Hoàn thiện khung pháp lý cho thị trường bán lẻ
Trong khuôn khổ tọa đàm “Phát triển thị trường bán lẻ Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050” do Viện Nghiên cứu Chiến lược chính sách Công Thương tổ chức ngày 20/11, ông Nguyễn Quang Long, nghiên cứu viên Phòng Dự báo thị trường (Viện Nghiên cứu Chiến lược chính sách Công Thương) đã trình bày tham luận với chủ đề “Chính sách phát triển thị trường bán lẻ Việt Vam - Thực trạng và một số khuyến nghị”.
Theo đó, thời gian qua, nhiều luật và bộ luật liên quan cơ chế quản lý, chính sách phát triển thương mại trong nước đã được ban hành, chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện như Luật Thương mại 2005, Pháp lệnh quản lý thị trường, Luật Cạnh tranh, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng... Các văn bản quy phạm dưới luật về quản lý chuyên ngành đối với thương mại trong nước cũng đã được xây dựng và ban hành để các cơ quan triển khai công tác quản lý và điều chỉnh thị trường một cách phù hợp trong từng thời điểm, cũng như để các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân kịp thời nắm bắt, chủ động tham gia hoạt động kinh doanh trên thị trường.
Ông Nguyễn Quang Long, nghiên cứu viên Phòng Dự báo thị trường. Ảnh: Thanh Tuấn
Thông tin về quản lý thương mại điện tử bán lẻ tại Việt Nam ông Long cho biết, quy định về thương mại điện tử, trong đó có bán lẻ điện tử như Nghị định số 85/2021/NĐ-CP ngày 25/9/2021 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 52/2013/NĐ-CP ngày 16/5/2013 về thương mại điện tử. Nghị định số 85/2021/NĐ-CP có một số điểm mới như quy định cụ thể hơn về thông tin hàng hóa, dịch vụ phải công bố trong giao dịch thương mại điện tử; tăng cường trách nhiệm của thương nhân, tổ chức cung cấp dịch vụ thương mại điện tử trong việc quản lý các giao dịch trên nền tảng của mình; thu hẹp đối tượng thực hiện thủ tục thông báo với Bộ Công Thương…
“Ngoài ra, đối với thuế bán lẻ điện tử, theo quy định của Nhà nước, chưa có luật thuế riêng trong thương mại điện tử cũng như luật thuế riêng trong bán lẻ điện tử. Hiện tại, chính sách thuế đối với thương mại điện tử của Việt Nam đã được bao quát lồng ghép vào các sắc thuế như thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân”, ông Long chia sẻ.
Về khung khổ pháp luật và chính sách đảm bảo sự phù hợp với cam kết hội nhập quốc tế của Việt Nam, theo ông Long, thị trường hàng hóa dịch vụ, lĩnh vực phân phối bán lẻ đã được mở cửa theo cam kết gia nhập WTO, đặc biệt cam kết mở cửa toàn diện và sâu rộng hơn trong các hiệp định thương mại tự do khu vực và song phương thế hệ mới mà Việt Nam ký kết, tham gia. Việc mở cửa thị trường bán lẻ trong các hiệp định thương mại tự do sau này về cơ bản vẫn dựa trên WTO, vì vậy không có thay đổi lớn về cam kết quốc tế so với WTO.
“Thị trường hàng hóa dịch vụ, lĩnh vực phân phối bán lẻ đã được mở cửa theo cam kết gia nhập WTO, đặc biệt cam kết mở cửa toàn diện và sâu rộng hơn trong các hiệp định thương mại tự do khu vực và song phương thế hệ mới mà Việt Nam ký kết, tham gia. Việc mở cửa thị trường bán lẻ trong các hiệp định thương mại tự do sau này về cơ bản vẫn dựa trên WTO, vì vậy không có thay đổi lớn về cam kết quốc tế so với WTO”, ông Long nhấn mạnh.
Tại tọa đàm, ông Long đã thông tin về các chính sách của nhà nước đối với ngành bán lẻ cho đến nay có thể xếp thành 2 nhóm, bao gồm: Nhóm các chính sách ưu đãi đối với ngành bán lẻ; nhóm các chính sách liên quan tới định hướng, chiến lược, quy hoạch phát triển ngành bán lẻ.
Đồng thời, ông cũng đưa ra một số khuyến nghị chính sách như: Cần đổi mới nhận thức và tư duy của nhà quản lý, hoạch định chính sách phát triển thị trường bán lẻ trong nước, đón đầu các xu hướng phát triển mới tiên tiến, hiện đại; hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý và phát triển thị trường bán lẻ Việt Nam nhằm tạo điều kiện thuận lợi, khuyến khích phát triển đội ngũ thương nhân, doanh nghiệp trong nước ngày càng lớn mạnh; tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách đối với hoạt động phân phối của các nhà đầu tư nước ngoài và hoàn thiện chính sách phát triển các loại hình thương mại…
Công nghệ đa kênh thúc đẩy nhu cầu mua sắm mới
Cũng tại tọa đàm, bà Nguyễn Phương Thảo, nghiên cứu viên Văn phòng Viện Nghiên cứu Chiến lược chính sách Công Thương đã trình bày tham luận “Tái định hình ngành bán lẻ toàn cầu trong kỷ nguyên số và triển vọng ngành bán lẻ Việt Nam”.
