Du lịch mở lối thoát nghèo cho đồng bào vùng cao
Làng Vi Rơ Ngheo (xã Măng Đen) hiện có 63 hộ dân với khoảng 300 nhân khẩu, đều là người Xơ Đăng. Năm 2023, Vi Rơ Ngheo được công nhận là làng du lịch cộng đồng, là bước ngoặt giúp địa phương khai thác du lịch một cách chuyên nghiệp, mở ra hướng đi mới trong giảm nghèo bền vững.
Chính quyền đã vận động người dân phục dựng lại giá trị văn hóa truyền thống, xây dựng các nhóm hộ làm dịch vụ. Những món ăn đặc trưng từ sản vật địa phương, lễ hội truyền thống như mừng lúa mới, đâm trâu, cúng giọt nước, cùng kiến trúc nhà sàn, nhà rông… trở thành sản phẩm du lịch mang đậm bản sắc Xơ Đăng.
Du lịch cộng đồng ở Măng Đen trở thành đòn bẩy kinh tế, tạo sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số
Du khách đến Vi Rơ Ngheo được đón tiếp bằng không gian ngập tràn sắc hoa địa lan, trải nghiệm văn hóa cồng chiêng, múa xoang, dệt thổ cẩm, tham quan và mua sắm sản phẩm thủ công, nông sản. Một số hộ phát triển homestay, số khác tham gia dịch vụ ẩm thực hoặc biểu diễn nghệ thuật.
Chị Y Lang (làng Vi Rơ Ngheo) chia sẻ, mỗi người tham gia biểu diễn văn nghệ sẽ nhận được từ 100.000 - 150.000 đồng/buổi. Bà con phục vụ thêm các dịch vụ khác, như: Nấu ăn, hoạt động trải nghiệm… thì được thêm từ 150.000 - 200.000 đồng/ngày.
Hiện nay, có 50/63 hộ dân đã tham gia hợp tác xã du lịch, hình thành các đội nghệ thuật cộng đồng đa lứa tuổi. Sự đồng lòng này giúp người dân không chỉ giữ gìn bản sắc văn hóa mà còn biến văn hóa thành sinh kế, mở ra cơ hội thoát nghèo.
Làng Vi Rơ Ngheo là một trong những mô hình du lịch nổi bật ở xã Măng Đen, địa phương này được xem là không gian cao nguyên đặc sắc của tỉnh Quảng Ngãi, là điểm đến trải nhiệm văn hóa, khám phá thiên nhiên.
Ông Đặng Quang Hà, Bí thư Đảng ủy xã Măng Đen cho biết, trong những năm qua, ngành du lịch Măng Đen đã đạt được nhiều thành tựu khá quan trọng, Măng Đen đã có sự chuyển mình mạnh mẽ, từ một điểm đến còn ít người biết đến trở thành trung tâm du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, văn hóa đặc sắc của khu vực, thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm.
Sau đại dịch COVID-19, nhận thức được ý nghĩa đặc biệt quan trọng của giá trị hệ sinh thái thiên nhiên, cộng đồng các dân tộc thiểu số và văn hóa giàu bản sắc, địa phương đã chú trọng đến yếu tố xanh, bảo tồn và phát triển bền vững trong định hướng xây dựng thương hiệu và phát triển du lịch Măng Đen.
Dự kiến đến hết năm 2025, Măng Đen đón khoảng 1,5 triệu lượt khách
Đáng chú ý, du lịch cộng đồng ở Măng Đen có nhiều khởi sắc. Địa phương đã tổ chức nhiều hoạt động tuyên truyền, vận động các hộ gia đình tham gia làm du lịch cộng đồng trên cơ sở giữ gìn truyền thống gia đình, duy trì môi trường sống, bảo tồn các giá trị văn hóa, phát triển nghề gắn với giá trị văn hoá.
Đến nay, xã đã có 2 làng du lịch cộng đồng (Vi Rơ Ngheo, Kon Pring) được công nhận và hiện đang tiếp tục đầu tư phát triển thêm 3 làng du lịch cộng đồng (Kon Chênh, Kon Vơng Kia, Kon Tu Ma). Đặc biệt, mỗi làng du lịch cộng đồng được định hướng phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng riêng để tạo sản phẩm du lịch đa dạng cho du khách trải nghiệm.
Các làng du lịch cộng đồng đã có gần 50 cơ sở lưu trú với khoảng 130 phòng do chính người đồng bào dân tộc thiểu số xây dựng và quản lý. Các làng thu hút khoảng 300.000 lượt khách đến lưu trú, tham quan, trải nghiệm hằng năm, tạo việc làm và thu nhập bền vững cho người dân.
