Mật ong Bạc hà là thương hiệu khá nổi tiếng của vùng đất Mèo Vạc, Lũng Phìn của tỉnh Tuyên Quang. Tỷ lệ thuận với sự yêu thích, giá trị sản phẩm, mật ong Bạc hà còn là nguồn thu nhập chính, giúp bà con dân tộc H’mông trên địa bàn tăng thu nhập, giảm nghèo bền vững.
Bà Nguyễn Ánh Vân, Phó Giám Công ty TNHH Trường Anh. Ảnh: Hải Linh
Đại diện cho đơn vị bao tiêu sản phẩm cho bà con và đưa sản phẩm mật ong Bạc hà ra thị trường, bà Nguyễn Ánh Vân, Phó Giám Công ty TNHH Trường Anh (xã Lũng Phìn) đã chia sẻ câu chuyện đáng suy ngẫm xung quanh sản phẩm đặc sắc này.
Liên kết sản xuất - chìa khóa giảm nghèo vùng cao
-Vì sao bà lại chọn gắn bó với nghề nuôi ong lấy mật hoa Bạc hà, một nghề rất vất vả giữa vùng cao nguyên đá khắc nghiệt như Tuyên Quang?
Nguyễn Ánh Vân: Thực ra, ý tưởng này đến từ chính đặc sản của vùng đất Lũng Phìn - quê hương tôi. Hoa Bạc hà là cây tự nhiên, quý hiếm, chỉ mọc ở bốn huyện vùng cao nguyên đá là Yên Minh, Mèo Vạc, Đồng Văn và một phần Quản Bạ. Mỗi năm chỉ có hai tháng ra hoa, từ tháng 10 đến tháng 12, rồi lụi đi, chờ đến năm sau mới mọc lại. Nhưng chính điều kiện khí hậu khắc nghiệt với sương lạnh về đêm, độ cao và không khí trong lành lại khiến mật ong Bạc hà có hương vị rất riêng, thanh dịu, thơm mát và giàu dược tính.
Cũng chỉ bởi mùa hoa Bạc hà rất ngắn, lại phụ thuộc hoàn toàn tự nhiên nên sản lượng mật ong mỗi năm rất hạn chế. Cách đây 5 - 6 năm, chúng tôi từng được đối tác Nhật Bản đánh giá rất cao. Họ muốn nhập khẩu mỗi tháng một container 20 tấn mật ong hoa Bạc hà, nhưng thực tế cả năm sản lượng của công ty chỉ đạt hơn 10 tấn nên bỏ lỡ mất hợp đồng. Hiện, sản phẩm của doanh nghiệp chủ yếu tiêu thụ trong nước qua 5 đại lý ở Tuyên Quang, Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Một phần được Công ty Tinh Hoa Việt bao tiêu, hoàn thiện bao bì để xuất sang Hồng Kông.
-Được biết Trường Anh đã liên kết rất chặt chẽ với bà con dân tộc H’mông tại Lũng Phìn để có được nguồn cung nguyên liệu ổn định và giúp tăng sinh kế cho người dân địa phương, bà chia sẻ rõ hơn về điều này?
Mật ong Bạc hà cao Nguyên đá Đồng Văn được yêu thích trên thị trường. Ảnh: Hải Linh
Nguyễn Ánh Vân: Hiện công ty đang bao tiêu sản phẩm cho 13 hộ dân ở xã Lũng Phìn và Sủng Trái, nơi đây địa hình hiểm trở, đời sống rất khó khăn. Mô hình liên kết được tổ chức chặt chẽ: Công ty hỗ trợ vốn ban đầu để người dân mua ong giống, hướng dẫn kỹ thuật và thu mua sản phẩm đầu ra với giá ổn định theo thị trường.
Ban đầu, bà con địa phương còn e dè lắm, vẫn giữ tập quán sản xuất cũ, như: Quay mật sớm khi trời còn ẩm, mật chưa đủ độ chín, dễ chua. Nhưng khi được hướng dẫn, thấy hiệu quả thực tế, bà con bắt đầu thay đổi, tuy không nhanh nhưng có sự tiến bộ. Năm đầu tiên họ nghi ngại, nhưng sang năm thứ hai thấy mật trong hơn, sánh và thơm, giá lại cao, ai cũng làm theo quy trình kỹ thuật.
-Cụ thể, mô hình liên kết này đã giúp bà con thoát nghèo như thế nào, thưa bà?