Bà Thảo cho biết, ngành bán lẻ toàn cầu năm 2025 là một bức tranh nhiều màu sắc, không chỉ đơn thuần đang phục hồi sau đại dịch; nó đang được tái định hình bởi một cuộc giằng co giữa sự kiên cường, quá trình chuyển đổi sâu sắc và sự phân hóa mạnh mẽ. Các dữ liệu được phân tích cho thấy một sự bình thường hóa về tăng trưởng, nhưng bản chất là những dịch chuyển cấu trúc đang định vị lại những người chiến thắng và kẻ thua cuộc trong thập kỷ tới.
Bà Nguyễn Phương Thảo, nghiên cứu viên Văn phòng Viện Nghiên cứu Chiến lược chính sách Công Thương. Ảnh: Thanh Tuấn
Trong bối cảnh hiện nay, bà Thảo cho rằng, có 3 yếu tố trụ cột dịch chuyển chính đang định hình lại toàn bộ ngành công nghiệp. Ba trụ cột này không tồn tại độc lập mà là một hệ thống tương tác chặt chẽ. Sự bùng nổ trong nhu cầu mua sắm được thúc đẩy bởi chính các công nghệ đa kênh, cho phép người tiêu dùng có nhiều sự lựa chọn khác nhau trong câu chuyện so sánh giá trị hàng hóa, trong khi áp lực về giá buộc các nhà bán lẻ phải tìm kiếm chiến lược tối ưu chi phí thông qua việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng.
Thông tin về Việt Nam trong bối cảnh bán lẻ toàn cầu, bà Thảo cho hay, Việt Nam được đánh giá là một trong những thị trường bán lẻ hấp dẫn nhất toàn cầu trong giai đoạn 2016 - 2019. Tuy nhiên, trong Chỉ số phát triển bán lẻ toàn cầu (GRDI) của Kearney năm 2023, Việt Nam đã xếp ở vị trí thứ 34 trong số 44 quốc gia được đánh giá, giảm đáng kể so với vị trí thứ 6 năm 2017. Dù thứ hạng GRDI giảm, Việt Nam vẫn duy trì sức hút nhờ nền kinh tế đang phát triển mạnh mẽ, dân số trẻ và đông đảo, và mức thu nhập ngày càng cao.
Theo bà Thảo, các nền kinh tế mới nổi cần có những chính sách chiến lược để không bị tụt hậu và tận dụng được các cơ hội từ cuộc cách mạng bán lẻ số. Một là ưu tiên cơ sở hạ tầng kỹ thuật số: Nền tảng của thương mại điện tử là cơ sở hạ tầng. Chính phủ cần đầu tư mạnh mẽ vào việc mở rộng truy cập internet tốc độ cao cho toàn dân, hiện đại hóa hệ thống logistics để đảm bảo giao hàng nhanh chóng và hiệu quả, đồng thời phát triển các hệ thống thanh toán số an toàn và tiện lợi.
Hai là phát triển nguồn nhân lực: Bán lẻ 4.0 đòi hỏi một lực lượng lao động có kỹ năng số. Một thách thức lớn là sự thiếu hụt nhân lực có tay nghề trong các lĩnh vực như phân tích dữ liệu, marketing kỹ thuật số và quản lý chuỗi cung ứng thông minh. Do đó, các chương trình đào tạo và tái đào tạo kỹ năng cần được ưu tiên để đáp ứng nhu cầu của thị trường.
Ba là phát triển nguồn nhân lực: Bán lẻ 4.0 đòi hỏi một lực lượng lao động có kỹ năng số. Một thách thức lớn là sự thiếu hụt nhân lực có tay nghề trong các lĩnh vực như phân tích dữ liệu, marketing kỹ thuật số và quản lý chuỗi cung ứng thông minh. Do đó, các chương trình đào tạo và tái đào tạo kỹ năng cần được ưu tiên để đáp ứng nhu cầu của thị trường.
Bốn là tận dụng các sáng kiến toàn cầu: Các quốc gia đang phát triển không cần phải tự mình giải quyết mọi vấn đề. Họ có thể tận dụng các nguồn lực và kiến thức từ các sáng kiến toàn cầu, chẳng hạn như chương trình eTrade for All của Hội nghị Liên hợp quốc về thương mại và phát triển để thu hẹp khoảng cách kiến thức, học hỏi các thông lệ tốt nhất và nắm bắt các cơ hội từ thương mại số.
Trong bối cảnh thị trường bán lẻ toàn cầu đang tái định hình mạnh mẽ bởi chuyển đổi số, Việt Nam đứng trước cơ hội lớn để bứt phá nếu biết tận dụng lợi thế dân số trẻ, nhu cầu tiêu dùng tăng và tốc độ số hóa nhanh.