Ngày 14/11, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng chủ trì Hội nghị Thúc đẩy đột phá nghiên cứu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo gắn với đào tạo trong viện, trường của Bộ.
Khoa học, công nghệ giúp Việt Nam nâng tầm nông sản xuất khẩu
Báo cáo tại Hội nghị, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Văn Long cho biết, hoạt động khoa học, công nghệ giai đoạn 2021-2025 đạt nhiều kết quả tích cực so với giai đoạn 2016-2020.
Toàn cảnh hội nghị. Ảnh: N.H
Toàn ngành đã công nhận 225 giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản, lâm nghiệp (tăng 6,6%); 150 tiến bộ kỹ thuật (tăng 1,8%). Có 158 bằng độc quyền sáng chế/sở hữu trí tuệ/giải pháp hữu ích, tăng 34% so với trước. Khoa học, công nghệ cũng đóng góp 72 cơ sở khoa học phục vụ xây dựng văn bản quy phạm pháp luật và các nhiệm vụ quản lý nhà nước.
Nhiều tiến bộ đã được đưa vào thực tiễn, thể hiện qua 1.000 mô hình sản xuất ứng dụng khoa học, công nghệ, 31 thiết bị, vật liệu mới, cùng sự phát triển mạnh của nghiên cứu công bố quốc tế: 3.665 bài báo quốc tế (tăng 49%) và 6.540 bài báo trong nước (tăng 34%).
Trong đào tạo, các viện, trường đã đào tạo 415 thạc sĩ và 212 tiến sĩ trong giai đoạn này. Bộ cũng xây dựng và công bố 193 quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) và ban hành 1.864 tiêu chuẩn quốc gia (TCVN); đang tiếp tục xây dựng thêm 3 QCVN và 82 TCVN để hoàn thành trong năm 2025.
Ông Long cho biết, các kết quả này đã được ứng dụng rộng rãi, giúp doanh nghiệp và nông dân giảm chi phí đầu tư, tăng lợi nhuận, nâng hiệu quả sản xuất từ 10 - 30%. Nhiều doanh nghiệp lớn đã đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao, tạo chuỗi giá trị và áp dụng quy trình sản xuất hiện đại, đóng góp tích cực vào tăng trưởng ngành.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh, trong thời gian qua, ngành Nông nghiệp và Môi trường đã có đóng góp quan trọng vào sự phát triển toàn diện của đất nước. Trong lĩnh vực nông nghiệp, ngành đã phát triển hàng nghìn giống cây trồng, vật nuôi mới với năng suất và chất lượng vượt trội. Nhiều quy trình công nghệ, chế phẩm sinh học, giải pháp tưới tiêu, bón phân hiện đại… cũng được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi.
Nhờ những nỗ lực này, Việt Nam đã có bước chuyển mình rõ rệt trong vài thập kỷ qua. Nếu trong những năm 1980 - 1990, đời sống người dân còn thiếu thốn, thì nay, đất nước không chỉ đảm bảo an ninh lương thực mà còn hướng tới thực phẩm sạch, chất lượng cao. Thành quả đó giúp Việt Nam nuôi sống hơn 100 triệu dân và xuất khẩu nông, lâm, thủy sản ra thị trường quốc tế.
“Dự kiến, năm 2025, giá trị xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt khoảng 70 tỷ USD, tăng so với 62,5 tỷ USD năm 2024. Nguyên nhân chính là nhờ nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ trong sản xuất, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và mở rộng giá trị xuất khẩu”, Bộ trưởng Trần Đức Thắng nói.
Bên cạnh đó, các lĩnh vực như địa chất, khoáng sản, nghiên cứu biến đổi khí hậu, môi trường… cũng ghi nhận nhiều thành tựu quan trọng. Các nghiên cứu về viễn thám, đo đạc bản đồ và các công trình khoa học khác đã được ứng dụng thực tế, tạo giá trị thiết thực cho quản lý, sản xuất và bảo vệ môi trường.
Cần đưa nghiên cứu khoa học vào thực tiễn, mở rộng không gian phát triển
Tuy ngành nghiên cứu khoa học hiện đã có đầy đủ đội ngũ, cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính, Bộ trưởng Trần Đức Thắng cũng chỉ ra một hạn chế: Việc ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn vẫn còn hạn chế. Chỉ một phần nhỏ kết quả nghiên cứu thực sự được triển khai, nhiều đề tài tiềm năng vẫn “nằm trong ngăn kéo”. Đây là vấn đề nội tại của Bộ, không phải do quy định chung của Nhà nước.
Theo Bộ trưởng, cần phân biệt hai nhóm vấn đề: một là các quy định chung của Nhà nước, ví dụ như nghị định, luật, quyết định Thủ tướng hay các quy định liên quan đến kinh phí nghiên cứu; hai là các vấn đề nội bộ của Bộ, nơi tồn tại những thủ tục hành chính phức tạp, cần sớm được loại bỏ để tạo môi trường thông thoáng hơn cho nghiên cứu.
Bộ trưởng nhấn mạnh thêm, khi nghiên cứu đã có thể áp dụng vào thực tiễn nhưng kết quả chưa được khai thác, giá trị vật chất lẫn công nhận thành quả chưa được đảm bảo. Người nghiên cứu và cơ sở nghiên cứu cần được ghi nhận, tạo động lực và tự hào về sản phẩm gắn với tên tuổi mình. Đồng thời, một số đề tài chưa thực sự gắn với nhu cầu thực tế, chưa đáp ứng được vấn đề cấp bách của người dân hoặc ngành, cần được khắc phục.
Về định hướng phát triển, Bộ trưởng Trần Đức Thắng kêu gọi các nhà khoa học mở rộng không gian nghiên cứu nuôi trồng thủy sản công nghiệp trên biển với quy mô lớn, công nghệ cao và đa dạng đối tượng nuôi; duy trì rừng để bảo vệ môi trường, đồng thời tăng thu nhập cho người sống dựa vào rừng. Đây là những nhiệm vụ khoa học, công nghệ trọng tâm cần giải quyết.
“Ngay trong tháng 11/2025, các đơn vị nghiên cứu và đào tạo nếu có nhu cầu đầu tư cho những đề tài cấp thiết, chủ đạo phục vụ phát triển kinh tế đất nước, cần gửi đề xuất cụ thể để Bộ xem xét, đưa vào kế hoạch giai đoạn 2026 - 2030, hoặc triển khai ngay trong năm 2026”, Bộ trưởng nêu rõ.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng kêu gọi mở rộng nghiên cứu nông nghiệp công nghệ cao, đồng thời tăng cường hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong đào tạo và nghiên cứu.