Hướng đi từ lợi thế tự nhiên
Với hơn 52% diện tích tự nhiên là rừng, khí hậu mát mẻ quanh năm và hệ sinh thái đa dạng, Lai Châu được đánh giá là “thủ phủ” tiềm năng cho các loại dược liệu quý. Những năm qua, tỉnh đã từng bước biến lợi thế này thành động lực phát triển kinh tế, khi đưa các loại cây như sâm Lai Châu, sa nhân tím, thảo quả, thất diệp nhất chi hoa… xuống trồng dưới tán rừng.
Theo số liệu từ UBND tỉnh Lai Châu, đến nay toàn tỉnh có khoảng 9.300 ha dược liệu các loại, trong đó có 2.100 ha thảo quả, 1.500 ha sa nhân tím và hàng trăm ha dược liệu quý khác…
Lai Châu có tiềm năng lớn về cây dược liệu
Nổi bật nhất trong đó là sâm Lai Châu, cây thuốc rất quý hiếm được xếp hạng ở mức độ nguy cấp đối tượng ưu tiên bảo tồn và phát triển. Tất cả các bộ phận của cây đều có thể sử dụng làm thuốc chữa bệnh, hơn nữa sâm Lai Châu có vị ngọt, tính ôn, thân rễ sâm có saponin “MR2” chiếm tỷ lệ lớn. Chính vì vậy, sâm Lai Châu được người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh sử dụng từ lâu đời.Không chỉ góp phần nâng thu nhập, mô hình này còn khuyến khích người dân giữ rừng, khai thác tài nguyên bền vững.
Để phát triển dược liệu thành ngành kinh tế mũi nhọn, Lai Châu đã ban hành nhiều chính sách đột phá. Trong đó, Nghị quyết 38/HĐND tỉnh (2020‑2025) và Nghị quyết 17/TU về phát triển sâm Lai Châu giai đoạn 2024‑2030, tầm nhìn 2035 đặt mục tiêu đến năm 2030 diện tích sâm đạt 3.000 ha, hướng tới 7.000 ha vào 2045.
Tỉnh cũng hỗ trợ 50% chi phí giống, phân bón, tập huấn kỹ thuật, miễn giảm tiền thuê đất và ưu đãi thuế cho doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ dân tham gia trồng dược liệu. Ngoài ra, các sản phẩm được ưu tiên đưa vào chương trình OCOP, xúc tiến thương mại và xây dựng thương hiệu quốc gia theo tiêu chuẩn GACP-WHO. Các chính sách hỗ trợ được thiết kế theo hướng đồng bộ từ sản xuất đến chế biến và tiêu thụ.
Đẩy mạnh xúc tiến thương mại sâm và dược liệu của tỉnh Lai Châu
Doanh nghiệp, hợp tác xã, người dân cùng “bắt tay”
Hưởng ứng chính sách, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư mạnh vào dược liệu Lai Châu. Đại Nam Sơn Group liên kết với tỉnh xây dựng vùng sâm chất lượng cao và nhà máy chế biến sâu, định hướng xuất khẩu. Công ty Thái Minh hợp tác với hợp tác xã và hộ dân tại xã Sìn Hồ (trước đây là Sà Dề Phìn), hình thành chuỗi khép kín từ trồng trọt đến tiêu thụ.
Vùng trồng sâm của Tập đoàn Thái Minh được đặt tại xã Sìn Hồ có độ cao 1.700m so với mực nước biển, nơi có khí hậu ôn hòa, độ ẩm 70% trở lên. Thái Minh sử dụng công nghệ nhà màng quy mô lớn đầu tiên tại Việt Nam để trồng sâm, cho năng suất cao và tối ưu chi phí. Nhờ đó, chất lượng cây sâm đồng đều, ổn định, đảm bảo hàm lượng hoạt chất cao, khai thác bền vững. Phát triển cây sâm Lai Châu góp phần hướng tới mục tiêu xóa đói giảm nghèo, tạo nhiều công ăn việc làm cho lao động tại địa phương.
Các hợp tác xã cũng đóng vai trò quan trọng. “Nhờ liên kết với doanh nghiệp, chúng tôi yên tâm đầu tư kỹ thuật và mở rộng diện tích. Người dân vừa có thu nhập ổn định, vừa học được cách trồng theo chuẩn quốc tế”, đại diện một hợp tác xã ở Mường Tè cho biết.
Với người dân, trong đó đặc biệt là bà con đồng bào dân tộc thiểu số, dược liệu đã trở thành “cây làm giàu”. Gia đình bà Phàn Tả Mẩy (xã Sì Lở Lầu) từ 400 m² đã mở rộng lên 2 ha sâm và thất diệp nhất chi hoa, thu nhập mỗi năm hàng trăm triệu đồng. Tại xã Pa Ve Sủ (nay là xã Bum Nưa), nhờ phát triển dược liệu mà thu nhập bình quân đầu người năm 2024 đạt 23 triệu đồng.
Sâm Ngọc Linh là cây trồng chủ lực của bà con đồng bào dân tộc thiểu số Lai Châu
Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, mô hình trồng dược liệu dưới tán rừng còn góp phần thay đổi tư duy sản xuất. Thay vì khai thác rừng tự nhiên, bà con giờ đây coi cây dược liệu là “của để dành”, vừa giữ đất, vừa tạo sinh kế. Các vùng trồng đều gắn với khoanh nuôi, bảo vệ rừng đầu nguồn, hạn chế xâm hại tài nguyên thiên nhiên.
“Trước kia chỉ biết lấy gỗ, giờ nhờ cây thuốc mà rừng được giữ nguyên, cuộc sống cũng khá hơn”, anh Tẩn Sài Sông, một hộ dân trồng sâm tại xã Sì Lở Lầu chia sẻ.
Phát triển cây dược liệu dưới tán rừng đang mở ra một hướng đi bền vững cho Lai Châu. Đó là câu chuyện về kinh tế xanh, sự đồng hành của chính sách, doanh nghiệp, người dân và nỗ lực gìn giữ tài nguyên thiên nhiên. Khi rừng được bảo vệ, sinh kế được đảm bảo, những cây dược liệu không chỉ chữa bệnh cho con người, mà còn tạo sinh kế bền vững cho người dân.
Lai Châu đang hướng tới xây dựng thương hiệu quốc gia cho sâm và các dược liệu quý, kết hợp phát triển du lịch sinh thái. Tỉnh đặt mục tiêu đưa sâm Lai Châu trở thành sản phẩm xuất khẩu chủ lực, với sản lượng khoảng 30 tấn/năm vào năm 2030. Đồng thời, mô hình dược liệu kết hợp du lịch dưới tán rừng được kỳ vọng trở thành điểm nhấn của vùng Tây Bắc.