Phát thải mê-tan từ chăn nuôi: Thực trạng và giải pháp tại Việt Nam

Tuy nhiên, đây cũng là ngành phát sinh lượng lớn khí mê-tan, loại khí nhà kính có tác động mạnh gấp nhiều lần so với CO₂ và là tác nhân quan trọng khiến Trái đất ấm lên nhanh hơn. Giảm phát thải từ chăn nuôi đang trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu nếu Việt Nam muốn đạt được cam kết cắt giảm ít nhất 30% lượng khí mê-tan vào năm 2030.

Thực trạng phát thải mê-tan từ chăn nuôi tại Việt Nam

Theo thống kê, chăn nuôi là nguồn phát thải khí mê-tan lớn thứ hai trong nông nghiệp Việt Nam, chỉ sau canh tác lúa nước. Lượng khí này chủ yếu sinh ra từ hai quá trình chính: Lên men đường ruột của động vật nhai lại (như bò, trâu, dê) và phân hủy chất thải chăn nuôi trong điều kiện yếm khí.

Việt Nam hiện có trên 32 triệu con lợn, hơn 6 triệu con bò cùng hàng trăm triệu gia cầm. Trong đó, đàn gia súc nhai lại chiếm tỷ lệ lớn phát sinh khí mê-tan do đặc điểm hệ tiêu hóa. Trung bình, một con bò trưởng thành có thể thải ra khoảng 70 -120 kg khí mê-tan mỗi năm. Với tổng đàn hàng triệu con trên khắp Việt Nam, lượng phát thải là rất đáng kể.

Ngoài ra, việc quản lý chất thải chăn nuôi ở nhiều nơi chưa hợp lý cũng góp phần gia tăng khí mê-tan. Nhiều hộ gia đình vẫn xả phân trực tiếp ra môi trường, hoặc chất đống ngoài trời để phân hủy tự nhiên. Quá trình này không chỉ phát sinh khí nhà kính mà còn gây ô nhiễm nước, mùi hôi khó chịu và nguy cơ lây lan dịch bệnh.

Giải pháp giảm phát thải mê-tan từ chăn nuôi

Để giảm phát thải mê-tan, Việt Nam đã và đang triển khai nhiều giải pháp, từ thay đổi phương thức chăn nuôi đến áp dụng công nghệ xử lý chất thải hiện đại.

Một trong những giải pháp phổ biến là xây dựng hầm biogas để xử lý phân chuồng. Biogas không chỉ giúp giảm khí mê-tan thoát ra ngoài mà còn tạo ra nguồn năng lượng sạch phục vụ sinh hoạt, nấu nướng, thắp sáng hoặc phát điện. Theo thống kê, cả nước hiện có hơn 500.000 công trình biogas các loại, góp phần giảm đáng kể phát thải từ phân chuồng.

Bên cạnh đó, cải thiện chế độ dinh dưỡng cho vật nuôi cũng là hướng đi tiềm năng. Các nghiên cứu cho thấy bổ sung một số phụ gia vào thức ăn, như dầu thực vật hay tảo đỏ, có thể làm giảm lượng khí mê-tan sinh ra trong quá trình tiêu hóa của động vật nhai lại. Mặc dù chi phí hiện còn cao, song đây là giải pháp lâu dài nếu được nhân rộng trong chăn nuôi quy mô lớn.

Ngoài ra, phát triển các mô hình chăn nuôi tuần hoàn cũng mang lại hiệu quả kép. Phân chuồng sau khi xử lý có thể dùng làm phân bón hữu cơ hoặc làm nguyên liệu sản xuất phân vi sinh, vừa giảm phát thải, vừa nâng cao giá trị phụ phẩm. Một số trang trại lớn tại Đồng Nai, TP. Hồ Chí Minh đã ứng dụng thành công mô hình này, vừa sản xuất sữa hoặc thịt, vừa tạo thêm doanh thu từ phân hữu cơ.

Thách thức đi cùng triển vọng

Dù nhiều giải pháp đã được triển khai, nhưng để giảm phát thải mê-tan trong chăn nuôi vẫn còn nhiều thách thức. Trở ngại lớn nhất là quy mô chăn nuôi nhỏ lẻ. Hơn 60% hộ chăn nuôi ở Việt Nam vẫn hoạt động theo hình thức nông hộ, thiếu vốn đầu tư công nghệ xử lý chất thải và chưa có điều kiện áp dụng các biện pháp tiên tiến.

Ngoài ra, nhận thức của người dân về vai trò của việc giảm phát thải còn hạn chế. Với nhiều hộ, ưu tiên hàng đầu vẫn là lợi nhuận ngắn hạn, trong khi lợi ích môi trường khó nhìn thấy ngay. Điều này đòi hỏi phải có chính sách hỗ trợ và khuyến khích cụ thể hơn từ phía Nhà nước, chẳng hạn như ưu đãi tín dụng cho hộ chăn nuôi xây dựng hầm biogas, hoặc hỗ trợ kỹ thuật để sản xuất phân bón hữu cơ từ chất thải.

Tuy thế, triển vọng giảm phát thải khí mê-tan trong chăn nuôi là rất khả quan nếu có sự kết hợp giữa chính sách, khoa học công nghệ và sự tham gia của cộng đồng. Chưa kể với cam kết quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính, Việt Nam có cơ hội nhận được hỗ trợ về tài chính và kỹ thuật từ các tổ chức quốc tế để thúc đẩy quá trình chuyển đổi này.

Ngành chăn nuôi chiếm khoảng 30% tổng phát thải mê-tan trong nông nghiệp Việt Nam; một con bò trưởng thành phát thải trung bình 70 - 120 kg khí mê-tan/năm; Việt Nam có hơn 500.000 công trình biogas, giúp xử lý chất thải và cung cấp năng lượng sạch; nếu áp dụng rộng rãi công nghệ xử lý chất thải, phát thải mê-tan từ chăn nuôi có thể giảm 20-25% vào năm 2030.