Đưa Măng Đen thành trung tâm nghỉ dưỡng thiên nhiên
Theo Bí thư Đảng ủy xã Măng Đen Đặng Quang Hà, tỉnh Quảng Ngãi xác định Măng Đen là cực tăng trưởng phía Tây, trong đó du lịch là nền tảng, là động lực phát triển kinh tế - xã hội, kết nối trục biển - rừng của Quảng Ngãi.
Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ xã Măng Đen lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 cũng đã xác định mục tiêu: Xây dựng và phát triển Măng Đen trở thành điểm đến du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng quốc gia với hệ sinh thái du lịch đặc sắc, bền vững, lấy thiên nhiên, văn hóa bản địa và cộng đồng làm nền tảng. Phấn đấu đưa xã Măng Đen đạt tiêu chí Khu du lịch Quốc gia vào năm 2030, là trung tâm nghỉ dưỡng thiên nhiên của Việt Nam.
Để làm được việc này, ông Hà cho biết, địa phương sẽ quy hoạch không gian sinh thái sinh thái 3 lớp, gồm: Vùng lõi bảo tồn, đây là khu vực rừng nguyên sinh giá trị cao, sinh cảnh nhạy cảm, giữ nguyên hiện trạng, chỉ cho phép tham quan giới hạn theo tuyến, gắn với hoạt động giáo dục môi trường và nghiên cứu khoa học.
Vùng đệm sinh thái, là khu vực nông - lâm kết hợp, sản xuất nông nghiệp hữu cơ, dược liệu, kết hợp phát triển farmstay, sử dụng đất nông nghiệp đa mục đích để hình thành sản phẩm du lịch sinh thái nông nghiệp, du lịch sinh thái rừng gắn với tổ chức hoạt động giáo dục sinh thái, bảo vệ môi trường và trải nghiệm cộng đồng.
Vùng dịch vụ - cửa ngõ, là trung tâm đô thị Măng Đen, hạ tầng công cộng xanh - thông minh, giao thông thân thiện môi trường; hệ thống công viên văn hóa, công viên chuyên đề, phố đi bộ; không gian trưng bày, tiêu thụ nông sản đặc sản, dịch vụ kinh tế đêm; trung tâm thông tin du lịch - bảo tồn và không gian tổ chức sự kiện, hội nghị.
Tỉnh Quảng Ngãi xác định Măng Đen là cực tăng trưởng phía Tây, trong đó du lịch là nền tảng
Bí thư xã Măng Đen cho biết, địa phương cũng phát triển đa dạng các loại hình, sản phẩm du lịch, ưu tiên sản phẩm du lịch ít tác động làm suy giảm tài nguyên như: Khám phá thiên nhiên và hệ sinh thái rừng; trải nghiệm nông nghiệp; trải nghiệm văn hóa bản sắc; phát triển các sản phẩm du lịch thể thao, giáo dục, chăm sóc sức khỏe...
Đặc biệt, tiếp tục đầu tư xây dựng và hoàn thiện các làng du lịch cộng đồng gắn khai thác giá trị văn hóa cồng chiêng, lễ hội truyền thống, ẩm thực bản địa, nghệ thuật dân gian, kết hợp trình diễn. Phấn đấu đến năm 2030, công nhận mới 3 làng du lịch cộng đồng (Kon Chênh, Kon Vơng Kia, Kon Tu Ma), xây dựng làng du lịch cộng đồng Vi Rơ Ngheo đạt tiêu chuẩn du lịch cộng đồng ASEAN.
Ngoài ra, địa phương chú trọng giữ gìn hệ sinh thái rừng, môi trường cảnh quan thiên nhiên; tập trung đẩy nhanh tiến độ đầu tư hệ thống kết cấu hạ tầng, đặc biệt là các dự án trọng điểm kết nối vùng; hoàn thiện thể chế quản lý du lịch Măng Đen; đẩy mạnh đào tạo, phát triển nguồn nhân lực du lịch…
Trong thời gian qua, ngành du lịch Măng Đen đã có bước tăng trưởng vượt bậc. Năm 2021, lượng khách du lịch chỉ đạt 120.000 lượt khách, đến năm 2024 đạt 1,2 triệu lượt khách và dự kiến đến hết năm 2025 đạt khoảng 1,5 triệu lượt khách; tăng trưởng bình quân giai đoạn 2021-2025 đạt trên 40%, tổng doanh thu du lịch ước tính đạt khoảng 1.345 tỷ đồng. Du lịch đã tạo việc làm, nâng cao thu nhập, thúc đẩy phát triển nông nghiệp công nghệ cao và dịch vụ.