Nguyễn Ánh Vân: Trung bình một hộ gia đình có thể nuôi từ 50 đến 200 đàn ong. Nếu vụ tốt, mỗi đàn cho khoảng 5 lít mật. Với giá thu mua 400.000 - 500.000 đồng/lít, thu nhập có thể hơn 200 triệu đồng/năm, đây là con số đáng kể ở vùng cao. Quan trọng hơn, đồng bào có nghề tại chỗ, không phải đi xa làm thuê nữa. Trước đây, nhiều người trẻ phải xuống Hà Nội, Bắc Ninh làm công nhân, nay họ ở nhà vẫn có thu nhập ổn định, lại được gần gia đình.
Nghề nuôi ong không chỉ giúp tăng thu nhập mà còn góp phần giữ chân lao động, bảo tồn cảnh quan tự nhiên, giảm tình trạng khai thác rừng bừa bãi. Tôi vẫn nói với bà con: “Giữ được hoa bạc hà, mình giữ được nghề nuôi ong, là giữ được nghề là giữ được cái ăn, cái mặc.”
Giữ hồn mật ngọt, nâng giá trị bền lâu
-Như bà chia sẻ có thể thấy, nghề nuôi ong lấy mật hoa Bạc hà nghe thì hấp dẫn, nhưng chắc cũng không ít gian nan?
Nguyễn Ánh Vân: Cây Bạc hà là cây tự nhiên, rất khó nhân giống. Chúng tôi từng thử cắt hạt, trồng nhân tạo nhưng không hiệu quả. Cây chỉ mọc khi hạt rơi đúng điều kiện đất, khí hậu. Nếu năm nào mưa lớn hoặc rét đậm, hoa hỏng, ong không có nguồn mật, sản lượng giảm mạnh. Nghề này rất phụ thuộc vào thiên nhiên, có năm trúng, có năm mất mùa.
Mật ong Bạc hà là mặt hàng quen được quảng bá tại những sự kiện xúc tiến thương mại của tỉnh Tuyên Quang. Ảnh: Hải Linh
Để bảo đảm chất lượng, công ty cũng yêu cầu các hộ phải tuân thủ quy trình kỹ thuật nghiêm ngặt: Không quay mật sớm, không pha trộn, bảo đảm độ chín tự nhiên. Mỗi mùa, chúng tôi đều tổ chức kiểm tra định kỳ. Chính nhờ vậy, mật ong Trường Anh được người tiêu dùng tin tưởng, trở thành thương hiệu uy tín trong dòng mật ong hoa Bạc hà ở khu vực Tuyên Quang.
-Có thể thấy liên kết trong sản xuất mật ong đã chứng mình được tính hiệu quả cho cả doanh nghiệp và người dân trên địa bàn, theo chị cần làm gì phát huy hơn nữa mô hình này?
Nguyễn Ánh Vân: Chúng tôi không chỉ làm kinh doanh, mà còn làm cầu nối - kết nối người dân với thị trường, kết nối kiến thức với thực tế. Khi người dân được hỗ trợ vốn, kỹ thuật, đầu ra… họ sẵn sàng đổi mới, làm chủ sinh kế. Và điều quý giá nhất của hành trình này là nhìn thấy niềm vui trong mắt bà con mỗi mùa thu hoạch, niềm tin và khát vọng thoát nghèo của người H’mông trên địa bàn.
Tôi tin rằng, khi có liên kết, có niềm tin thì dù ở nơi đá mọc nhiều hơn cây, con người vẫn tìm được hướng sống bền vững. Mỗi giọt mật là một câu chuyện đẹp về ý chí vươn lên và sự đồng hành giữa doanh nghiệp và người dân vùng cao.
Và để mô hình liên kết này phát triển bền vững hơn, chúng tôi rất mong chính quyền địa phương và ngành chức năng quan tâm hơn thông qua việc hỗ trợ tập huấn kỹ thuật, nhân rộng đàn ong, bảo tồn vùng cây Bạc hà tự nhiên. Ở vùng cao, đất canh tác ít, khí hậu khắc nghiệt, nghề nuôi ong là hướng đi phù hợp. Nếu được đầu tư bài bản, đây sẽ là sinh kế lâu dài, giúp bà con H’mông thoát nghèo bền vững.
Nhờ liên kết chặt chẽ với bà con trên địa bàn xã Lũng Phìn, Công ty TNHH Trường Anh có nguồn nguyên liệu mật ong ổn định cho sản xuất. Doanh nghiệp mong chính quyền địa phương và ngành chức năng quan tâm hơn thông qua việc hỗ trợ tập huấn kỹ thuật, nhân rộng đàn ong, bảo tồn vùng Bạc hà tự nhiên giúp tăng năng suất, thêm thu nhập cho bà con.