Thúc đẩy sự thống nhất và đơn giản hóa quy tắc xuất xứ tại châu Á - Thái Bình Dương

Hội nghị do Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) và Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đồng tổ chức. Đoàn Việt Nam có Lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) tham gia trực tuyến; đại diện Cục Xuất nhập khẩu, Vụ Chính sách thương mại đa biên tham dự trực tiếp.

Tăng cường việc tận dụng FTA và củng cố chuỗi cung ứng

Thông tin từ Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) và Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), nội dung thảo luận tại diễn đàn tập trung vào các lựa chọn cần thiết nhằm tinh giản và thống nhất quy tắc mặt hàng cụ thể (PSR) trong các hiệp định thương mại tự do (FTA) tại châu Á - Thái Bình Dương. Mục tiêu của diễn đàn hướng tới giải pháp nhằm tăng cường sự hiệu quả, minh bạch và thân thiện hơn với doanh nghiệp, từ đó tăng cường việc tận dụng FTA và củng cố chuỗi cung ứng từ các nước thành viên Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).

Diễn giả tại diễn đàn là các nhà quản lý từ các nước thành viên RCEP, chuyên gia trong lĩnh vực xuất xứ hàng hóa từ UNCTAD, Nhật Bản, Việt Nam, Niu Di-lân, Sing-ga-po, Hàn Quốc, In-đô-nê-sia. Khối doanh nghiệp, nhóm tư vấn/nghiên cứu có các hãng lớn tham gia như Nestlé, KPMG, Deloitte, Viện Nghiên cứu Kinh tế ASEAN và Đông Á (ERIA)…

Diễn đàn là nơi chia sẻ thông tin và phân tích từ các nghiên cứu của UNCTAD và ADB về khả năng "thống nhất, tích hợp, hội tụ” (convergence) về quy tắc xuất xứ trong các FTA, đề xuất đơn giản hóa và số hóa các thủ tục về chứng nhận xuất xứ, thúc đẩy áp dụng tự chứng nhận xuất xứ. Tại diễn đàn, đại biểu từ các nước đã thảo luận, làm rõ các vấn đề trên, khả năng triển khai và khó khăn thực tiễn của từng nước trong quá trình thực thi.

Đối với nội dung "thống nhất, tích hợp, hội tụ” quy tắc xuất xứ từ các FTA, nhiều đại biểu ghi nhận lợi ích của đề xuất này; đồng thời, nêu quan ngại trong việc cân bằng với mục tiêu chính sách của từng nước. Đối với nội dung đơn giản hóa, số hóa, minh bạch hóa thủ tục chứng nhận xuất xứ, áp dụng tự chứng nhận xuất xứ, đa số đại biểu ủng hộ và mong muốn có thêm nghiên cứu, hỗ trợ kỹ thuật để các nước thực hiện.

Việt Nam tích cực triển khai quy tắc xuất xứ tại các khuôn khổ có cam kết

Tại diễn đàn, bà Trịnh Thị Thu Hiền - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) đã có bài phát biểu trực tuyến về việc triển khai quy tắc xuất xứ tại các khuôn khổ Việt Nam có cam kết với các nước châu Á - Thái Bình Dương như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), các Hiệp định giữa ASEAN với Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ, Úc và Niu Di-lân.

Nhằm nâng cao tính minh bạch và thúc đẩy thương mại với các nước châu Á - Thái Bình Dương, Việt Nam chia sẻ thông tin cấp Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) trong khuôn khổ RCEP; đồng thời nhấn mạnh quy tắc cộng gộp xuất xứ để đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu từ các nước RCEP và tận dụng ưu đãi thuế quan của Hiệp định trong bối cảnh tình hình thế giới có nhiều thách thức đối với thương mại, chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bà Hiền phân tích mối liên hệ giữa quy tắc xuất xứ với việc thúc đẩy phát triển ngành sản xuất giữa các nước tham gia FTA. Theo đó, để đáp ứng tiêu chí xuất xứ nhằm tận dụng ưu đãi FTA, các nước hướng đến việc đầu tư vào các nhà máy sản xuất và cung cấp nguồn nguyên liệu nội khối để gia tăng chuỗi giá trị trong khu vực. Ví dụ, quy tắc xuất xứ chủ đạo đối với mặt hàng dệt may trong CPTPP yêu cầu công đoạn xe sợi, hoàn thiện vải, cắt may thực hiện tại các nước thành viên Hiệp định. Điều này tạo tiền đề cho các nhà đầu tư có định hướng lâu dài về việc xây dựng nhà máy sợi và nhà máy dệt, hoàn thiện vải tại các nước CPTPP để sản phẩm dệt may đáp ứng quy tắc xuất xứ và được hưởng ưu đãi CPTPP.

Ngoài ra, bà Hiền cũng đề cao vai trò của việc tham vấn thực tế quy trình sản xuất để đảm bảo cách hiểu và cách áp dụng thống nhất giữa các nước thành viên Hiệp định. Cụ thể, bà Hiền lấy ví dụ tiêu chí xuất xứ một số mã HS dệt may yêu cầu phải có công đoạn cắt và công đoạn khâu/may thực hiện tại nước thành viên thì sản phẩm dệt may mới được coi là có xuất xứ.

Tuy nhiên, với quy trình hiện đại, nhiều nhà máy sử dụng công nghệ dệt định hình và ép nhiệt để gắn các mảnh nguyên liệu thành sản phẩm dệt may, không nhất thiết phải cắt vải và khâu/may. Trong trường hợp này, tiêu chí xuất xứ cũng cần sửa đổi, cập nhật để phản ánh quy trình sản xuất thực tế.

Với sự tham gia tích cực và chủ động của Việt Nam tại diễn đàn, UNCTAD và các nước châu Á - Thái Bình Dương đánh giá cao tinh thần phối hợp của Việt Nam trong lĩnh vực xuất xứ hàng hóa. Bài phát biểu trực tuyến của Việt Nam tại diễn đàn góp phần phát huy tiếng nói tại các tổ chức, cơ chế đa phương, nâng cao vai trò, vị thế và uy tín quốc tế của đất nước theo mục tiêu nêu tại Nghị quyết số 59-NQ/TW năm 2025 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, một trong bốn Nghị quyết trụ cột đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới.