Nếu như trước đây, đồng bào dân tộc thiểu số xã Cư Pui (tỉnh Đắk Lắk) chỉ quen với cây mì, cây bắp – vốn cho hiệu quả kinh tế thấp, thì nay đã mạnh dạn chuyển đổi sang cây dứa.
Cư Pui đang dần trở thành vùng chuyên canh cây dứa. Ảnh: Lê Hường
Năm 2005, ông Vàng A Chá cùng gia đình từ Hà Giang vào lập nghiệp tại thôn Ea Uôl, xã Cư Pui. Bao năm bám đất với ngô, mì, cà phê, hồ tiêu nhưng đều thất bại vì đất cằn, khí hậu khắc nghiệt. Tình cờ, ông biết đến cây dứa – loại cây ít vốn, dễ chăm sóc, hợp khí hậu. Gom góp 30 triệu đồng, ông mua 15.000 hom giống trồng thử trên 5 sào đất đồi.
Hai năm sau, vườn dứa cho thu hoạch đầu tiên, quả nặng 1,8–3kg, bán 10.000–15.000 đồng/quả. Vụ dứa này giúp gia đình có nguồn thu đáng kể, đủ vốn tái đầu tư. Ông Chá mạnh dạn mở rộng diện tích, đến nay đã có 4ha dứa, mỗi năm lãi vài trăm triệu đồng.
Câu chuyện thành công nhanh chóng lan tỏa. Chỉ riêng thôn Ea Uôl đã có gần 100 hộ dân trồng dứa, diện tích từ vài sào đến vài ha. Thu nhập từ dứa gấp 3–4 lần so với cây ngô, mì. Nhiều buôn, thôn khác của xã cũng nối gót. Năm 2024, anh Y Zoen Niê ở buôn Khanh chuyển 4 sào đất mì sang trồng dứa, được cán bộ nông nghiệp hỗ trợ kỹ thuật. Sau 16 tháng, vụ đầu tiên mang lại 70 triệu đồng – con số vượt xa mong đợi của một hộ nông dân miền núi.
Cây dứa bén rễ, phát triển trên vùng đất Cư Pui
Đến nay, toàn xã Cư Pui có hơn 300ha dứa, sản lượng hàng nghìn tấn mỗi năm. Không chỉ Cư Pui, nhiều xã lân cận của huyện Krông Bông cũng đẩy mạnh phát triển cây trồng này. Gia đình anh Nguyễn Văn Hùng – chị Trần Thị Hằng ở xã Yang Mao là một điển hình, từ khai hoang đất đồi, mạnh dạn trồng dứa từ năm 2011, sau hơn 10 năm đã có 15ha, thu lãi 500 triệu đồng/năm.
Từ những thử nghiệm nhỏ lẻ, Cư Pui và vùng phụ cận đang hình thành vùng chuyên canh dứa tập trung, trở thành điểm sáng trong tái cơ cấu nông nghiệp ở miền núi. Dứa dễ trồng, ít sâu bệnh, song thách thức lớn nhất hiện nay vẫn là đầu ra. Người dân chủ yếu bán tươi cho thương lái, phụ thuộc vào giá thị trường. Vào mùa rộ, tình trạng “dồn hàng” khiến nông dân chịu cảnh bị ép giá, thu nhập bấp bênh.
Trước thực trạng đó, xã Cư Pui đã vận động thành lập Tổ hợp tác trồng dứa với hơn 50 thành viên. Tổ hợp tác đóng vai trò cầu nối, liên kết với doanh nghiệp thu mua. Nhờ đó, giá bán duy trì 5.000–7.000 đồng/kg, cao hơn trước. Có ngày cao điểm, tổ hợp tác thu mua tới 70 tấn dứa, giải tỏa áp lực tiêu thụ cho bà con.
Không chỉ vậy, địa phương còn phối hợp cùng doanh nghiệp ký kết hợp đồng ba bên: nông dân – doanh nghiệp – chính quyền, tạo sự gắn kết và ổn định sản xuất. Một số hộ còn áp dụng kỹ thuật xử lý ra trái rải vụ, nhờ đó không bị dồn sản lượng, có lợi nhuận 100–250 triệu đồng/ha mỗi năm.
