Ông Nguyễn Lê Bình, Phó Chánh Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có cuộc trao đổi với phóng viên Báo Công Thương xung quanh vấn đề này.
- Trong giai đoạn 2021-2025, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đã đạt được những kết quả quan trọng, nhiều địa phương có cách làm hay và bền bỉ. Ông có thể chia sẻ về nội dung này?
Ông Nguyễn Lê Bình: Với sự quan tâm rất lớn của Đảng, Chính phủ và Quốc hội, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 đã được đầu tư và triển khai mạnh mẽ. Sau 5 năm triển khai, Chương trình được đánh giá thành công, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao an sinh xã hội, đặc biệt trong việc thu hẹp khoảng cách giữa các vùng khó khăn và tạo điều kiện cho nhiều hộ gia đình vươn lên thoát nghèo bền vững.
Người dân xã Bảo Lạc được hỗ trợ từ Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững để chăn nuôi bò cái sinh sản. Ảnh: BCB.
Chương trình vừa mang tính kinh tế, vừa mang tính xã hội, đạt được nhiều thành quả nổi bật. Trong 5 mục tiêu lớn, 3 mục tiêu đã hoàn thành và 2 mục tiêu vượt kế hoạch. Cụ thể, tỷ lệ hộ nghèo theo Nghị quyết Trung ương giảm từ 1-1,5% mỗi năm. Dự báo đến cuối năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo cả nước sẽ chỉ còn khoảng 1%, phần lớn trong số này là các hộ nghèo không có khả năng lao động.
Về một số kết quả cụ thể của Chương trình có thể kể đến đó là thu hẹp khoảng cách giữa các vùng, trong đó, có 19 xã đặc biệt khó khăn thoát khỏi tình trạng đặc biệt khó khăn, 3 huyện nghèo được công nhận thoát nghèo.
Bên cạnh đó, chương trình giúp tăng thu nhập và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn thông qua 11.000 mô hình sinh kế, trong đó gần 10.000 mô hình về nông nghiệp.
Đồng thời, chương trình cũng giúp cho người nghèo ở các khu vực nghèo được tiếp cận tốt hơn với dịch vụ xã hội cơ bản thông qua đầu tư gần 5.000 công trình cơ sở hạ tầng, bao gồm 1.000 công trình giáo dục, y tế; giới thiệu việc làm cho khoảng 130.000 lao động; giảm tỷ lệ trẻ em dưới 16 tuổi suy dinh dưỡng từ 34% xuống còn 26,5%; hỗ trợ xây dựng nhà ở mới khang trang, bền vững cho khoảng 90.000 hộ nghèo và cận nghèo, giúp chống chịu thiên tai và bão lụt. Nhờ những kết quả này, chương trình không chỉ nâng cao đời sống người dân mà còn góp phần thúc đẩy phát triển bền vững ở các vùng nông thôn và khó khăn.
- Ông có thể chia sẻ những thuận lợi, khó khăn và bài học kinh nghiệm rút ra trong quá trình triển khai Chương trình trong giai đoạn vừa qua?
Ông Nguyễn Lê Bình: Trong quá trình triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững vừa qua có cả những thuận lợi và không ít khó khăn. Một trong những thách thức chính là vấn đề cơ chế. Qua mỗi giai đoạn, cơ chế đều được điều chỉnh nhằm phù hợp hơn với thực tiễn triển khai. Đặc biệt, trong thời gian vừa qua, chương trình đã thực hiện việc phân cấp, ủy quyền mạnh mẽ hơn cho các cấp cơ sở, tạo điều kiện thuận lợi cho triển khai các hoạt động giảm nghèo tại địa phương.
Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững hướng tới trao quyền chủ động cho người nghèo, khuyến khích họ tự vận động vươn lên thay vì nhận trợ giúp một cách thụ động. Mọi hỗ trợ đều gắn với điều kiện nhất định, do đó trong giai đoạn đầu triển khai, cả địa phương và người dân đều gặp những lúng túng nhất định khi áp dụng cách tiếp cận mới. Tuy nhiên, sau một thời gian, quá trình triển khai đã dần đi vào nền nếp và đạt được những kết quả tích cực.
Bên cạnh đó, do xuất phát từ đặc thù của nhiều vùng kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, các điều kiện tự nhiên khắc nghiệt ảnh hưởng trực tiếp đến việc triển khai các chính sách và xây dựng cơ sở hạ tầng, trong khi nguồn lực hạn chế chưa thể đáp ứng đầy đủ nhu cầu. Mặt khác, việc nâng cao nhận thức, kiến thức và kỹ năng cho người nghèo tại những vùng này cũng là thách thức lớn. Để thực hiện hiệu quả, đội ngũ triển khai cần có tâm huyết, trách nhiệm và trình độ, nhằm hướng dẫn người dân tham gia một cách chủ động và hiệu quả.
