Ngày 11/6/1948, Bác Hồ đã viết: "Lời kêu gọi thi đua ái quốc"
"Mục đích thi đua ái quốc là:
Diệt giặc đói khổ, diệt giặc dốt nát, diệt giặc ngoại xâm
Cách làm là:
Dựa vào lực lượng của dân, tinh thần của dân
Để gây hạnh phúc cho dân"
Vì vậy, bổn phận của người dân Việt Nam, bất kỳ sĩ, nông, công, thương, binh, bất kỳ làm việc gì, đều cần phải thi đua.
... Để đi đến kết quả tốt đẹp, tôi xin:
Các cụ phụ lão thi đua đốc thúc con cháu hăng hái tham gia mọi công việc.
Các cháu nhi đồng thi đua học hành và giúp việc người lớn.
Đồng bào phú hào thi đua mở mang doanh nghiệp.
Đồng bào công nông thi đua sản xuất.
Đồng bào trí thức và chuyên môn thi đua sáng tác và phát minh.
Nhân viên Chính phủ thi đua tận tụy làm việc, phụng sự Nhân dân.
Bộ đội và dân quân thi đua giết cho nhiều giặc, đoạt cho nhiều súng.
Nói tóm lại, ai cũng thi đua, ai cũng tham gia kháng chiến và kiến quốc".
Chủ tịch Hồ Chí Minh phát biểu tại Đại hội Anh hùng, Chiến sĩ thi đua chống Mỹ, cứu nước (Đại hội Anh hùng, Chiến sĩ thi đua lần thứ IV), tháng 12/1966. Ảnh tư liệu.
Cũng trong ngày kêu gọi thi đua ái quốc này, trên báo Cứu quốc số 966, Bác viết:
"Mỗi một người dân phải hiểu có tự lập mới độc lập, có tự cường mới tự do. Đã đoàn kết ta phải đoàn kết chặt chẽ, rộng rãi thêm. Đã cố gắng, ta phải hăng hái mà cố gắng mãi. Mỗi một người phải lấy việc xung phong trong phong trào Thi đua ái quốc là nhiệm vụ thiêng liêng của mình, phải cố làm cho được”.
Ngày 15/9/1948, trong "Thư vào Nam", Bác Hồ viết:
"Gửi đồng bào thân mến Nam Bộ
... Chúng ta đã đoàn kết, chúng ta phải đoàn kết hơn nữa, chúng ta đã hy sinh, phải kiên quyết hy sinh hơn nữa.
Trong mùa thi đua ái quốc đang sôi nổi khắp cả nước, tôi mong rằng đồng bào Nam Bộ sẽ hăng hái tham gia, về quân sự cũng như về chính trị, kinh tế, văn hóa".
Ngày 1/8/1949, tổng kết một năm thi đua Bác Hồ viết: "Từ ngày Cách mạng Tháng 8, thế giới đã ngạc nhiên và kính phục dân tộc ta vì 3 điều:
Điều thứ nhất là ta đã làm Cách mạng thành công, đã phá tan xiềng xích thực dân, đã đánh đổ chế độ phong kiến, đã lập nền dân chủ cộng hòa.
Điều thứ hai là ta chẳng những có sức kháng chiến mà lại chắc chắn kháng chiến thắng lợi.
Điều thứ ba là ta vừa kháng chiến, vừa thi đua ái quốc".
Sau khi khen ngợi các thành tích thi đua mà các tầng lớp Nhân dân ta đã thực hiện được, Bác nêu lên một số khuyết điểm. Còn nhiều nơi Nhân dân, mà trước hết là cán bộ, chưa hiểu thật rõ ràng ý nghĩa của phong trào thi đua ái quốc. Tưởng lầm rằng, thi đua là làm một việc khác với những công việc hàng ngày. Thật ra, công việc hàng ngày chính là nền tảng của thi đua.
Bác cũng nhắc nhở kế hoạch thi đua phải sát với hoàn cảnh, sát với địa phương. Đừng đặt kế hoạch to quá rồi không làm nổi. Cũng đừng đặt nhiều kế hoạch quá mà Nhân dân bù đầu không biết nên theo kế hoạch nào. Trong thi đua, cũng cần phải trao đổi những kinh nghiệm hay và chưa hay để các nơi khác học tập. Thi đua phải tổng kết, rút kinh nghiệm. Thi đua phải gắn liền với "khen thưởng". "Thi đua là gieo trồng, khen thưởng là thu hoạch". Khen thưởng phải đúng người, đúng việc, đúng với thành tích thì mới có tác dụng tốt.
