'Sổ lương thực': Ký ức tem phiếu và bước chuyển của hạt gạo Việt

Tấm vé nhỏ và hạt lúa gạo trong ký ức người Việt

Trong giai đoạn bao cấp trước đây, “sổ lương thực” là vật bất ly thân của mỗi gia đình. Cuốn sổ nhỏ ấy không chỉ ghi tên từng nhân khẩu, số lượng gạo được phân phối hằng tháng, mà còn là tấm vé để đổi lấy sự yên tâm trong từng bữa ăn. Giữa những ngày kinh tế còn nhiều khó khăn, lúa gạo trở thành biểu tượng của sự no đủ, là “linh hồn” trong cuộc mưu sinh.

Người dân đến cửa hàng lương thực phải xếp hàng dài, cầm theo sổ và tem phiếu để mua được vài ký gạo theo định mức. Thứ gạo ấy thường lẫn nhiều tạp chất, đôi khi phải ăn độn thêm ngô, khoai, sắn để đủ no. Nhưng đối với những gia đình thời bấy giờ, có cơm trắng đã là niềm hạnh phúc lớn lao.

Khác với ngày nay, thời bao cấp không có chuyện người dân mặc cả hay chọn mua gạo theo ý muốn. Giá lúa gạo được Nhà nước quy định thống nhất, bất kể gạo ngon hay xấu. Người dân chỉ được nhận đúng phần gạo trong sổ, không được mua thêm nếu vượt định mức. Điều này khiến gạo trở thành mặt hàng quý giá, thậm chí nhiều gia đình phải chắt chiu từng bữa, hoặc “đổi tem phiếu” với nhau để xoay sở.

Trong ký ức của nhiều người, cảnh tượng cả phố xếp hàng chờ đến lượt mua gạo là điều quen thuộc. Có khi, người nhà phải thay nhau trực sẵn từ sáng sớm chỉ để không mất suất. “Sổ lương thực” không chỉ quản lý khẩu phần ăn, mà còn phản ánh một cơ chế phân phối khép kín.

Từ sổ gạo đến sự sôi động của thị trường lúa gạo

Sau công cuộc đổi mới, chính sách tem phiếu dần được bãi bỏ, “sổ lương thực” lùi vào quá khứ, nhường chỗ cho cơ chế thị trường. Người dân không còn phải xếp hàng chờ gạo, mà có thể lựa chọn nhiều loại gạo khác nhau, từ gạo thường đến gạo chất lượng cao, gạo sạch, gạo hữu cơ. Nếu như trước kia mối lo lớn nhất là đủ ăn, thì nay, người tiêu dùng quan tâm nhiều hơn đến hương vị, độ dẻo, thương hiệu và cả uy tín của nhà sản xuất.

Không chỉ thay đổi trong đời sống hằng ngày, sự chuyển mình ấy còn phản ánh bước tiến lớn của nền kinh tế Việt Nam. Từ một quốc gia phải phân phối gạo theo sổ để tránh thiếu đói, Việt Nam đã vươn lên thành một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Sự phát triển của thị trường lúa gạo hôm nay không chỉ bảo đảm an ninh lương thực trong nước, mà còn khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ nông nghiệp toàn cầu.

Có thể nói, từ “sổ lương thực” đến những bao gạo chất lượng cao được xuất khẩu khắp năm châu, hạt gạo đã đi cùng hành trình phát triển của dân tộc. Nó vừa là ký ức của một thời gian khó, vừa là minh chứng cho sự thay đổi mạnh mẽ của đất nước, từ nền kinh tế khép kín sang nền kinh tế mở cửa, hội nhập và vững bước trên con đường hiện đại hóa.