Những buổi sớm ở Phong Quang hay Chợ Mới, tiếng bước chân học trò vọng lên theo triền núi, khẽ hòa vào màu xanh rừng già như lời khẳng định về một hành trình học tập đang sáng dần từng ngày. Giữa vùng đồng bào dân tộc thiểu số, nơi điều kiện còn không ít khó khăn, những ngôi trường bán trú và nội trú trở thành điểm tựa bền chắc, góp phần giúp Thái Nguyên thực hiện hiệu quả mục tiêu của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn 1 từ 2021 - 2025.
Học sinh Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS Chợ Mới trong giờ học
Sắc màu mới trường học vùng cao
Điểm trường Tiểu học và THCS Đôn Phong ở xã Phong Quang như một khu vườn nhỏ đang hồi sinh. Trường có hơn 410 học sinh, trong đó hơn 90% là con em dân tộc Dao. Những lớp học hai buổi mỗi ngày giờ đây không chỉ vang tiếng giảng bài mà còn mở thêm những không gian trải nghiệm, câu lạc bộ kỹ năng, hướng nghiệp… những điều giúp học trò nơi đây tiếp cận tri thức tự nhiên hơn, gần gũi hơn.
Thầy giáo Khương Văn Nam, Phó Hiệu trưởng nhà trường, chia sẻ, muốn nâng chất lượng giáo dục thì trước hết phải nâng năng lực thầy cô, khuyến khích đổi mới phương pháp và ứng dụng công nghệ thông tin. Cũng theo thầy, sự phối hợp giữa phụ huynh, chính quyền địa phương và nhà trường chính là “đường dây nóng” để quản lý và hỗ trợ tốt nhất cho những em nhỏ ở bán trú. Cách làm ấy giúp môi trường học tập từng bước được hoàn thiện, từ việc tổ chức sinh hoạt, học tập, đến rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh.
Năm 2025, xã Phong Quang đã bổ sung hơn 300 triệu đồng từ Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi để đầu tư trang thiết bị dạy học và đồ dùng phục vụ bếp ăn bán trú. Những khoản đầu tư ấy không tạo ra những đổi thay ồn ào mà lặng lẽ nâng chất từng chi tiết của khu bán trú, phòng ở sạch sẽ, bếp ăn đảm bảo vệ sinh, khu vui chơi gọn gàng, thời gian sinh hoạt khoa học. Nhờ đó, học sinh dần hình thành ý thức tự giác, biết sắp xếp thời gian, biết chia sẻ công việc chung, những kỹ năng rất đời thường mà trường vùng núi trước đây khó có điều kiện triển khai.
Học sinh Trường Tiểu học và THCS Đôn Phong trong giờ ra chơi
Giữa sân trường, nụ cười của em Nguyễn Huyền Thương, học sinh lớp 8A, như câu trả lời mộc mạc cho nỗ lực của thầy cô. Em nói: “Điều kiện học tập giờ đây rất tốt, thầy cô tận tình, còn phòng học, phòng tin học hay thư viện đều đáp ứng đầy đủ”. Một nhận xét giản dị nhưng đủ để thấy giáo dục nơi vùng cao ấy đã có nền tảng mới, là điều kiện để học sinh dân tộc thiểu số học tốt hơn, tự tin hơn và nuôi dưỡng những ước mơ lớn hơn.
Từ Phong Quang vượt thêm một đoạn đường đèo là đến Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS Chợ Mới, nơi có hơn 270 học sinh, trong đó gần như toàn bộ là học sinh dân tộc thiểu số. Ngôi trường hiện lên giữa núi rừng như một khu ký túc xá học đường khang trang, có khuôn viên rộng, nhiều mảng xanh, tạo nên không gian học tập an toàn và thân thiện.
Các khu phòng học, ký túc, nhà ăn, nhà đa năng của trường được đầu tư đồng bộ, đủ điều kiện để học sinh học tập, sinh hoạt và rèn luyện. Trên nền tảng hạ tầng ấy, thầy cô mạnh dạn đổi mới phương pháp, kết hợp học theo dự án, thực hành, giải quyết vấn đề cùng ứng dụng công nghệ thông tin phù hợp với từng nội dung bài giảng.
Khi tư duy của giáo viên thay đổi, học trò cũng thay đổi theo. Nhờ vậy, năm học 2024 - 2025, tỷ lệ học sinh có kết quả học tập khá, tốt của nhà trường đạt tới 99,6%, vượt chỉ tiêu đề ra. Lên núi để thấy rằng con số tưởng chừng bình thường ấy lại quý giá biết bao, bởi mỗi phần trăm tiến bộ đều là thành quả của sự kiên trì từ cả thầy và trò.
Từ Đôn Phong đến Chợ Mới, hai ngôi trường với hai mô hình khác nhau nhưng cùng chung một điểm là chất lượng giáo dục đang được nâng lên bằng những hành động cụ thể, từ việc chăm lo đời sống học sinh bán trú đến thay đổi phương pháp giảng dạy trong các lớp nội trú. Đó cũng là cách mà Thái Nguyên đang thực hiện đúng tinh thần của Chương trình mục tiêu quốc gia, lấy giáo dục làm nền tảng để thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng.
Tiếp tục đầu tư mạnh mẽ cho giáo dục
Điều đáng chú ý là nỗ lực ở từng trường học chỉ là phần nổi của bức tranh lớn hơn. Giai đoạn I từ 2021 đến 2025 của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, Thái Nguyên đã tập trung nguồn lực đáng kể để củng cố mạng lưới trường lớp vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tỉnh triển khai xây dựng 44 công trình trường phổ thông dân tộc nội trú, bán trú và trường có học sinh ở bán trú; đầu tư cơ sở vật chất phục vụ chuyển đổi số cho 93 trường; tổ chức 173 lớp xóa mù chữ cho hơn 4.000 người dân. Những con số đó cho thấy tỉnh vừa mở rộng cơ sở hạ tầng, vừa tạo điều kiện học tập cho cộng đồng dân cư ở vùng khó khăn.
Cô giáo Trường Tiểu học và THCS Đôn Phong chăm lo hướng dẫn, chỉ bảo học sinh từng nết ăn ở, sinh hoạt thường ngày
Với tâm thế tiếp tục vươn lên, Thái Nguyên đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ hoàn thiện cơ sở vật chất các trường dân tộc nội trú theo hướng hiện đại, phấn đấu đạt tỷ lệ 8% học sinh dân tộc thiểu số được học tại các trường nội trú. Ngành Giáo dục và Đào tạo cũng chú trọng các chính sách thu hút, khuyến khích giáo viên giỏi về công tác tại vùng sâu, vùng xa; bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn để đảm bảo hoạt động dạy và học được duy trì ổn định. Việc tỉnh dành tối thiểu 20% tổng chi ngân sách cho giáo dục là một cam kết mạnh mẽ, tạo nền tài chính ổn định cho hành trình phát triển giáo dục vùng dân tộc thiểu số.
Không chỉ dừng lại ở hệ thống trường phổ thông, tỉnh còn triển khai kế hoạch nâng cao hiệu quả trung tâm học tập cộng đồng ở các xã vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Từ trang bị máy tính, internet đến bổ sung nhân lực, tập huấn cán bộ quản lý và giáo viên, chiến lược này mở rộng cơ hội học tập cho người dân trưởng thành, hướng tới một xã hội học tập từ cơ sở.
Trên từng cung đường nối những thôn bản, những ngôi trường sáng đèn khi chiều xuống trở thành dấu hiệu của sự đổi thay. Hai địa chỉ học đường tại Đôn Phong và Chợ Mới chỉ là lát cắt nhỏ, nhưng phản chiếu rõ nét cách Thái Nguyên đang triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 bằng những hành động cụ thể, bền bỉ và liên tục. Ở đó, giáo dục không chỉ là nhiệm vụ, mà còn là cam kết trao cho thế hệ trẻ dân tộc thiểu số một tương lai rộng mở hơn, vững vàng hơn, và có nhiều lựa chọn hơn trên hành trình phát triển.
Mục tiêu đến năm 2030, bảo đảm người chưa biết chữ được học xóa mù có chất lượng, người lao động có thể cập nhật kiến thức, kỹ năng nghề và tiếp cận công nghệ mới… Tất cả đều góp phần tạo nên một lực lượng lao động vững vàng hơn, tự tin hơn.