Bác căn dặn: “Thi đua ái quốc là ích lợi cho mình, ích lợi cho gia đình mình và ích lợi cho làng, cho nước... mỗi người dân đều hiểu rõ thì tất cả mọi khó khăn đều giải quyết được".
Sau khi phát động phong trào thi đua ái quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đoàn kết, phát huy cao độ truyền thống yêu nước, khơi dậy ý thức tự giác, sức sáng tạo của các tầng lớp Nhân dân, tạo khí thế thi đua sôi nổi, đẩy mạnh kháng chiến thắng lợi, kiến quốc thành công.
Trong thư chúc Tết năm 1949, Bác viết:
"Kháng chiến lại thêm một năm mới
Thi đua yêu nước thêm tiến tới.
… Người người thi đua
Ngành ngành thi đua
Ngày ngày thi đua
Ta nhất định thắng
Địch nhất định thua”.
Trong bài thơ "Gửi nông dân" Bác cũng viết:
"Ruộng rẫy là chiến trường
Cuốc cày là vũ khí
Nhà nông là chiến sĩ
Hậu phương thi đua với tiền phương".
(Tháng 2/1951)
Trong "Thư Trung thu gửi cho thiếu nhi" Bác nhắc nhở các cháu: "Mong các cháu cố gắng
Thi đua học và hành
Tuổi nhỏ làm việc nhỏ
Tùy theo sức của mình...
… Các cháu hãy xứng đáng
Cháu Bác Hồ Chí Minh!”
(Trung thu 1952)
Tại Đại hội Liên hoan chiến sĩ thi đua toàn quân ngày 11/7/1961, sau khi căn dặn mọi người đoàn kết với Nhân dân, ra sức học hỏi và thi đua, nhiều thành tích nhỏ cộng lại thành thành tích to. Bác đã nói:
"Công nhân phất cao ngọn cờ Duyên Hải
Nông dân phất cao ngọn cờ Đại Phong
Bộ đội Anh hùng phất cao cờ Ba Nhất
Công nông binh đại thi đua, đại đoàn kết
Chủ nghĩa xã hội nhất định đại thành công
Bắc - Nam nhất định sẽ thống nhất non sông một nhà".
Cho tới những năm sắp đi xa, Bác Hồ vẫn nhắc nhở chúng ta thi đua ái quốc. Trong bài thơ "Mừng xuân 1968" Bác đã viết:
... "Nam - Bắc thi đua đánh giặc Mỹ
Tiến lên!
Toàn thắng ắt về ta! "
(Mậu Thân 1968)
Học theo lời kêu gọi của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, hơn 60 năm qua, trên khắp đất nước đã diễn ra biết bao phong trào thi đua ái quốc sôi nổi, sâu rộng và mạnh mẽ. Những năm 60 của thế kỷ trước đã nổi lên các phong trào như: "Một người làm việc bằng hai", "Gió Đại Phong", "Sông Duyên Hải", "Cờ Ba Nhất", phong trào "Ba sẵn sàng", "Ba đảm đang", phong trào "Năm tấn" trên đồng ruộng. Phong trào "Bắc Lý", "Dạy tốt học tốt" trong nhà trường. Phong trào "Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người" chi viện cho tiền tuyến lớn miền Nam.
Rồi các phong trào "Tất cả cho tiền tuyến, tất cả cho chiến thắng", "Tiếng hát át tiếng bom", "Đồng khởi", "Một tấc không đi, một ly không rời"... đã nhân lên gấp bội sức mạnh Việt Nam. Chính sức mạnh thi đua to lớn ấy đã trở thành lực lượng vật chất quan trọng, góp phần đánh thắng kẻ thù xâm lược và xây dựng đất nước ngày càng phát triển.
Phong trào thi đua đã góp phần viết nên những trang sử oai hùng, tạo ra những anh hùng dũng sĩ, những chiến sĩ thi đua, những gương người tốt, việc tốt... những bông hoa tươi thắm của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam. Được Bác khởi xướng từ năm 1948, phong trào ấy đến nay vẫn được duy trì và không ngừng phát huy.