Trong bức tranh phát triển kinh tế nông thôn những năm gần đây, chương trình "Mỗi xã một sản phẩm" (OCOP) đã trở thành động lực quan trọng giúp nhiều địa phương khơi dậy nội lực, phục hồi nghề truyền thống và quảng bá bản sắc vùng miền thông qua những sản phẩm mang đậm dấu ấn văn hóa.
Ông Phương Đình Anh, Phó Chánh Văn phòng điều phối nông thôn mới Trung ương cho biết, với gần 17.400 sản phẩm OCOP đạt chuẩn, hơn 600 mô hình du lịch nông thôn hoạt động hiệu quả và hàng nghìn chủ thể khởi nghiệp thành công, chương trình OCOP đã chứng minh sức sống mạnh mẽ của kinh tế nông thôn Việt Nam trong giai đoạn hội nhập mới.
Các sản phẩm OCOP ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm, mẫu mã và bao bì thân thiện môi trường. Thương hiệu OCOP Việt Nam không chỉ được khẳng định trong nước mà đã bước đầu vươn ra thị trường quốc tế, góp phần quảng bá hình ảnh nông thôn Việt năng động, sáng tạo và hội nhập.
Thông qua Chương trình OCOP, nhiều địa phương đã quy hoạch được các vùng nguyên liệu đặc sản, phát triển các ngành nghề nông thôn. Đặc biệt, chương trình đã ghi dấu ấn về bảo tồn và phát triển nhiều làng nghề truyền thống; hình thành nhiều sản phẩm OCOP gắn với vai trò như một “đại sứ” chuyển tải những câu chuyện sản phẩm mang tính nhân văn của vùng, miền.
Nếu như trà Phìn Hồ mang hương sắc, văn hóa của đồng bào người Dao của vùng núi Hoàng Su Phì tỉnh Tuyên thì sản phẩm từ sen của xứ sở Sen hồng ở Đồng Tháp lại thể hiện những giá trị về văn hóa, con người nơi miệt vườn sông nước Cửu Long, hay sản phẩm ô mai Bách Hương Xuân đã ghi dấu ấn với người tiêu dùng như một thức quà nức tiếng của Hà thành…
Từ góc độ nghiên cứu, chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy khẳng định: Chương trình OCOP mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc vì kết hợp hài hòa giữa bản sắc văn hóa của từng địa phương và mục tiêu phát triển kinh tế bền vững.
Theo chuyên gia, mô hình OCOP của Việt Nam được xây dựng dựa trên kinh nghiệm quốc tế từ chương trình OVOP của Nhật Bản và OTOP của Thái Lan nhưng có sự điều chỉnh để phù hợp với điều kiện trong nước. Việc Việt Nam hóa mô hình giúp chương trình vừa giữ được tinh thần hỗ trợ cộng đồng vừa phát huy năng lực sáng tạo của người dân. Nhờ đó, OCOP không chỉ tạo thêm sinh kế mà còn lan tỏa giá trị văn hóa và trở thành biểu tượng về niềm tin đối với chất lượng sản phẩm Việt.
Hình ảnh những chú voi hiền hòa cùng những quả cà phê chín mọng đặc trưng của Đắk Lắk được anh Lê Văn Vương, chủ thương hiệu cà phê OCOP 4 sao Vương Thành Công, đưa vào bao bì như một phần câu chuyện về hành trình làm cà phê hữu cơ.
Theo anh Vương, sự kết hợp giữa biểu tượng văn hóa của núi rừng Tây Nguyên và quy trình sản xuất tạo nên điểm nhấn riêng. Điều này tạo nên sự tò mò và cuốn hút đối với khách hàng.
Các tỉnh vùng Nam Trung Bộ hiện có khoảng 2.000 sản phẩm OCOP, chủ yếu thuộc các nhóm thế mạnh như cà phê, hồ tiêu và cây ăn trái. Số lượng sản phẩm lớn cùng sự tương đồng về chủng loại khiến người tiêu dùng khó nhận diện đâu là thương hiệu đặc trưng của từng địa phương.
Trong bối cảnh đó, câu chuyện sản phẩm được xem là chìa khóa để tạo sự khác biệt. Khi mỗi sản phẩm mang theo một câu chuyện riêng về nguồn gốc, vùng đất và giá trị bản địa, người tiêu dùng sẽ dễ dàng cảm nhận và ghi nhớ hơn.
Theo ông Hoàng Danh Hữu, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại - Dịch vụ nông trại EDE, tỉnh Đắk Lắk, đây cũng là cách giúp các chủ thể OCOP giảm tình trạng “đồng phục hóa”, đồng thời nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường. Câu chuyện sản phẩm vì vậy trở thành yếu tố quan trọng để khẳng định dấu ấn của từng thương hiệu OCOP.
Đối với các hộ sản xuất nhỏ, hợp tác xã và doanh nghiệp hạn chế về kinh phí quảng bá, khó cạnh tranh với các thương hiệu lớn, câu chuyện sản phẩm OCOP đang trở thành công cụ hiệu quả để truyền thông và quảng bá. Nhờ đó, mỗi sản phẩm OCOP được xem như một sứ giả văn hóa, dễ dàng chiếm được tình cảm khách hàng và thậm chí có thể tác động đến thói quen mua sắm của họ.
Bước vào giai đoạn phát triển mới, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam nhấn mạnh, các địa phương cần tiếp tục tăng cường quản lý chất lượng, phát triển sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn. Cần tăng cường quản lý chất lượng sản phẩm, gắn với phát triển thương hiệu sản phẩm OCOP có uy tín trong nước và xuất khẩu, theo hướng thân thiện môi trường, phát triển xanh và bền vững
Với nội lực văn hóa phong phú và sự đổi mới mạnh mẽ từ các chủ thể sản xuất, OCOP đang góp phần đưa hình ảnh đất nước đến gần hơn với bạn bè quốc tế và tạo nên diện mạo mới cho nông thôn Việt Nam trong thời kỳ hội nhập.