Ông Lâm Hùng, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp, hàng hóa nông sản huyện Krông Bông, cho biết: “Dứa vùng Yang Mao, Cư Pui có ưu điểm thơm ngọt, vỏ mỏng, được khách hàng ưa chuộng. HTX thu mua khoảng 100 tấn/ngày, đảm bảo đầu ra ổn định cho nông dân”.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, nếu không có chiến lược chế biến, bảo quản và xây dựng thương hiệu, nông dân vẫn khó tránh khỏi vòng luẩn quẩn “được mùa mất giá”.
Thực tế cho thấy, nhiều nông sản miền núi khi được tổ chức sản xuất bài bản, xây dựng thương hiệu đều có thể chiếm lĩnh thị trường trong và ngoài nước. Dứa Cư Pui đang đứng trước cơ hội đó.
Người dân Cư Pui có thu nhập ổn định nhờ cây dứa
Để hiện thực hóa, các chuyên gia nông nghiệp cho hay, chúng ta cần tập trung vào ba hướng chính. Thứ nhất, đẩy mạnh liên kết chuỗi, nông dân cần liên kết chặt chẽ với HTX, doanh nghiệp để có đầu ra ổn định. Chính quyền đóng vai trò điều phối, hỗ trợ chính sách đất đai, tín dụng và hạ tầng.
Thứ hai, xây dựng chỉ dẫn địa lý và thương hiệu tập thể. Việc đăng ký thương hiệu “Dứa Cư Pui” giúp tăng giá trị sản phẩm, tạo chỗ đứng trên thị trường. Khi có thương hiệu, nông dân không chỉ bán dứa tươi mà còn có thể phát triển chuỗi sản phẩm chế biến như nước ép, mứt, dứa sấy.
Thứ ba, kết nối hệ thống phân phối hiện đại và xuất khẩu. Hiện một số doanh nghiệp xuất khẩu tại TP. Hồ Chí Minh đã khảo sát, lên kế hoạch đưa dứa Cư Pui vào siêu thị và thị trường Trung Quốc. Nếu thành công, đây sẽ là bước ngoặt lớn, đưa dứa từ vùng núi vươn ra thế giới.
Trần Văn Hòa, chuyên gia kinh tế nông nghiệp, nhận định: “Cây dứa ở Cư Pui không chỉ có giá trị kinh tế, mà còn là mô hình phát triển bền vững cho vùng sâu, vùng xa. Vấn đề là phải tổ chức liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ đồng bộ, nếu không sẽ khó đi đường dài”.
Cư Pui vốn là vùng đất khô cằn, đồng bào dân tộc thiểu số gặp nhiều khó khăn trong sinh kế. Nhưng chỉ sau vài năm gắn bó với cây dứa, đời sống bà con đã thay đổi rõ rệt. Thu nhập ổn định, việc làm thời vụ được tạo ra, diện mạo kinh tế địa phương khởi sắc.
Sự chuyển đổi này phản ánh thay đổi tư duy sản xuất của nông dân miền núi: từ sản xuất tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa quy mô lớn, gắn với thương mại hiện đại. Đây là tín hiệu tích cực, khẳng định rằng nông nghiệp miền núi nếu có định hướng đúng hoàn toàn có thể bứt phá.
Hành trình xây dựng thương hiệu “Dứa Cư Pui” còn nhiều việc phải làm từ nâng cao chất lượng giống, áp dụng công nghệ bảo quản, chế biến sâu, xúc tiến thương mại. Nhưng những thành quả bước đầu cho thấy Cư Pui đang đi đúng hướng, mở ra triển vọng trở thành trung tâm sản xuất dứa quy mô lớn của Tây Nguyên, góp phần đa dạng hóa thị trường nông sản Việt Nam.
Từ vùng đất khắc nghiệt, Cư Pui đang vươn lên thành “thủ phủ” dứa của tỉnh, trở thành một trong những cây trồng chủ lực của địa phương. Hành trình này cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết về xây dựng thương hiệu, tìm đầu ra ổn định và mở rộng thị trường tiêu thụ.