Huy động tư nhân cho mục tiêu Net Zero
Thông tin tại Hội thảo “Thúc đẩy khối tư nhân tham gia đầu tư vào ngành năng lượng” do Bộ Tài chính tổ chức mới đây, ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam đã trình bày nghiên cứu, đề xuất các cơ cấu và công cụ tài chính, khung pháp lý để huy động tài chính khu vực tư nhân cho các dự án năng lượng sạch.
Theo ông Tuấn, chi phí cho quá trình chuyển dịch năng lượng là rất lớn, tổng nhu cầu đầu tư đến năm 2030 là con số khổng lồ. “Khoảng trống vốn là rất lớn và khu vực công không thể gánh vác. Riêng lĩnh vực phát điện, khu vực tư nhân dự kiến cần huy động khoảng 94 tỷ USD, trong khi khu vực công chỉ đáp ứng được 24 tỷ USD. Xu hướng tất yếu là tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo, có thể đạt 70% vào năm 2050”, ông Tuấn chỉ ra.
Kích hoạt nguồn lực tư nhân được xem là chìa khóa giúp Việt Nam phát triển năng lượng sạch, giảm phụ thuộc ngân sách và tiến gần mục tiêu Net Zero vào năm 2050.
Thông tin về chiến lược và lộ trình triển khai, Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cho hay, mục tiêu là huy động vốn tư nhân bền vững và giảm phụ thuộc vào bảo lãnh Chính phủ.
Giai đoạn ngắn hạn tập trung vào tháo gỡ vướng mắc pháp lý và chuẩn hóa hợp đồng. Giai đoạn trung hạn tập trung vào việc kích hoạt thị trường vốn và thí điểm một số công cụ mới. Giai đoạn dài hạn tuy là dài hạn nhưng trong phạm vi này khái niệm dài hạn, trung hạn có phần khác với các quy hoạch của ngành điện, hướng tới việc hình thành một thị trường điện cạnh tranh hoàn chỉnh.
Cụ thể, về lộ trình ngắn hạn, theo ông Tuấn cần ban hành một hợp đồng mẫu, xây dựng khung giá, đặc biệt là đối với pin lưu trữ và thủy điện tích năng. “Đây là chìa khóa cho sự ổn định lưới điện, nhất là khi kết hợp với năng lượng tái tạo. Pin lưu trữ với mức chi phí hiện tại vẫn còn dao động rất lớn. Tuy nhiên, chúng tôi hy vọng pin lưu trữ sẽ sớm đạt đến mức chi phí hợp lý để triển khai rộng rãi cùng các dự án năng lượng tái tạo”, Phó Chủ tịch đánh giá.
Cũng theo Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, mục tiêu Net Zero 2050 là một mục tiêu tham vọng nhưng hoàn toàn khả thi. Chìa khóa là chuyển Nhà nước từ vai trò kiểm soát sang vai trò hỗ trợ, sử dụng các công cụ như tài chính hỗn hợp, bảo lãnh ngoại hối, phân loại xanh minh bạch để chia sẻ rủi ro với nhà đầu tư tư nhân. “Khi làm được điều đó, chúng ta có thể khơi thông nguồn vốn tư nhân cho năng lượng sạch và đạt được mục tiêu lớn nhất đã đặt ra là Net Zero vào năm 2050”, ông Tuấn nhấn mạnh.
Lộ trình hài hòa cho chuyển đổi xanh
Cũng tại hội thảo, TS. Bùi Thanh Minh, Phó Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) cho biết, chuyển đổi xanh đòi hỏi một sự chuyển đổi tổng thể và nhiều chi phí. Theo ông Minh, Việt Nam cần xây dựng một lộ trình hài hòa với sự tham gia đồng bộ của quốc tế, khu vực công và khu vực tư nhân. Đây là điều kiện then chốt để bảo đảm tính khả thi của quá trình chuyển đổi xanh trong bối cảnh nhu cầu vốn, công nghệ và năng lực thực thi đều đang ở mức rất lớn.
TS. Bùi Thanh Minh, Phó Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân. Ảnh: Thanh Tuấn
Trước hết, Việt Nam cần vận hành và phát triển thị trường carbon một cách hiệu quả. Việc thí điểm và đưa vào vận hành chính thức Hệ thống giao dịch phát thải theo đúng kế hoạch sẽ là bước đi trọng yếu. Song song đó, có thể cân nhắc ban hành thuế carbon ở mức phù hợp để bổ sung cho phạm vi của hệ thống giao dịch phát thải và tạo động lực giảm phát thải rõ rệt hơn.
Thứ hai, tài chính xanh phải được khai thông. Việt Nam cần ban hành các hướng dẫn cụ thể và cơ chế xác định dự án xanh nhằm giảm sự mơ hồ cho doanh nghiệp và tổ chức tín dụng. Đồng thời, cần tăng cường năng lực thẩm định, đánh giá và quản trị rủi ro trong các tổ chức tài chính để dòng vốn xanh thực sự chảy đến đúng nơi cần thiết.
Thứ ba, đại diện Ban IV nhấn mạnh tầm quan trọng của minh bạch dữ liệu xanh. Ông Minh cho rằng, Việt Nam cần xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về dự án xanh và khuyến khích doanh nghiệp niêm yết công bố thông tin ESG đầy đủ, nhất quán. Dữ liệu minh bạch không chỉ tạo niềm tin với nhà đầu tư mà còn giúp hoạch định chính sách dựa trên bằng chứng.
“Cùng với đó là việc triển khai các chương trình thay đổi hành vi. Nâng cao nhận thức người tiêu dùng về sử dụng năng lượng hiệu quả, thúc đẩy các chuẩn mực bền vững trong công nghiệp, thương mại và khu dân cư sẽ giúp giảm áp lực đầu tư mới vào hạ tầng năng lượng và góp phần giảm phát thải từ gốc”, ông Minh bày tỏ.
Cuối cùng, khu vực tư nhân phải trở thành lực lượng tiên phong. Việt Nam cần tạo thuận lợi và khuyến khích mạnh mẽ khu vực tư nhân đầu tư vào các ngành có tiềm năng giảm phát thải lớn như năng lượng tái tạo, sản xuất thép xanh, giao thông đô thị và tài chính bền vững. Một hệ sinh thái chính sách nhất quán, ổn định sẽ giúp doanh nghiệp hình thành niềm tin chiến lược và sẵn sàng tham gia vào những dự án dài hạn, suất đầu tư lớn.
Đại diện Ban IV khẳng định, chỉ khi huy động được nguồn lực đa bên, Việt Nam mới có thể biến mục tiêu Net Zero từ cam kết thành hiện thực, đồng thời tận dụng được cơ hội tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng xanh, bền vững và có khả năng cạnh tranh cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.