Vấn đề nữa cần đề cập đến đó là liên quan đến con người thực hiện chương trình tại cơ sở. Ở những vùng khó khăn, trình độ và kiến thức của cán bộ giảm nghèo còn hạn chế, cộng với tình trạng luân chuyển nhân sự thường xuyên, khiến việc truyền đạt cơ chế, chính sách và phương pháp triển khai gặp nhiều trở ngại. Việc duy trì sự liên tục, nhất quán trong triển khai chính sách vì thế trở thành một bài toán cần giải quyết.
- Chính quyền địa phương 2 cấp đã đi vào vận hành gần 2 tháng, việc triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia có gặp khó khăn gì không, thưa ông? Các giải pháp mà Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã thực hiện để hỗ trợ địa phương, giúp chương trình đi vào nền nếp và hiệu quả hơn?
Ông Nguyễn Lê Bình: Sau gần 2 tháng triển khai, dù thời gian không dài nhưng đối với một công tác vừa mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, vừa có khối lượng công việc lớn, đây là một thách thức không nhỏ đối với cơ sở.
Ông Nguyễn Lê Bình, Phó Chánh Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Ảnh: Phạm Hùng
Để thực hiện công tác giảm nghèo theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành văn bản hướng dẫn, phân định rõ trách nhiệm giữa cấp cơ sở và cấp tỉnh. Qua theo dõi và phản ánh từ địa phương, cơ bản việc triển khai không gặp vướng mắc đáng kể.
Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số điểm cần tiếp tục hỗ trợ và nỗ lực từ phía địa phương. Cán bộ cấp cơ sở nhiều năm làm công tác giảm nghèo đã được thay thế phần lớn bằng cán bộ cấp huyện (cấp huyện chuyển về cấp cơ sở làm việc). Thực tế, cán bộ cấp huyện này chủ yếu triển khai chính sách chung, ít trực tiếp thực hiện các tác vụ liên quan đến hộ nghèo, dẫn đến khoảng cách giữa nhận thức chính sách và triển khai thực tế tại địa phương. Đây là một thách thức lớn và cần thời gian để khắc phục.
Để hỗ trợ cán bộ cơ sở, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã cung cấp hai tài liệu chính gồm: Cẩm nang chi tiết về các chính sách giảm nghèo giai đoạn 2021-2025; sổ tay hướng dẫn việc rà soát, xác định hộ nghèo và hộ thoát nghèo. Dù chỉ gồm hai tài liệu, nhưng khối lượng thông tin nhiều, khiến việc thẩm thấu và áp dụng tại cơ sở trở thành một nhiệm vụ khó khăn.
Trong thời gian tới, Bộ dự kiến tổ chức các buổi tập huấn ngắn, đồng thời ứng dụng công nghệ số, ghi hình các hướng dẫn triển khai để cán bộ địa phương có thể tiếp cận bất cứ lúc nào, hỗ trợ trực tiếp việc thực hiện chính sách tới người nghèo một cách thuận lợi và hiệu quả hơn.
- Với những kết quả đã đạt được từ chương trình giảm nghèo bền vững, theo ông, đâu là cách tốt nhất để người dân phát huy tự lực, giảm phụ thuộc vào trợ giúp và cải thiện cuộc sống của mình?”
Ông Nguyễn Lê Bình: Ở nhiều quốc gia trên thế giới đã từng gặp phải tình trạng “cho không” và dẫn đến tính ỷ lại. Ở Việt Nam, bài học này cũng đã được rút ra từ lâu: càng hỗ trợ mà không gắn điều kiện, tính ỷ lại càng gia tăng. Để thay đổi tư tưởng này và giúp người dân tự vươn lên thoát nghèo bền vững, giải pháp then chốt là nâng cao nhận thức cho chính những đối tượng hưởng chính sách.
Để đạt được điều này, không chỉ các cơ quan truyền thông mà toàn bộ hệ thống chính trị phải vào cuộc. Quá trình này không chỉ giúp người nghèo nhận thức được nguyên nhân khiến họ nghèo và lý do phải thoát nghèo, mà còn cho họ thấy rằng cuộc sống sẽ tốt đẹp và hạnh phúc hơn sau khi thoát nghèo. Khi nhận thức này được thay đổi, người dân sẽ chủ động vươn lên, không còn ỷ lại vào hỗ trợ.
Mục tiêu cuối cùng của công tác giảm nghèo không phải là biến mọi hộ nghèo thành hộ giàu, mà là giúp họ có được một cuộc sống thực sự hạnh phúc – đó mới là đích đến thực sự của giảm nghèo bền vững.
Xin cám ơn ông!