địa phương. Hàng năm, các cấp sở công thương địa phương đều tổ chức các chương trình hỗ trợ OCOP, nhằm giúp các sản phẩm này được tiêu thụ hiệu quả tại địa phương cũng như trên thị trường trong nước.
Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại phát biểu tại diễn đàn.
Bộ Công Thương, thông qua Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, thường xuyên triển khai các chương trình kết nối nhu cầu. Các chương trình này nhằm kết nối sản phẩm từ các địa phương với các chủ thể phân phối trên toàn quốc, từ các nhà phân phối, siêu thị, doanh nghiệp FDI, đến các doanh nghiệp trong nước. Trong thời gian qua, chương trình đã được triển khai tích cực, phục vụ hiệu quả cho các hợp tác xã, doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng như người dân, góp phần mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản trong nước.
Một hoạt động xúc tiến thương mại đáng chú ý trong 3 - 4 năm trở lại đây, kể từ sau đại dịch Covid-19, là việc tập huấn và tổ chức các lớp đào tạo livestream bán hàng cho bà con nông dân và các xã viên hợp tác xã. Bộ Công Thương đã chủ động triển khai sớm chương trình này, hướng dẫn nông dân livestream ngay tại fanpage hoặc xưởng sản xuất của mình. Nhờ vậy, nhiều sản phẩm OCOP cũng như sản phẩm nông nghiệp chưa thuộc OCOP đã được quảng bá và tiêu thụ rộng rãi, vượt ra khỏi phạm vi địa phương, huyện, xã, vươn lên cấp liên tỉnh và quốc gia.
Hằng năm, Cục Xúc tiến Thương mại phối hợp với các đơn vị liên quan, như Vụ Thị trường nước ngoài, tổ chức các hội chợ quốc tế, đưa sản phẩm OCOP và nông sản xuất khẩu ra thị trường toàn cầu, góp phần mở rộng cơ hội tiêu thụ và nâng cao giá trị thương hiệu sản phẩm Việt.
Bộ Công Thương cũng đã triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ quốc tế quan trọng. Chẳng hạn, vào tháng trước, Bộ tổ chức các hội chợ xúc tiến thương mại, mời hàng nghìn nhà mua hàng trong nước và quốc tế đến tìm kiếm các sản phẩm chất lượng, uy tín của Việt Nam. Những sản phẩm đáp ứng được nhu cầu này có thể tham gia các hội chợ, mở rộng cơ hội xuất khẩu.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp có năng lực vươn ra thị trường quốc tế cũng được Bộ Công Thương hỗ trợ thông qua các đoàn giao thương hàng năm, đưa doanh nghiệp đi tìm kiếm đối tác và tham dự các hoạt động xúc tiến thương mại tại nước ngoài.
Các chương trình này được thường xuyên cập nhật trên website của Bộ, tạo điều kiện cho các hợp tác xã và nông dân nắm bắt thông tin, đăng ký tham gia và mở rộng cơ hội kinh doanh. Đây là kênh hỗ trợ thiết thực, giúp các địa phương và nông dân kết nối với thị trường quốc tế một cách hiệu quả.
Tiếp lời Cục trưởng Vũ Bá Phú, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diễn bổ sung ý về thương hiệu sản phẩm. Trước hết, thương hiệu phải đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng nội địa. Thực tế hiện nay, nhiều sản phẩm được sản xuất hướng tới thị trường quốc tế, nhưng lại đôi khi bỏ quên thị trường trong nước với hơn 100 triệu dân. Nhu cầu tiêu dùng sản phẩm nội rất lớn và nếu đáp ứng đúng nhu cầu, người dân hoàn toàn có điều kiện và sẵn sàng mua. Giá cả không phải lúc nào cũng cao hơn và chất lượng sản phẩm nội đôi khi không thua kém sản phẩm ngoại.
Do đó, người sản xuất và các đơn vị hỗ trợ sản xuất cần chú trọng phân khúc OCOP, đảm bảo sản phẩm vừa an toàn, chất lượng tốt cho người tiêu dùng trong nước, đồng thời đủ năng lực để xuất khẩu ra thị trường quốc tế. Đây là cách tiếp cận thực tiễn và hiệu quả, giúp nâng cao giá trị sản phẩm và phát triển thương hiệu Việt bền vững.
Bộ Công Thương với chức năng của mình, Bộ Công Thương tổ chức các chương trình hỗ trợ trong nước và quốc tế, giúp các doanh nghiệp đưa sản phẩm tiếp cận thị trường rộng hơn. Xin thông báo, từ ngày 24/10 đến ngày 4/11 sẽ diễn ra Hội chợ chợ mùa Thu do Bộ Công Thương tổ chức. Chương trình mời các doanh nghiệp, sàn giao dịch Việt Nam và quốc tế tham gia. Sự kiện không chỉ phục vụ người tiêu dùng trong nước mà còn có sự tham dự của các đoàn thương vụ quốc tế.
Bên cạnh đó, hằng năm, Bộ Công Thương cũng tổ chức chương trình thương hiệu quốc gia (hàng năm) nhằm quảng bá thương hiệu sản phẩm quốc gia. Các sản phẩm đã được chứng nhận sản phẩm OCOP có thể tạo cơ hội nâng cao giá trị và uy tín trên thị trường trong và ngoài nước.
Toàn cảnh diễn đàn.
Đặc biệt, từ ngày 28 đến 30/11 sẽ diễn ra Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài. Tại sự kiện, các đại biểu sẽ được cập nhật thông tin về thị trường quốc tế, đồng thời trao đổi trực tiếp về những yêu cầu và tiêu chuẩn mà sản phẩm cần đáp ứng để tiếp cận các thị trường cụ thể. Nếu không thể tham dự trực tiếp, các thông tin và hướng dẫn cũng sẽ được cung cấp trên website chính thức của Bộ Công Thương và các kênh hỗ trợ khác.
Với vai trò dẫn dắt, kết nối và hỗ trợ, Bộ Công Thương đang giúp nông sản Việt Nam, đặc biệt là sản phẩm OCOP, nâng cao chất lượng, mở rộng thị trường nội địa và quốc tế. Những giải pháp đồng bộ về tiêu chuẩn, bao bì, quảng bá trực tuyến và logistics không chỉ thúc đẩy tiêu thụ mà còn góp phần tăng thu nhập cho nông dân, phát triển kinh tế địa phương bền vững.